علوم در دیدگاه فیلسوفان و عارفان به انواع مختلف تقسیم‌بندی می‌شود. یکی از این تقسیم‌ها، تقسیم علم به حصولی (آموخته) و حضوری (ناآموخته) است: علم حصولی، علمی است که با واسطة صورت‌هایی از معلوم خارجی به دست می‌آید و شامل آن دسته از یافته‌ها و دستاوردهای بشری است که تحقیقات و ادراکات حسی آن را تأیید کند و از طریق منابع بیرونی به دست می‌آید. اما علم حضوری، به‌عکس علم حصولی، علمی است بی‌واسطه و غیرمک...

در برداشت از مفهوم خدا میان متفکران مسلمان با طیف گسترده‌ای از «نگاه شخص‌وار» در میان اشعریون تا «اندیشه وحدت وجودی» در میان فیلسوفان و عارفان مواجه هستیم. غزالی در دو دورۀ مختلف فکری‌اش، دو اندیشه کاملاً متفاوت از مفهوم خداوند ارائه داده است. در‌واقع ما در اندیشه غزالی شاهد یک کشاکش درونی میان دو طیف تفکر یعنی تشخص وجود و وحدت‌گرایی هستیم. غزالی از یک‌سو به‌عنوان متفکری راست‌کیش در سنت کلامی اش...

اخلاق ایجابی مجموعة فضایل و ملکات جاری در تمام جوامع بشری، و ضامن قوام و دوام حیاتجامعة انسانی است. از آن جهت که در عرفان دستیابی به بطون نهایی این فضایل مورد توجه است،این گونه فضیلت ها عرفانی هم تلقی می شوند و در سیروسلوک در مقام عمل، تنها به جنبه هایمشترک آنها اکتفا نمی شود، بلکه عارفان به آخرین مراحل آن عطف توجه می کنند. البته اینموضوعات از آن جهت که اخلاقی اند، با موضوعات عام اخلاقی تفاوتی ...

خاموشی زبان و ضمیر در سلوک عرفانی جایگاهی بنیادی دارد و سرّ تأکید فراوان عارفان بر لب فرو بستن و نفی خواطر، در تأثیر عمیق این دو در پیمودن موفقیت‌آمیز مسیر سلوک عرفانی نهفته است. در این نوشتار، کوشش ما معطوف به یافتن پاسخی برای این پرسش بنیادی است که «چرا عارفان به‌رغم تأکید بر ضرورت خاموشی، غالباً پرسخن بوده‌اند؟» البته ناگفته پیداست که همه عارفان مشمول چنین حکمی نیستند اما چهره‌های شاخص عرفان ...

شعر نوعی اجرا به‌وسیله کلمات است و هر چه شاعر در گزینش واژگان وسواس و دقت بیشتری داشته باشد، در انتقال تجربیات خود موفق‌تر خواهد بود. از سوی دیگر، واژه‌هایی در فرهنگ و زبان وجود دارد که از راه تناسب یا تضاد به شبکه تداعی خیال شاعر وارد می‌شوند، یا از طریق ایهام، ایهام تناسب، ایهام تضاد و... سبب ایجاد هماهنگی و موسیقی معنوی شعر می‌شوند. از جمله این واژگان، زوج‌های شعری هستند مانندآه و آیینه، سنگ...

پژوهش حاضر به بررسی مسئله بحران معنویت در جوامع مدرن امروزی پرداخته است . در ای ن پژوهش، نگارنده ابتدا با بحثی پیرامون انسان مدرن، به بررسی تحولات دوران مدرنیته و تاثیر آن در جوامع بشری و   تغییرات نگرش انسانها پیرامون جهان هستی پرداخته و در این راستا به ارائه ویژگیها و مولفه های انسان مدرن و   منشا بحران دوران مدرنیته و ابعاد بحرانهای انسان مدرن می پردازد؛ در ادامه به بحث پیرامون جوامع اسلامی...

ابوسعید ابوالخیر از عارفان مکتب خراسان است که اندیشه‌های این مکتب با اندیشه‌های هندی قرابتی فراوان دارد. سپهری نیز از شاعران بنام معاصر است که درباره شعر او، بویژه اندیشه‌های عرفانی اش سخنانی فراوان گفته شده است. برخی شعر او را دارای مبانی عرفان ایرانی اسلامی، برخی دارای مبانی عرفان هندی و شرقی و برخی تهی از عرفان دانسته‌اند.  گزینش واژگان مدخلی است بر طرز تفکر شاعران لذا پژوهنده یکی از راه‌های...

مقام رضا، رهایی از تعیّنات دنیوی و کشف و شهود عارفان است که حاصل آن رضایت حق‌تعالی از بنده‌اش را در پی خواهد داشت و نتیجۀ آن دستیابی به حیات طیبه و ورود عـارف به عالـم عنداللّه و زندگانی حقیقی در محضر خداوند است. در رؤیای عارفان، همواره دری به عالـم غیب گشوده شده که بخش نـورانی وجـود آنان است که با مـراقبـه حاصل می‌شود. انسجـام و روابـط معنـاییِ ابیاتِ متن با جلوه‌گری واژۀ های مکرّر عرفانی توانسته ا...

چکیده: آموزه­های فراوان دینی پیرامون اسمای حسنای الهی و تأکید بر احصای اسما و دعوت به تخلّق به اخلاق الله، موجب شد تا عارفان از صدر اول تاریخ عرفان اسلامی، سخن از بهره­های سلوکی سالکان از اسمای الهی به میان آورند. این اندیشه کم‌کم تکامل بیشتری یافته تا خود را در زبان عارفان، در قالب پیوندهای سه­گانه «تعلّق»، «تخلّق» و «تحقّق» به اسماء‌الله نشان داد. ابن‌عربی و پیروان او در ترویج این اندیشه نقش اساس...

بررسی مهم‌ترین تألیف در حوزه عرفان نظری، یعنی فتوحات مکیه ابن‌عربی، گویای آن است که مؤلف این کتاب، روی‌کردهایی مختلف به احادیث پیامبر(ص) داشته است؛ چنان که در بیان موضوع‌های فقهی، به احادیث کاملاً توجه کرده و کنکاش‌هایی فقه‌الحدیثی، اعم از بررسی‌های سندی و متنی انجام داده است؛ اما درباره روایت‌های اعتقادی، هرگز چنین دقت‌هایی صورت نگرفته و مؤلف به انواع احادیث جعلی، ضعیف یا تقطیع و تأویل شده استن...