مولانا، عارف بزرگ ایران در قرن هفتم هجری، پیش از حشر و نشر با بزرگ مردانی چون شمس تبریزی، صلاح‌الدین زرکوب و حسام‌الدین چلبی، در میان مردم، هم‌چون پدرش، بهاءولد، از پایه و مقامی خاص برخوردار بوده، همواره در مجالس وعظ او شرکت می‌جسته و او را فرمان می‌بردند، لیکن پس از آشنایی با شمس دگرگون شد و پس از مرگ شمس هم روحیات مولانا به آن‌چه که در گذشته بوده بازنگشت، اما پس از آن صلاح‌الدین زرکوب و حسام‌...

در میان شاعران پارسی گوی، شاعری که بیش از همه بارها از مولانا جلال الدین بلخی با ستایش و احترام بیش از اندازه نام برده و خود را مرید و پیرو اندیشه های او دانسته، میرزا محمدعلی صائب تبریزی است. صائب چه از لحاظ صورت؛ یعنی وزن و قافیه و ردیف و تعبیرات و ترکبیات و تصویرهای شعری و چه از لحاظ محتوی؛ یعنی مضامین و افکار و حکایات و تمثیلات، ازآثار مولانا بهره های فراوان برده است؛ چنان که کمتر صفحه ای ا...

مولانا، عارف بزرگ  ایران در قرن هفتم هجری، پیش از حشر و نشر با بزرگ مردانی چون شمس تبریزی، صلاح‌الدین زرکوب و حسام‌الدین چلبی، در میان مردم، هم‌چون پدرش، بهاءولد، از پایه و مقامی خاص برخوردار بوده، همواره در مجالس وعظ او شرکت می‌جسته و او را فرمان می‌بردند، لیکن پس از آشنایی با شمس دگرگون شد و پس از مرگ شمس هم روحیات مولانا به آن‌چه که در گذشته بوده بازنگشت، اما پس از آن صلاح‌الدین زرکوب و حسام...

با وجود آنکه مولوی پرورده ی دوران آشوب زده ای چون دوران مغول است، تحت تأثیر تعالیم پدرش، بهاء ولد، و استادش، محقق ترمذی، و به ویژه شمس تبریزی، با سلوک در تصوّف بسطی و عرفان عاشقانه، شادی و طرب را درون خود جاری ساخت و در غزلیّات شمس بازتاب داد. با مطالعه و بررسی عوامل شادی در غزلیّات وی، روشن می شود که نوع شادی او انفسی و درونی است. او بر عشق، معشوق، رهایی از خود و وصال، بیش از سایر عوامل تأکید دار...

غزلیات شمس تبریزی، اثر مولانا جلال الدین محمد بلخی را می توان در زمره ی عالی ترین نمونه های شعر فارسی به شمار آورد. مهم ترین ویژگی این غزل ها موسیقی بکر و بی تکلفی است که به شیوه های مختلف در تمام شعر منتشر می شود. کلمات چرخ زنان از نهان گاه جان شاعر به ظهور می رسند و در همان هیأتِ ناب بدوی، زمخت و تراش نخورده، در کنار هم نظام موسیقایی اثر را می سازند. در این نظام، موسیقی کناری یکی از چهار جلوه ...

زبانِ به‏کار رفته در مقالات شمس، زبانى خاص و تا حدّى متفاوت از زبان متون دوره پیش از دوره خویش و البته دوره‏هاى بعدى است. این خاصیّت و تفاوت چنان است که برخى سببش را عامى‏گویى و محاوره‏پردازى و یا بیان ارتجالى گوینده دانسته‏اند. گفتارى که گوینده‏اش به نوشتن، ضبط، ویرایش و پیرایش آن اهتمام نورزیده و نویسنده یا نویسندگان دیگر هم که به نوشتن این گفتار پرداخته‏اند، به قراین موجود، به حرمت تقدّس کلام، ا...

تصحیح متون کهن همواره مورد توجّه ادب دوستانی بوده که دغدغه شان فراهم کردن ِمتنی منقّح و نزدیک به گفتارِ مؤلف است. یکی از متونِ بحث برانگیز از لحاظ تصحیح، کلیّاتِ شمس تبریزی از جلال الدّین محمّد مولوی است. این اثر سترگ به دلیل حجمِ گسترده ی آن و مشوّش بودنِ نسخِ موجود از آن، هنوز متنِ کاملاً قابلِ اعتمادی از جهتِ تصحیح ندارد، در سال 1344ـ1336 توسط مولوی شناس گرانقدر استاد بدیع الزمانِ فروزانفر به شکلِ انتقادی تصحی...

در مقالۀ حاضر، کوشیده‌ایم با تحلیل عناصر ساختاری و دستوری متن مقالات شمس و با رهیافت‌های معنی‌شناسانه (سمانتیک: Semantic) خواننده را به خوانشی نو و دگرگونه از این اثر سترگ فراخوانیم. همچنان‌که مطالعات ساختاری نشان می‌دهد که انواع ادبی از الگوهای نحوی و دستوری معینی پیروی می‌کنند. وجوه فعل و انواع اسم و ضمیر، تأثیرات معنی‌شناسانه خاصی در زبان دارند. بدین ترتیب، می‌بینیم که شمس چگونه با استفاده ا...

موضوع اساسی در این مقاله فراهنجاری نحوی در دیوان شمس است که شگفتی و تنوعِ خاصّی به غزل­های وی می­بخشد. نگارنده، پس از پرداختن به موضوعاتِ آشنایی­زدایی و برجسته­سازی به­عنوان مباحث مقدّماتی، مقاله را با تأکید بر مشخّصه­هایی چون: تطبیق صفت با موصوف، عدم مطابقت نهاد با فاعل، ایجاد پرش ضمیر، گسترش دادنِ جزء اوّل فعل و نیز با طرح مؤلّفه­هایی نظیرِ قلب نحوی، مطابقه­ی فاعلی، چینش واژگانی، استعمال هنریِ فعل­های ...

مولانا یکی از درخشان‌ترین چهره‌هایی‌ست که همه‌ی پژوهش‌گران عرفان ایرانی، به اثرپذیری او از سنایی، اشاره کرده‌اند. با توجه به این که هیچ شخصیتی، به اندازه‌ی شمس تبریزی در زندگی روحی و روانی مولانا نقش نداشته، روشن‌شدن پیوندهای معنوی میان شمس و سنایی، به مطالعات شمس‌شناسی و مولاناشناسی، یاری می‌رساند. پرسش اصلی نویسنده در این گفتار، این است که حکیم سنایی چه اثری بر اندیشه‌های شمس داشته و نظر شمس ...