ارزیابی حساسیت و مقاومت برخی از ارقام تجاری پنبه نسبت به کنه‏ی دو لکه‏ای tetranychus urticae koch (acari: tetranychidae)

کنه‏ی تارتن دولکه‏ای tetranychus urticae koch (acari: tetranychidae) یکی از آفات مهم محصول پنبه می‏باشد. ارقام مختلف گیاه میزبان می‏تواند به عنوان یک عامل بسیار موثر و تعیین‏کننده روی پارامترهای زیستی آفات باشد. در این تحقیق ارزیابی حساسیت و مقاومت دوازده رقم تجاری پنبه شامل آوانگارد، ب557، بلی‏ایزوواز، چگوارا، خرداد، 010، اوپال، ساحل، شیرپان539، تاشکند، ورامین و ورامین 349 نسبت به این کنه در شرایط آزمایشگاهی، دمای 1 ± 25 درجه ی سانتی‏گراد، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در اتاقک رشد مطالعه شد. پارامترهای رشد جمعیت پایدار و تولیدمثلی با استفاده از معادلات کری و روش جک‏نایف محاسبه شدند. مقادیر پارامترهای بدست آمده روی ارقام مختلف گیاه پنبه با استفاده از نرم افراز spss v.16 تجزیه آماری شدند. از نظر دوره‏ی نشو و نما بین ارقام مختلف پنبه اختلاف معنی‏داری وجود داشت. طولانی‏ترین دوره‏ی نابالغی روی رقم 10 (12/13 روز) و کوتاه‏ترین آن روی رقم خرداد (98/9 روز) مشاهده شد. طولانی‏ترین طول عمر کنه‏ی بالغ ماده روی رقم ورامین 349 (70/18 روز) و کوتاه‏ترین این دوره روی رقم اوپال (30/9 روز) بود. از لحاظ پارامترهای رشدی نیز بین ارقام اختلاف معنی‏داری وجود داشت. بیشترین مقدار نرخ خالص تولیدمثل (r_0) برابر 68/74 (ماده/ ماده/نسل) روی رقم ورامین 349 و کمترین مقدار آن 72/3 (ماده/ماده/نسل) روی رقم تاشکند مشاهده شد. بیشترین مقدار پارامتر نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r_m) روی رقم ورامین 349 و کمترین مقدار آن روی رقم تاشکند و به‏ترتیب برابر 238/0و 075/0 ماده/ماده/روز محاسبه شد. طولانی‏ترین زمان مربوط به متوسط طول یک نسل (t) و مدت دو برابر شدن جمعیت (dt) به‏ترتیب روی ارقام 10 و تاشکند (به‏ترتیب20/20 و 11/9روز) و کوتاه‏ترین دوره نیز به‏ترتیب روی رقم ساحل و ورامین 349 (به‏ترتیب 33/15و 90/2 روز( بود. پارامترهای تولیدمثلی بین ارقام مختلف گیاه پنبه تفاوت معنی‏داری نشان داد. بیشترین و کمترین مقدار نرخ ناخالص‏ زادآوری و باروری به‏ترتیب روی رقم بلی‏ایزوواز (به‏ترتیب 87/124 و 82/122 تخم/ماده) و رقم اوپال (به‏ترتیب 01/11 و 82/9 تخم/ماده) بود. همچنین بیشترین و کمترین مقدار نرخ خالص‏ زادآوری و باروری به‏ترتیب روی رقم ورامین 349 (به‏ترتیب 45/83 و 03/82 تخم/ماده) و رقم اوپال (به‏ترتیب 81/5 و 19/5 تخم/ماده) مشاهده شد. براساس نتایج، کنه‏ی تارتن دولکه‏ای کمترین رشد جمعیت را روی رقم اوپال نشان داد. لذا این رقم به عنوان یک رقم نسبتاً غیر حساس نسبت به حمله کنه‏ی تارتن دولکه‏ای معرفی شود. بیشترین مقدار رشد جمعیت کنه‏ی تارتن دولکه‏ای نیز روی رقم ورامین 349 بود. بنابراین این رقم به عنوان رقم حساس و مطلوب برای رشد کنه بشمار می‏رود. یافته‏های تحقیق حاضر در طراحی برنامه مدیریت تلفیقی کنه‏ی تارتن دولکه‏ای و تصمیم‏گیری صحیح آن در محصول پنبه می‏تواند مفید واقع شود.