بررسی تطبیقی نظریه امامت در مذاهب اسماعیلیه و امامیه

این رساله، در سه بخش تنظیم شده است. بخش نخست، به دیدگاه های اسماعیلیه درباره ی امامت، بخش دوم، به دیدگاه های امامیه درباره ی این مسأله و سرانجام بخش سوم به بررسی تطبیقی دیدگاه های این دو گروه اختصاص یافته است. این دو گروه، هر دو، وجود امام را در تمامی دوران ها ضروری دانسته، به وجوب نصب الاهی امام عقیده دارند. آنان بر این باورند که امامت از اصول دین است و نه فروع آن و در بسیاری از شرایط، شوون و ویژگی های امام با یکدیگر اشتراک نظر دارند. اما با این حال، امور متعددی را نیز می توان به عنوان موارد اختلاف آنها در این مسأله برشمرد. اولین اختلاف بین آنها، به شیوه ی مطرح کردن مسائل باز می گردد. به نظر نگارنده، نگاه باطنی اسماعیلیه در ارائه مباحث خود، سبب اختلاف مهم آنان با دیگر فرقه های اسلامی، از جمله امامیه، شده است. این روش آنان، در مسأله ی امامت نیز به شدت بین آنها و امامیه فاصله افکنده است. یکی دیگر از موارد اختلاف بین این دو گروه آن است که اسماعیلیه، هفت دوره برای عالم ذکر می کنند و برای هر کدام از این دوره ها، امامانی برمی شمرند، ولی در بین امامیه، چنین دیدگاهی وجود ندارد. همچنین مراتب امامت که از سوی دانشمندان اسماعیلی طرح شده است، یکی دیگر از تفاوت های این دو مذهب در مسأله ی امامت است. تفاوت گذاشتن بین وصایت و امامت از سوی بسیاری از دانشمندان اسماعیلی، نیز یکی دیگر از موارد اختلاف نظر این دو گروه در مسأله امامت است. دیگر موارد اختلافی در دیدگاه این دو گروه عبارتند از: اختلاف در جانشین امام جعفر صادق علیه السلام، تعداد امامان و مسأله ی امام غایب. به نظر می رسد که موارد ذکر شده، مهم ترین موارد اشتراک نظر و یا اختلاف نظر بین این دو گروه باشد، هر چند شاید بتوان با جستجوی بیشتر مواردی نیز بر آنها افزود.