این پژوهش ایزدان آتش در دو دین هندی و ایرانی بررسی کرده و با مقایسه خویشکاری های این مجموعه ایزدان، ایزد اولیه هندوایرانی را که این دو ملت پیش از جدایی در دوران هدوایرانی نیایش می کردند، بازسازی می کند. ایزد آتش در دوران هندی اگنی است که با استناد به متون ودایی مورد بررسی قرار گرفت. در دوره ایرانی نیز اردیبهشت امشاسپند موکل بر آتش بوده و گروهی از ایزدان شامل آذر ایزد، بهرام، سروش، نریوسنگ و رپی...

مرور اساطیر هندوایرانی گویای آن است که این مردمان به‌طور اعم و ایرانیان به‌طور اخص، از عصر پیشامهاجرت، پیوندی نزدیک با گیاه داشتند. یک سبب مهم کوچ بزرگ آریاییان، پیوندشان با گیاه و موانع رشد وسیع گیاه در سرما و تاریکی مساکن اولیه‌شان بوده‌است. یکی از جالب‌ترین نمودهای پیوند دیرین هندوایرانیان با گیاه، حضور وسیع گیاه‌مردمان نخستین در اساطیر این قوم است. مقولۀ «گیاه‌مردم» که نظریۀ پیشنهادی این مق...

هوم، گیاهی است که از آن عصاره ای گرفته می شود و بیش ترین کاربرد آن در آیین های دینی است. گیاه مذکور در هند سومه نامیده می شود و در ایران باستان نیز هئومه نام داشته است؛ به جهت شباهت در نام و کاربردهای این گیاهان، می توان به ریشه قدیمی تر آن، یعنی زمان هندوایرانی پی برد. به جهت اهمیت و رازآمیز بودن گیاه و خواص مختلفی که داشته است از جمله سکرآوری و نیروبخشی، با گذشت زمان، ویژگی های خاصی به این گی...

دو آیین یزشن در ایران و یجنه در هند با یکدیگر قابل مقایسه هستند. با بررسی شباهت هایاین دو آیین، می توان وجود ریشة مشترک کهنی را برای آنها اثبات کرد؛ از جمله این شباهت هامی توان به تشابه در واژگان، اهداف برگزاری مراسم، عناصر مهم موجود در مراسم و چگونگیبرگزاری آنها اشاره کرد. با بررسی تفاوت های دو آیین نیز می توان به تأثیر فرهنگ های بومیمنطقه و نیز شرایط متفاوت اقلیمی بر اجرای مراسم پی برد؛ از جم...

قدمت انگارة جغرافیایی «هفت‌کشور» به دوران آغازین هندوایرانی بازمی­گردد. پس از جدایی هندیان و ایرانیان، روایت آغازین هندوایرانی هفت­پاره بودن زمین، با توجه به شرایط اقلیمی سرزمین­های جدید و تغییرات دینی و سیاسی دگرگون شده و به صورت­های کنونی درآمده است. مقایسة متون کهن ایرانی و هندی، به­ویژه اوستا و ویشنو پورانه، نشان می­دهد که در طرح کلی روایت اصلی هندوایرانی، جهان به هفت پاره تقسیم شده بوده که...

شواهد زیادی در شاهنامه و متون دورۀ میانه وجود دارد که نشان می‌دهد گیو، پهلوان بزرگ شاهنامه سرشتی ایزدینه دارد و ریشه‌های او به عصر کهن هندوایرانی باز می‌گردد. ویو، ایزد باد، از خدایان ارتشتار هندوایرانی است که در فرهنگ ایرانی دو پاره شد و پارۀ نیک آن وایِ وه نام گرفت. در برخی از داستان‌های شاهنامه که گیو در آنها نقش اصلی دارد مانند آوردن کیخسرو از توران به ایران، تسخیر دژ بهمن و نبرد کاس‌رود نشا...

باستان‌شناسان و تاریخ‌دانان به‌ دنبال زبان‌شناسان سال‌ها در تشخیص قومیت «هندواروپایی» و موطن اولیۀ آن‌‌ها به جست‌وجو و مطالعه در آثار به‌جا مانده از این مردم پرداختند. در این مطالعات فرهنگ‌هایی همچون «آندرونوو» (Andronovo) و «جیحون» در استپ‌ها و واحه‌های آسیای مرکزی به اقوام «هندوایرانی» شناخته شدند که احتمالاً در اواخر هزارۀ چهارم را اوایل هزارة سوم قبل از میلاد، در استپ‌های آسیای مرکزی از اقوا...

آریایی‌ها که یکی از اقوام بزرگ هندوایرانی (شاخه‌ای از اقوام اولیة هندواروپایی) هستند، نیاکان باستانی تاجیکان به‌شمار می‌آیند. در این مقاله به باورها و اعتقادات آریایی‌های ساکن در آسیای مرکزی که ریشه در باورهای اجدادشان، یعنی اقوام هندواروپایی دارد، اشاره شده است. نگارنده با تشریح نظریات دانشمندان و سیاحان مختلف ازقبیل آرتور کریستین‌سن، دانشمند دانمارکی، و سیوان تسزان، سیاح چینی، و همچنین بررسی ...

با توجه به شواهد باستان شناختی و زبان شناختی می توان دو سرچشمۀ عمده برای تمدن هند باستان در نظر گرفت: نخست هاراپایی-دراویدی و دوم هندوآریایی. از دوران اوج تمدن هاراپا (2600-1900 ق.م) آثار باستان شناختی متعددی برجای مانده است که بر وجود فرهنگ و تمدنی غنی دلالت دارد. اما از آنجا که خط هاراپایی هنوز رمزگشایی نشده است برای توصیف اندیشه های این قوم باید به حدس و گمان متکی شد. اصطلاح دراویدی بر مجموع...

باستان شناسان و تاریخ دانان به دنبال زبان شناسان سال ها در تشخیص قومیت «هندواروپایی» و موطن اولیۀ آن ها به جست وجو و مطالعه در آثار به جا مانده از این مردم پرداختند. در این مطالعات فرهنگ هایی همچون «آندرونوو» (andronovo) و «جیحون» در استپ ها و واحه های آسیای مرکزی به اقوام «هندوایرانی» شناخته شدند که احتمالاً در اواخر هزارۀ چهارم را اوایل هزارة سوم قبل از میلاد، در استپ های آسیای مرکزی از اقوام ...