بررسی کارکرد کنش ها و نشانه ها در پیوند موضوعی هشت باب از کلیله و دمنه ی نصرالله منشی

در دوره ی معاصر، نقد ادبی در کانون توجه قرار گرفته است و آثار ادبی از دیدگاه های مختلف بررسی شده اند. در میان شاخه های متعدد نقد ادبی، یکی از رویکردهایی که از آغاز سده ی بیستم، به آن توجه شد، روش بررسی ساختارگرایانه است که به سبب تلاش برای کشف الگو و نظامی از روابط و پیوندها امکان ارزیابی مفاهیم را ممکن می سازد؛ بدین ترتیب ساختارگرایی با حرکت از زبان به ادبیات و تحلیل ژرف ساخت آثار ادبی الگوهای مناسبی برای بازخوانی و نقد آن ها به دست می دهد. از جمله ی این الگوها نظریه ی رولان بارت ساختارگرای فرانسوی است. او در الگوی پیشنهادی خود ساخت مایه ی اساسی هر متن روایی را دو عنصر «کنش و نشانه» می داند. روش بررسی ساختاری متون ادبی طی دهه های اخیر مورد توجه محققان ایرانی قرار گرفته است و حجم قابل توجهی از متون روایی کهن زمینه ای برای گسترش این نوع دیدگاه فراهم کرده است. یکی از این متون ادبی کلیله و دمنه ی نصرالله منشی است که بررسی ساختاری عناصر روایی(کنش ها) در این اثر نشان از این است که نویسنده، طرح رفتاری و ساختار خاصی را در وضعیت های به ظاهر متفاوت و شخصیت های گوناگون در داستان های خود تکرار می کند. بدین منظور هشت داستان از این اثر؛ یعنی باب شیر و گاو و پنج باب پس از آنابواب(«دوستی کبوتر طوقدار»، «بوم و زاغ»، «بوزینه و باخه» و «زاهد و راسو» که ریشه ی هندی دارند و باب «بازجست دمنه» که ریشه ی ایرانی دارد) و همچنین باب «ماده شیر و تیر انداز» و «زاهد و مهمان او» که باز هم ریشه ی ایرانی دارند انتخاب شد؛ و هر یک از ابواب با روش تکنیک تحلیل محتوا و نظریه ی ساختاری رولان بارت مورد بررسی قرار گرفت. آن چه از این پژوهش بدست آمد نشان می دهد که الگویی پیوندی میان ابواب هندی از باب شیر و گاو تا پنج باب پس از آن اثبات گردید که این الگو در ابواب ایرانی به دست نیامد. ضمن آن که در بررسی عناصر غیر روایی(نشانه ها) مشخص شد که درمیان ابواب هندی نشانه هایِ از نوع نمایه در آغاز داستان و در هشت داستان مورد بررسیِ در این پژوهش، نشانه های تأکیدی در کلام شخصیت ها از زبان خود آن ها و نشانه ی توصیف شخصیت ها بیش از سایر نشانه هاست. بدین ترتیب چارچوب کار بدین صورت ارائه شده است: فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم مبانی نظری پژوهش، فصل سوم پیشینه ی پژوهش، فصل چهارم به تحلیل و بررسی عناصر روایی و غیر روایی متن(کنش و نشانه) و جمع بندی کلی اصول حاکم بر ابواب و فصل پنجم به نتیجه گیری اختصاص یافته است.