شمایل شناسی نگاره های مربوط به جمشید و ضحاک و فریدون از دیدگاه پانوفسکی (در شاهنامه های مصور تا پایان عهد تیموری)

در ایران شاهنامه های مصور جایگاه ویژه ای در تاریخ مصور سازی دارند. شاهنامه بر محوریت شاهان، موقعیت آنها را در فرهنگ ایران نشان می دهد. شاهان اساطیری و تاریخی و رابطه آنان با جامعه روزگار خود به عنوان محور اصلی داستان های شاهنامه، در کنار تاثیر پذیری نقاشی ایران از ویژگی های زمانه وارد نسخه های مصور شده اند. اروین پانوفسکی نظریه پرداز هنر در حوزه تصویر، اقدام به تدقیقِ دو روش شمایل نگاری و شمایل شناسی برای آثار تصویری شکل نما کرده است. این مسیر از شرح عناصر تجسمی اثر آغاز و به تفسیر و در نهایت توضیح اثر هنری می رسد. در شمایل شناسی، هر عنصر بصری در رابطه مستقیم با ریشه های فرهنگی، اجتماعی، ملی و غیره مربوط به هنرمند در زمان خلق اثر در نظر گرفته می شود. با در نظر گرفتن وابستگی مضمونی در نقاشی ایران و چند لایه بودن معانی در آن، قابلیت شناسایی شمایل ها و روش شناسی مطالعه تصویر از منظر پانوفسکی در آن قابل اجرا است. نگاره های مربوط به جمشید و ضحاک و فریدون تا پایان عهد تیموری برای پیاده سازی این روش و بررسی موردی انتخاب شده اند. در این راستا پرداختن به مضامین مشابه در دوره های پیشین و در بستر های گوناگون ضروری می باشد. پیش از تحلیل آثار برای آشنایی با مضامین نقاشی ها ریشه های اساطیری و حماسی این شاهان در فرهنگ ایرانی مورد توجه قرار گرفته و سپس سه مرحله خوانش پانوفسکی برای نماینده هر گروه از آثار انجام پذیرفته است. بررسی موضوع نگاره ها شمایل نگاری و بررسی اتفاقات و مستندات تاریخی شمایل شناسی آنها می باشد. مشاهده عینی جزئیات تاریخی مستند در نگاره ها از نتایج این بررسی است.