نقش شیعیان در فرهنگ و تمدن افغانستان از آغاز تا صفویه

نوشتار حاضر که به «نقش شیعیان در فرهنگ و تمدن افغانستان از آغاز تا صفویه» می‏پردازد، پس از شناسایی قلمرو گذشته افغانستان در ده قرن اولیه اسلامی تحت عنوان خراسان، به این سوال اساسی که آیا خراسان قدیم همه سرزمین افغانستان (فعلی) را شامل می‏شده است یا بخشی از آن را، پاسخ می‏دهد. سپس اوضاع طبیعی، اقتصادی و نیز سیاسی اجتماعی افغانستان را مورد بررسی قرار داده و گفته شده است که افغانستان آن روز از نظر طبیعی دارای آب و هوای ملایم و مرطوب و سرزمین حاصل خیزی بوده است و همچنین از دسته‏ای از کوه‏ها و رودخانه‏های مهم آن کشور نیز نام برده شده و در پرتو آن به مقوله اوضاع اقتصادی این سرزمین اشاره گردیده و به مباحثی از قبیل معادن، صنایع، تجارت و کشاورزی نیز پرداخته است. در ادامه به افغانستان از نظر سیاسی اجتماعی نظری افکنده و بدین منظور، ابتدا به نحوه ورود اسلام و تشکیل حکومت‏های محلی پرداخته و بدنبال آن مقوله‏های جمعیت، اقوام، دین، مذهب و زبان را مورد بررسی قرار داده است. بعد از ذکر این مباحث به این مطلب پرداخته که تشیع اساساً از چه زمانی وارد افغانستان شده، دیدگاه‏های مطرح در این مورد آورده شده است. و بعد بده دنبال یافتن نشانه‏های حضور و پیشینه تشیع و عوامل دخیل در بسط و گسترش تشیع، بحث پی گرفته شده است و در نهایت با غور و بررسی و نام بردن از تعدادی افراد و شخصیت‏های علمی، فرهنگی و هنری و با آوردن قراینی دال بر شیعی بودن آنان و نیز ذکر آثار و مجموعه فعالیت‏های‏شان به این نتیجه دست یافته که شیعیان در فرهنگ و تمدن افغانستان نقشی به سزا و در خور تأملی داشته‏اند