فرقه صوفیه نقشبندیان در روابط سیاسی خود با حاکمان ماوراءالنهر، توانست با اقتدار در ساختار حکومت آنان نفوذ کند و بر آن چیره شود. چرایی این رویداد را با کاربست نظریه تعدد منابع قدرت رابرت دال می‌توان پاسخ گفت. بر پایه این دیدگاه، نقشبندیان در تعقیب آگاهانه منافع طریقت، توانستند از منابع قدرت ارزش‌مند خود (اقتصادی، نیروی مریدان، ایدئولوژی مقبولیت یافته طریقت) برای نفوذ در حکومت بهره گیرند. این منا...

دولت سامانی (261-389ق) در بالندگی و شکوفایی فرهنگ و تمدن ایرانی -اسلامی نقش مهم و ماندگاری ایفا کرده است. کلام و فلسفه نیز یکی از شکوفاترین وپررونق ترین دوره های خود را در خراسان و ماوراءالنهر، در این روزگار سپری نموده است.از این روی در این نوشتار کوشش شده زیرساخت ها و مبانی اجتماعی، تربیتی، فکری وفرهنگی حکمرانان سامانی و همچنین ساختار سیاسی، اقتصادی و اداری حکومت آنانبازبینی شود تا بر مبنای آن...

جامع البیان عن تأویل ای القرآن معروف به تفسیر طبری، به استفتای منصور بن نوح بن نصر سامانی در میانه سال های 350 تا 366ق در فرارود (ماوراءالنهر)، به دست عدّه ای از علمای ماوراءالنهر به فارسی برگردانده شد. برگردان آیات قرآن در این کتاب، کهن ترین ترجمه از قرآن به فارسی و کهن ترین متن فارسی پس از اسلام به شمار می رود، از این رو هم از حیث تاریخ متون دینی و هم از نظر تاریخ نثر فارسی و از جنبه زبانی بسی...

سلسله سامانیان یکی از حکومت های ایرانی بعد از اسلام است که در سرزمین ماوراءالنهر توسط امیر اسماعیل سامانی در سال 279ه.ق با پایتختی بخارا تشکیل شد.امرای سامانی علاوه براین که مسلمان بودند علاقه زیادی به فرهنگ و تمدن ایرانی داشتند و می خواستند یک تطبیق و سازگاری بین فرهنگ و تمدن ایرانی با اسلام به وجود بیاورند برای این کار از وزیران و دبیران لایق و علاقه مند به دانش و فرهنگ استفاده کردند. هماهنگی...

شهر بخارا از مناطق باستانی ماوراءالنهر بوده است که در سال 90 هجری قمری بدست مسلمانان فتح شد و به یکی از مهم ترین مراکز تمدن ایران و اسلام تبدیل شد . این شهر در روزگار حکومت سامانیان ( 279 – 389 ه ق ) به دلیل پایتخت بودن به اوج رونق خود رسید و مهد فرهنگ و هنر و ادب شد . قراخانیان در سال 389 ه ق بخارا را تصرف کردند . اگرچه بخارا دیگر جایگاه قبلی خود را نداشت اما در این دوران مرکز بزرگ تعلیم مذهب ...

با تأملی در تاریخ دو شهر بخارا و سمرقند، می توان دریافت که این شهرها، همزمان با ایران قبل از اسلام، از بزرگترین شهرهای ایالت سغد (سغدیانای باستانی) در حوزه ی رود زرافشان (رودسغد) و منطقه ی ماوراءالنهر بوده اند. بدون تردید اهمیت این دو شهر، طی قرون متمادی قبل و بعد از اس...

با تأملی در تاریخ دو شهر بخارا و سمرقند، می توان دریافت که این شهرها، همزمان با ایران قبل از اسلام، از بزرگترین شهرهای ایالت سغد (سغدیانای باستانی) در حوزه ی رود زرافشان (رودسغد) و منطقه ی ماوراءالنهر بوده اند. بدون تردید اهمیت این دو شهر، طی قرون متمادی قبل و بعد از اس...

بررسی و تبیین روابط بین مسلمانان از دو جنبه حائز اهمیت است: 1- بحث تعاملات صورت گرفته بین آنها 2- خصومتها و درگیری های نظامی. تبیین روابط مسلمانان با هندوان در دوره گورکانیان و تشریح تعاملات و تقابلات صورت گرفته بین پادشاهان گورکانی با سایر دولتهای مسلمان بویژه صفویان و افشاریان و همچنین نوع روابط آنان با ازبکان و مسئله ماوراءالنهر و بیان نقش قندهار در این ارتباطات و همچنین روابط گورکانیان با...

گستردگی قلمرو ساسانیان گذشته از ثروت و قدرتی که برای شاهنشاهان ساسانی به ارمغان می‌آورد، در زﻣﻴﻨﮥ حفظ یکپارچگی ایران مشکلاتی را باعث می‌شد. نواحی شرقی ایران که با پایتخت و مرکز حکومت فاصله داشت، بیشتر از نواحی دیگر در معرض ناآرامی بود. هجوم اقوام هپتالی و دست‌اندازی آنها به ایالات شرقی ایران بخش عمده‌ای از این ناآرامی‌ها را به وجود می‌آورد. هپتالیان علاوه‌برآنکه در مقاطعی از تاریخ بر خط‌مشی سیا...

ایالت سغد به عنوان مهم­ترین ایالت ماوراءالنهر، به ویژه دو شهر بزرگ آن یعنی سمرقند و بخارا از تمدنی کهن و میراث فرهنگی درخشان برخوردار بود. هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، کوشانیان، هیاطله ، ترکان و ساسانیان در این منطقه حکومت کرده‌اند. در فاصله سقوط ساسانیان (652م) و فتح ماوراء‌النهر توسط مسلمانان (نیمه دوم قرن اول هجری)، دولت‌ شهرهای سغدی درخشیدند و میراث فرهنگی ساسانیان را به دوش کشیدند. در این...