بررسی نماد براق در مکتب های هرات و تبریز (2)

چکیده: برای بررسی نماد براق در نگاره های معراج مکتب های هرات و تبریز (2)، به کلیاتی درباره ی عناصر اسطوره و رابطه ی آن با هنر، دین و نماد پرداخته شده است و تعدادی از حیوانات ترکیبی به عنوان عناصر متداول در اساطیر معرفی و ارتباط آنها با براق مورد بررسی قرار گرفته است. اسطوره، دریچه ای به تجربه های ماورایی است؛ بنابراین، بهترین بستر برای بیان تجربیات عمیق انسان در برقراری ارتباط با مبدأ هستی است؛ زیرا، تجربیاتی ژرف مانند معراج حضرت پیامبر، فراسوی استدلال های عقلی می نشیند، چنان که اسطوره ها چنینند. حیوانات ترکیبی در دنیای اساطیر نقشی مهم ایفا می کنند و براق در میان حیوانات ترکیبی اساطیری، تنها نمونه ای است که به عنوان واسطه ی تحقق تجربه های ماورایی انسان شناخته شده و مفاهیم نمادین بسیاری را در خود نهفته دارد. نماد، زبان اسطوره است و نمادپردازی، سهم به سزایی در ساختار هنر و ادبیات ایرانی دارد. بنابراین، برای بررسی نماد براق، تعریف ها و ویژگی های که اندیشمندان از نماد و نمادپردازی داده اند، مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، داستان معراج حضرت پیامبر به روایت تفسیر سورآبادی گنجانده شده و مسائل مربوط به معراج مانند واژه شناسی، اهداف، دلایل وقوع معراج، وسایل سفر معراج، معراج در تفاسیر و آثار حکیمان و عارفان و تأثیر آن بر ادبیات و هنر ایران و غرب مورد بررسی قرار گرفته است و خلاصه ای از ارداویراف نامه -نمونه ای از عروج در ایران باستان- نقل شده است. با مروری بر نگارگری ایران و بررسی ارتباط ادبیات و نقاشی با تأکید بر معراج حضرت پیامبر، بررسی عناصر نگارگری مکتب هرات و تبریز (2) به تحلیل نگاره های معراج با تأکید بر نماد براق، با توجه به روایات مربوط پرداخته است. سپس، نمونه هایی از براق در نگاره های دو مکتب مورد مقایسه قرار گرفته است. هنرمندان با در نظر داشتن روایات و بهره گیری از سنت های تصویری مکتب مربوط و خلاقیت خود به ترسیم براق همت گماشته اند.