علل و عوامل سازش و ستیز مسلمانان هند با استعمار انگلیس (1168-1302 ه.ق./1757-1885)

کمپانی هند شرقی(1600-1857 م)که ظاهراٌ با هدف تجارت با شرق واز جمله هند در لندن تاسیس شده بود در نیمه دوم سده هجدهم از کارکرد تجاری به سمت وظیفه دو گانه تجارت واعمال حاکمِیت سیاسی تغِِِییر جهت داد واساس استعمار انگلستان بر شبه قاره هند را پایه ریزی کرد. درمقابل همراهی وهمگرایی برخی امپراتوران مغول ،حکومتهای محلی مسلمان،نخبگان دیوانسالار،درباریان که نقش مهمی در استقرار وتداوم سلطه انگلیسی ها برشبه قاره داشت، شاهد مخالفت ومبارزه سرسخت حکومتهایی چون میسور ِیا جریان احیاگری هستیم.بررسی علل وعوامل این سازش و ستیز محور عمده این پژوهش راتشکیل می دهد واز آنجایی که تحقیقات موجود به این مهم چندان نپرداخته اند واکاوی موضوع رابا اهمیت می سازد. براساس این پژوهش که عمدتاٌ رویکردی توصیفی-تحلیلی دارد وبا هدف روشن ساختن زوایای تاریک مناسبات مسلمانان با استعمار غرب صورت می گیرد ،طغیان گروههای قومی هندو نظیر ماراتاها،جاتها،سیک ها که بخش عمده آن از سیاست های متعصبانه اورنگ زیب نشات می گرفت ضمن آنکه مانع احیای امپراتوری شد شرایط پیچیده ایی را بوجود آورد که زمینه مداخلات اروپاییان،ایرانی ها وافغانها را در هند فراهم آورد.سیاست های خصمانه وتوسعه طلبانه هندوها یکی از عوامل عمده نزدیکی حکومت های مسلمان به انگلیسی ها بود. شیفتگی در برابر رهاوردهای غربی وجذابیت پاره ایی ساختارهای غربی در مقایسه با آنچه در شبه قاره وجود داشت ازدیگر عوامل قابل توجه است بخش وسیعی از این همگرایی به سیاستهای انگلیسی ها باز می گشت که با استفاده ازروشهایی چون پرداخت رشوه وهدایا به شخصیت های کلیدی،سوء استفاده هوشمندانه از نقاط ضعف ساختار شرق از جمله منازعات بر سرقدرت، ایجاد اختلاف بین حکومت ها ونظایر آن زمینه سازش وتسلیم حکومت های مسلمان را فراهم آوردند. تامین منافع مالی، تثبیت مناغع مالی ،تثبیت موقعیت شغلی که در شرق همواره متزلزل می نمود، ارتقا به مقامات عالیه فقدان دیدگاه منافع جمعی وملی از عوامل عمده همکاری دیوانسالاران با استعمار انگلیس بود. پیامدهای منفی درحاکمیت استعمار انگلیس که مسلمانان را از نخبگان حکومتگر به اقلیتی تهیدست تقلیل داد، تفاوتهای ساختاری جوامع غربی واسلامی ومتعاقب آن آغاز روند غربی سازی نهادهای بومی درابتدای سده نوزدهم، عدم تطابق حاکمیت انگلیسی ها با مولفه اسلامی که سلطه کفار را برمسلمانان برنمی تابید برخی از مهمترین عواملی بود که موجبات ستیز مسلمانان به ویژه جریان احیاگری اسلامی را با استعمار انگلستان فراهم ساخت.