بررسی سیر تحولی تعالی معنوی، ارزشهای انسانی بنیادی و باورهای دینی از نوجوانی تا پیری: یک مطالعه مقطعی

چکیده پژوهش حاضر به تعیین روند تحولی تعالی معنوی، ارزشهای انسانی بنیادی (ارزشهای متمرکز بر جامعه و ارزشهای متمرکز بر فرد) و باورهای دینی از نوجوانی تا پیری پرداخت. بدین منظور 409 نفر متشکل از 213 زن و 196 مرد در محدوده سنی 88- 14 سال به صورت تصادفی از شهر اصفهان انتخاب شدند. با توجه به ماهیت تحولی نگر پژوهش، از طرح مقطعی استفاده شد و لذا افراد بر حسب سن، در 6 گروه سنی (17-14، 24-18، 34-25، 45-35، 65-46 و 88-66 سال) قرار گرفتند و به 5 پرسشنامه 1- ارزیابی احساسات معنوی و مذهبی، 2- زمینه یاب ارزشی شوارتز، 3- باورهای دینی، 4- فرم ده آیتمی شخصیت و 5- پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی پاسخ دادند. داده های بدست آمده با استفاده از روش آماری تحلیل کووریانس چند متغیره (مانکوا) و آزمون های ناپارامتریک (مان ویتنی-یو) و با به کارگیری نرم افزار spss ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ویژگیهای شخصیتی و اطلاعات جمعیت شناختی نیز کنترل شدند. نتایج به مقایسه ی گروه های سنی و جنسی، در سطح سه متغیر تعالی معنوی، ارزشهای انسانی در دو سطح ارزشهای متمرکز بر جامعه و ارزشهای متمرکز بر فرد و باورهای دینی پرداخت. نتایج حاکی از آن بود که در سطح متغیر تعالی معنوی، سن به عنوان عاملی اثر گذار در روند تحولی از نوجوانی تا پیری مطرح بود. روند تحولی تعالی معنوی از نوجوانی تا پیری به صورت سیر صعودی بود و در پیری به بالاترین حد خود رسید. این در حالی بود که در مقایسه گروه های جنسی تفاوتی مشاهده نشد و روند تحولی زنان و مردان به صورتی مشابه بود. در سطح متغیر ارزشهای انسانی بنیادی 1- در ارزشهای متمرکز بر جامعه تفاوت معنی داری میان گروه های سنی مشاهده نشد؛ همپنین روند تحولی در زنان و مردان مشابه بود. 2- ارزشهای متمرکز بر فرد در میان گروه های سنی تفاوت معنی داری داشت و روند تحولی آن به صورت سیری نزولی از نوجوانی به سمت پیری بود. همچنین در میان گروه های جنسی نیز تفاوت معنی داری مشاهده شد؛ به عبارتی زنان اهمیت کمتری را برای ارزشهای متمرکز بر فرد قایل بودند. در سطح باورهای دینی تفاوت معنی داری میان گروه های سنی وجود داشت و روند تحولی در ابتدا به صورت نزولی و پس از گذر از اواسط دهه 30 به صورت صعودی تا پیری ادامه یافت. اما در زمینه مقایسه میان گروه های جنسی تفاوت معنی داری مشاهده نشد. همگرایی قابل توجهی میان نتایج متغیر های پژوهش وجود داشت. از رویکرد تحولی نگری، سیر تحولی نمودارها نشان داد که با افزایش سن از اواسط دهه 30 افزایش سطح تعالی معنوی، اولویت دادن به ارزشهای متمرکز بر جامعه و تعهد بیشتر نسبت به باورهای دینی و در عین حال کاهش ارزشهای متمرکز بر فرد به عنوان اصول راهنما در زندگی افراد بود. واژه های کلیدی: تحول، تعالی معنوی، ارزشهای انسانی بنیادی، ارزشهای متمرکز بر جامعه، ارزشهای متمرکز بر فرد و باورهای دینی