بررسی مولفه های سرمایه ی اجتمکاعی در قصاید ناصر خسرو و تاریخ بیهقی

اصطلاح تقریباً نوظهور سرمایه ی اجتماعی که به بررسی روابط انسانی به عنوان ایده ی محوری زندگی گروهی مـی پردازد، از مفاهیم مهم در علوم اجتماعی است که به سایر رشته ها گسترش یافته و مفهوم چند بعدی به خود گرفته است. این مفهوم به مباحثی مـی پردازد که زمـینه ی آن ریشه ی تاریخی دارد و از گذشته به عنوان مفاهیم ارزشی به کمک آثار و نوشته ها به ما انتقال یافته است، ارزش ها و مفاهیمـی که در جوامع متمدّن امروزی، به دلیل فردگرایی افراطی کم رنگ شده و نیاز بشری امروز را به بازگشت به آن ها وادار ساخته است. آثار ادبی به عنوان آثار بازمانده و یادگار این مفاهیم ارزشی در اجتماع از جمله مهم ترین دستاوردهای فرهنگی هستند که مـی توانند در احیا و بازتولید این ارزش ها به ما یاری رسانند و مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند. در این پایان نامه، به بررسی و تحلیل مولّفه های سرمایه ی اجتماعی، اعتماد، مشارکت و اخلاق در دو اثر متفاوت یعنی تاریخ بیهقی(با نثر ادبی با محتوای تاریخی) و قصاید ناصرخسرو در قالب نظم پرداخته شده است. مطالعه و تحقیق در حوزه ی نظم(قصاید ناصرخسرو)بیشتر در حیطه ی ذهنی(شناختی) سرمایه ی اجتماعی قرار مـی گیرد، در حالی که پژوهش در حوزه ی نثر(تاریخ بیهقی) بیشتر در حیطه ی ساختاری(عینی و واقعی) صورت مـی گیرد که شباهت های کمـی در بررسی ها با هم خواهند داشت. یافته های تحقیق در حیطه ی سه مولّفه ی اخلاق، مشارکت و اعتماد نشان مـی دهد که بازتاب عناصر منفی(ضدّ سرمایه ی اجتماعی) بر عناصر مثبت آن غلبه دارد. به دلیل حاکمـیت روحیه ی جبرگرایی و جزم اندیشی، تعصّب مذهبی، رواج بد بینی و تهمت، زمـینه ی تحمّل و مدارا وجود نداشته و کار به حذف، راندن و تاراندن کشانده شده است. حتّی سفارش های بیهقی به رعایت آموزه های اخلاقی، بعد از شرح ماجراهای نابه هنجار صورت گرفته است. در زمـینه ی مشارکت با وجود یکتاسالاری، بیشتر مشارکت ها از نوع خاص گرایانه، اجباری و منفعلانه بوده است. فضای اعتمــاد در این دو اثر کاملاً متفاوت، بلکه متعـارض است. رویکرد ناصرخسرو بعد از انقلاب روحی، به اعتماد(اعتقاد) دینی- مذهبی است که در حوزه ی اندیشه های مذهبی، گاه موضع گیری های او به تعصّب کشیده شده است. کلیدواژه ها : سرمایه ی اجتماعی، ادبیّات، تاریخ بیهقی، قصاید ناصرخسرو، اخلاق، اعتماد، مشارکت.