تاثیر آموزش مادران دارای کودک اختلال کاستی توجه/بیش فعالی بر کاهش علائم، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و شادکامی والدین در شهر یزد

در کودکان (به ویژه کودکان پیش دبستانی)، فعال بودن، پر انرژی و پر نشاط بودن، پریدن از یک فعالیت به فعالیت دیگر هنگامی که محیط خود را کاوش می کنند، عمل کردن بدون احتیاط، پاسخ دادن به طور تکانه ای به رویدادهایی که در اطراف آنها رخ می دهد و واکنش های هیجانی سریع امری عادی است. اما زمانی که کودکان همواره سطوحی از فعالیت را به نمایش می گذارند که متفاوت از گروه سنی آنها است، وقتی آنها توانایی حفظ توجه، علایق یا ادامه انجام فعالیت ها را مثل همتایان خود ندارند، نمی توانند اهداف دراز مدت یا تکلیفی را که از سوی دیگران به آنها واگذار شده است را دنبال کنند یا زمانی که توانایی خود نظارتی در آنها پایین تر از سطح مورد انتظار رشدی است، به آنها صرفاً پرشور و پرنشاط ویژگی که خاص دوران کودکی است اطلاق نمی شود آنها را با عنوان adhd اختلال کاستی توجه بیش فعالی معرفی می-کنند.این کودکان در حوزه های اجتماعی، شناختی، تحصیلی، خانوادگی و سرانجام شغلی نقص خواهند داشت. فعالیت، بی توجهی و تکانشگری بیش از حد کودکان کم سن و سال باعث می شود که آنها خودشان را در مقایسه با همتایان برای سازش موفقیت آمیز با پیشرفت های رشدی کلی جهت خود نظارتی، سازمان دهی و آماده شدن برای حضور اجتماعی، کمتر توانا بیابند. آنها اغلب مجازات شدید، تنبیه، تحقیر اخلاقی و انزوای اجتماعی را به خاطر باورهای اجتماعی که آنها تنبل، بی انگیزه، خودخواه، بی فکر، ناپخته و بی مسئولیت هستند تجربه خواهند کرد (کاکاوند، 1385: 10). کودکان طبیعی به علت رفتارهای مناسب و موفقیت های تحصیلی و اجتماعی شان زمینه های زیادی برای تشویق شدن دارند، ولی کودکان با اختلال کاستی توجه بیش فعالی موفقیت های کمتری را بدست می آورند و باعث می شود آنها در مقایسه با کودکان عادی اعتماد به نفس پایین، احساس بی کفایتی و احساس ناخوشنودی را در خود احساس کنند و احتمال ابتلای آنان به دیگر مشکلات روانپزشکی را افزایش می یابد (علاقبند راد و شیرازی، 1379). اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (adhd) از جمله شایع ترین اختلالات دوران کودکی محسوب می شود. در بیشتر موارد، علی رغم درمان دارویی، نشانه های adhd باقی می ماند و در نوجوانی و بزگسالی نیز فرد مبتلا را آزار می دهند. کودکان مبتلا به adhd، نشانه های مانند: کمبود توجه، بیش فعالی و تکانشگری دارند این نشانه ها غالباً در بسیاری از حوزه های زندگی فرد مانند عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی با هم سالان و همچنین بزرگسالان ایجاد اختلال می کنند. علاوه بر این، چنین کودکانی در نوجوانی و بزرگسالی در معرض خطر ابتلا به رفتارهای ضد اجتماعی، سوء مصرف مواد و الکل قرار دارند. درمان دارویی (به ویژه با استفاده از داروهای محرک) و شیوه های رفتار درمانی ( آموزش خود دستوری و آموزش والدین) رایج ترین شیوه های درمانی هستند که در درمان adhd به کار گرفته می شوند. eeg بیوفیدبک یا پسخوراند زیستی موج نگار الکتریکی مغز eeg نوروفیدبک یا پسخوراند عصبی موج نگار الکتریکی مغز یا eeg نوروتراپی یا عصب درمانی موج نگار الکتریکی مغز ، یکی از روش های درمانی است که در درمان کودکان مبتلا به adhd به کار گرفته می شود (بخشایش، 1389: 18). با توجه به ملاک های موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (انجمن روان پزشکی امریکا، 2000)، شیوع اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی در کودکان سنین مدرسه، 3 تا 7 درصد تخمین زده می شود. میزان شیوع اختلال بسته به جامه آماری، شیوه جمع آوری اطلاعات و ابزار اندازه گیری متفاوت است. به طور کلی 30 تا 70 درصد از کودکان مبتلا به این اختلال علائم را در بزرگسالی هم از خود نشان می دهند (شکوهی یکتا و همکاران، 1389: 21). موفقیت و شکست تحصیلی نقش عمده ای را در تأثیرگذاری بر این که راجع به خودمان چه احساسی داریم بازی می کند. موفقیت یا شکست تحصیلی بر ماهیت رابطه با دیگران، این که راجع به آنها چه احساسی داریم و همچنین بر خودپنداره ما اثر می گذارد (فریدمن و دویال، ترجمه ی صدرالسادات و همکاران،1381 : 154). کودکان adhd، در تحصیل یا کار خود موفقیت چندانی ندارند یا اینکه موفقیت و بازدهی بسیار پایین تر نسبت به استعداد و توان خود دارند، آنها سرمایه دارانی هستند که از سرمایه خود نمی توانند استفاده کنند و آن را بکار ببرند. این مسائل در این افراد باعث می شود که با عنوان اختلال نارسایی توجه- بیش فعالی تشخیص داده شوند (کاکاوند، 1385: 150). کودکان مبتلا به adhd تأثیر ویرانگری روی خانواده شان دارند، علاوه بر مشکل بودن پرورش کودکی که پرجنب و جوش است نیاز به نظارت زیادتری دارد، کودکان مبتلا به adhd روش های زیرکانه دیگری هم دارند که باعث مختل شدن زندگی می شود. والدین کودکان مبتلا به این اختلال، استرسی فراتر از والدین کودکان سالم دارند به این دلیل که با چالش های والدگری بیشتری روبرو هستند. این والدین بیش از والدین کودکان سالم به اختلالات خلقی و اضطرابی، عدم کفایت فرزندپروری، عدم رضایت از نقش والدینی خود، فشار مالی و افزایش مصرف الکل دچار می شوند (سوینس و همکاران، 2003). اضطراب و استرس از عواملی هستند که شادکامی افراد را تحت تاثیر قرار می دهند و شادکامی با اضطراب و استرس رابطه معکوس دارد افرادی که اضطراب بالاتری دارند شادکامی آنها کمتر است و با توجه به اضطرابی که والدین کودکان adhd دارند دراین تحقیق بر آن هستیم تا یک قدم جلوتر برداشته و میزان شادکامی والدین را مورد بررسی قرار دهیم. مادران معمولاً مسئولیت مراقبت روزانه را برعهده دارند، به ویژه زمانی که کودکان کم سن و سال تر هستند. در نتیجه هنگامی که مشکلاتی وجود داشته باشد، مادر بیشترین ناراحتی و ناکامی را احساس می کند (فریدمن و دویال ، ترجمه ی صدرالسادات و همکاران، 1381: 26). بنابراین مادران از اولین پایه گذاران شخصیت و ارزش های فکری هستند که نقش مهمی در تعیین سرنوشت، سبک و خط مشی آینده فرد دارند. سلامت روانی کودکان تا حدود بسیار زیادی در گرو تربیت آنها می باشد. واکنش کودک نسبت به محیط خود به طبع، تحت تأثیر موازین اجتماعی، ارزش ها و معیارهای اخلاقی است که از طریق آنها به کودک منتقل می شود (احدی و بنی جمالی، 1385: 45). مادران بعضی اوقات تجربه کافی، زمینه آموزش نظری و مهارت های عملی لازم در برخورد با مسائل فرزندانشان را ندارند تا عملکردی موثر به عنوان مراقبت کننده از دانش آموز ایفا نمایند (غنی زاده و همکاران، 2006). مطالعه ارزیابی مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به adhd، نشان داد والدین این کودکان در مقایسه با گروه کنترل، بیشتر از راهکارهای فرزندپروری منفی استفاده می کنند. بنابراین بر اساس آنچه گفته شد آموزش مادران جهت افزایش اطلاعات (یادگیری مهارت های اساسی والدینی در برخورد با این کودکان) کاهش علائم adhd، افزایش پیشرفت تحصیلی و افزایش شادکامی والدین گامی اساسی در جهت درمان این کودکان است (جانستون ، 1996).