بررسی فرایند تحدید نفوذ سازمان روحانیت شیعه در عصر رضاشاه پهلوی

در سال 1299 ه.ش رضاخان، فرمانده تیپ قزاق مستقر در قزوین، با کودتا به قدرت رسید و با تاج گذاری در سال 1304ه.ش به سلسله قاجار پایان داد و سپس به انجام یک سری اصلاحات فاقد برنامه، جهت تثبیت خود و ایجاد حکومتی عاری از نفوذ مذهب و روحانیون، الهام گرفته از غرب به خصوص آتاتورک در ترکیه، اقدام کرد. هر چند نوسازی در این دوره که با الگوی نوسازی "برینگتون مور" مطابقت دارد بصورت ناقص و نیم بند انجام شد، اما یک ثمره مهم آن یعنی سکولاریسم پی گیری شد و تا حد قابل ملاحظه ای اجرا گردید و در این راستا سازمان روحانیت شیعه بعنوان یک نهاد دینی که در آن زمان مخصوصا بعد از حضور موثر در نهضت تنباکو و مشروطه، قدرت و نفوذ زیادی در جریانات سیاسی و اجتماعی ایران داشت، در معرض تحدید و حذف از صحنه اجتماع قرار گرفت؛ تا جایی که اعضای این سازمان به صحنه رویارویی مستقیم با مصداقهای نوگرایی عصر رضاشاه کشیده شدند. این مجموعه تلاشی روشمند و کتابخانه ای در پاسخ به این سوال اساسی است که اصلاحات و سیاستهای نوگرایانه رضاشاه چه تأثیری بر قدرت و نفوذ سازمان روحانیت شیعه در جامعه ایران داشته است؟ و فرضیه اصلی نگارنده آن است که رضاشاه با نوسازی خود در ارتش و نظام اداری، نظام قضایی، نظام آموزشی، سازمان اوقاف و دیگر اقدامات تجددخواهانه اش نظیر خدمت اجباری سربازی، اتحاد لباس، کشف حجاب و... موجبات کاهش چشمگیر نفوذ و قدرت روحانیت شیعه را در سالهای 1299تا1320فراهم کرد و نتیجه حاصل از این تحقیق، تأیید فرضیه مذکور می باشد.