بررسی سیر تحوّل معنا و ارتباط آن با زبان و تصویر در شعر مهدی اخوان ثالث (م. امید)

در پایان نامه ی حاضر، زندگی شاعرانه ی مهدی اخوان ثالث- از آغاز تا فرجام- در چهار دوره ی متمایز، از نظر معنا، زبان و تصویر، مورد بررسی قرار گرفته است. پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، کلیّات و تعاریف مربوط به تحقیق و اصول و روشهای مورد توجّه در بررسی شعر آمده است. فصل دوم، به بررسی سروده های دوره ی نخست شاعری اخوان از حیث تحوّل معنا، زبان و تصویر اختصاص داده شده است. شاعر در دوره ی نخست، بیشتر اشعار غنایی را که متناسب با حال و هوای نوجوانی و جوانی است، سروده است. معانی، زبان و تصاویر او، در این دفتر، بیشتر تقلیدی از سروده های پیشینیان است. در فصل سوم، سروده های دور ه ی اوج شاعر بررسی و تحلیل گردیده است. اخوان، با سروده ی «زمستان» خود را به عنوان شاعری بزرگ و صاحب سبک، معرفی کرد و هر چه پیشتر رفت، زبان و تصاویر خاصّ خود را بر سکّه ی شعرش، حک نمود؛ تا آنکه پس از دفتر «زمستان» و «آخر شاهنامه»، در دفتر ارزشمند «از این اوستا» به نقطه ی اوج و کمال سبک شعری خویش دست یافت. فصل چهارم، شامل حبسیات شاعر است. دو دفتر «در حیاط کوچک پاییز در زندان» و «زندگی می گوید: باز باید زیست...» را که در زندان سروده است با دفتر «دوزخ امّا سرد» در این دوره بررسی می شوند. تنزل محتوا، رخوت زبان و تصاویر کم ارزش را به دنبال دارد و همین عوامل سبب شده تا این دوره را دوره ی افول شاعر بنامیم. در فصل پنجم، به بررسی عناصر سه گانه ی معنا، زبان و تصویر، در سروده های اواخر عمر اخوان(دفتر تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم) پرداخته ایم. دوره ی پایانی شعر اخوان، بازگشتی است، به خاستگاهش در دوره ی نخست شاعری. معنا، زبان و تصاویر، دیگر بار، ارغنون گونه می شوند و قوالب شعر سنتی، بیش از دو دوره ی پیش، ظهور می کند. شاعر در این دوره، همچنین، به تناسب سال های جنگ تحمیلی، اشعار آیینی و پایداری را سرودن می گیرد. گاه و بی گاه نیز طنزی رخ می نماید که حاصل شیطنت شاعر است.