ارزیابی توزیع یکنواخت رطوبت در خاک سطحی در زیر آبپاش ها(مطالعه موردی:سیستم آبیاری بارانی پایاب سد حسنلو)

هدف اصلی از طراحی سیستم های آبیاری بارانی، یکنواختی توزیع آب می باشد. توزیع یکنواخت آب باعث افزایش عملکرد و کیفیت محصول تولید شده می گردد. روش معمول برای ارزیابی سیستم آبیاری بارانی استفاده از قوطی های اندازه گیری است. با وجود اینکه سال های زیادی است که ضریب یکنواختی توزیع آب محاسبه شده به روش قوطی های اندازه گیری، بهترین و مطمئن ترین روش ارزیابی سیستم های آبیاری بارانی است، اما این ضریب تنها نحوه توزیع آب روی سطح خاک را نشان می دهد و فرآیندهای نفوذ و توزیع مجدد رطوبت در داخل خاک را نادیده می گیرد. بنابراین علاوه بر ارزیابی یکنواختی توزیع آب پاششی روی سطح خاک باید یکنواختی توزیع رطوبت در داخل خاک نیز مورد بررسی قرار گیرد. هدف از این پژوهش، ارزیابی یکنواختی توزیع رطوبت در خاک سطحی در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک دشت حسنلو می باشد. با اجرای پروژه حسنلو، 16620 هکتار تحت پوشش سیستم آبیاری بارانی قرار گرفته است. هدف از اجرای طرح حسنلو، مصرف بهینه آب و افزایش راندمان آبیاری است. با توجه به سرمایه گذاری های انجام شده، لزوم انجام تحقیقات کاربردی در زمینه عملکرد بهینه سیستم های اجرا شده ضروری می باشد. بدین منظور از طریق بازدیدهای صحرایی و مطالعه نقشه منطقه، سه مزرعه f32، f18و f5 جهت انجام آزمایشات انتخاب گردیدند. در هر مزرعه، دو پلات آزمایشی به ابعاد 16×21، یکی نزدیک آبگیر مزرعه و دیگری دور از آبگیر مزرعه انتخاب گردیدند. برای ارزیابی یکنواختی توزیع رطوبت و تعیین درصد رطوبت خاک سطحی در هر پلات، نمونه های دست خورده از عمق 15 سانتیمتری و از 48 نقطه، در سه زمان قبل از آبیاری، بلافاصله بعد از قطع آبیاری و سه ساعت بعد از قطع آبیاری، برداشت شدند. درصد رطوبت نمو نه ها در آزمایشگاه و به روش وزنی اندازه گیری گردید. همچنین بافت خاک هر یک از مزارع مورد سنجش f32، f18و f5 به روش هیدرومتری در آزمایشگاه تعیین گردید که برای هر سه مزرعه، بافت خاک، لوم رسی می باشد. در حالت عمومی، به دلیل متفاوت بودن ارتفاعات محلی هر سه مزرعه مورد سنجش، یکنواختی توزیع رطوبت در خاک سطحی در مزارع متفاوت می باشد. ضریب یکنواختی توزیع رطوبت کریستیانسن در عمق سطحی خاک همه مزارع مورد سنجش و درست قبل از آبیاری، بالا و به طور متوسط 82 درصد و درست بعد از آبیاری، کم و به طور متوسط 62 درصد می باشد که نشان از دریافت مقادیر متفاوت رطوبت توسط خاک سطحی در مزارع مختلف می باشد. ضریب یکنواختی توزیع رطوبت کریستیانسن با گذشت زمان پس از آبیاری و در همه مزارع، افزایش می یابد. پس از آبیاری، مزرعه f5 دارای کمترین ضریب یکنواختی رطوبت خاک سطحی (44 درصد) و مزرعه f32 دارای بالاترین ضریب یکنواختی رطوبت خاک سطحی (75 درصد) می باشند. ضریب یکنواختی رطوبت خاک سطحی در همه مزارع و در همه محل های نزدیک به آبگیر، بیش از محل های دور از آبگیر می باشد. یکنواختی کمی و کیفی گیرش رطوبت از طریق خاک سطحی در زیر آبپاشها، در مزرعه f32 بیشتر و در مزارع f18 و f5، به ترتیب کمتر می باشند.