استخراج اسید چرب ضد سرطان گاما لینولنیک اسید با استفاده از دی اکسید کربن فوق بحرانی به روش نیمه پیوسته از بذر گل گاوزبان

چکیده گل گاوزبان، echium amoenum fisch. & c.a. mey.(boraginaceae)، که در نواحی شمالی ایران رشد می کند منبعی از اسید های چرب ضروری با ارزش همچون گاما لینولنیک و استریدونیک اسید است که این اسید ها به طور گسترده ای در صنایع دارویی، درمان و غدایی مورد استفاده قرار می گیرند. گاما لینولنیک اسید و استریدونیک اسید، اسید های چرب چندتایی اشباع نشده ای هستند که برای ازبین بردن سلولهای تومور مثل سرطان سینه، پروستات و لوزالمعده به کار می روند، البته بدون این که آسیبی به سلولهای سالم وارد نمایند. از تکنیک های معمول برای استخراج روغن از دانه ها استفاده از روش استخراج سوکسله با استفاده ازحلال های آلی مثل هگزان و یا پترولیوم اتر می باشد. اما کاربرد های دارویی و درمانی نیازمند یک روش مناسب برای استخراج و مراحل پاکسازی بدون استفاده از حلال های آلی سمی است. بنابراین در این تحقیق اسید های چرب ضروری شامل لینولئیک، آلفا لینولنیک، گاما لینولنیک و استریدونیک اسید با استفاده از دی اکسید کربن فوق بحرانی از روغن دانه گل گاوزبان استخراج گردید و نتایج با روش سوکسله مقایسه شد. همچنین از روش طراحی سطح پاسخ به منظور بهینه سازی پارامترهای عملیاتی استفاده گردید. ترکیبات شیمیایی موجود در روغن به وسیله دو ستون قطبی و غیر قطبی توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که دانه گل گاوزبان حاوی 24 درصد وزنی روغن می باشد که تحت شرایط عملیاتی بهینه (43 درجه سانتی گراد، 280 بار، 5/1 میلی لیتر بر دقیقه و زمان استاتیک و دینامیک 25 و160 دقیقه ) و با استفاده از دی اکسید کربن خالص ماکزیمم بازیابی 92 درصد حاصل گردید. با اضافه کردن 5/2 و 5 درصد مولی از اتانول به عنوان اصلاح گر میزان بازیابی به ترتیب به 96 و 112 درصد افزایش یافت. نتایج آماری تاکید کننده این بود که تمامی ترم های خطی به جزء زمان استاتیک، مربعات دما، فشار و زمان دینامیک و همچنین اثر متقابل بین دماو فشار، زمان استاتیک و زمان دینامیک به عنوان پارامتر های موثر بر بازده استخراج روغن به شمار می آیند. نتایج نشان دهنده این بود که استخراج با سیال فوق بحرانی روش مناسبی برای جداسازی اجزاء موجود همچون پالمتیک (%7-6 )، استئاریک (%4-3)، اولئیک (%13-12 )، لینولئیک (%20-19)، آلفا لینولنیک(%41-40)، گاما لینولنیک (%8-7) و استریدونیک اسید (%9-8) می باشد.