تأثیر سازندهای زمین شناسی بر روی کیفیت آب برخی از چشمه های استان چهارمحال و بختیاری

امروزه در اکثر مناطق جهان آب زیرزمینی از اهمیت بسیار بالایی جهت تأمین آب شیرین برخوردار است. مهم ترین مشکلی که آب های زیرزمینی را تهدید می کند، آلوده شدن آن ها است، بنابراین حفظ منابع آبی از خطر آلودگی مسئله مهمی است. یکی از منابع مهم تأمین آب جهت شرب، صنعت و کشاورزی چشمه ها هستند. هدف از انجام این پروژه ارزیابی کیفیت آب چشمه های دشت زرین، دره نمک، غلام آباد، چشمه زنه، گرداب بن، گوگردی، سندگان، سیله، باغ بهزاد و سیاسرد برای مصارف مختلف و تعیین اثر سازندهای زمین شناسی بر روی کیفیت آب این چشمه ها است. بدین منظور ویژگی های کیفی آب شامل مولفه های کلسیم(ca2+)، منیزیم (mg2+)، سدیم (na+)، پتاسیم (k+)، کلر (cl-)، بی کربنات (hco3-) و سولفات (so42-)، ec (هدایت الکتریکی)، tds (کل جامدات محلول) و ph (اسیدیته آب) اندازه گیری و شاخص های سختی کل (th)، قلیائیت کل (ta)، نسبت جذب سدیم (sar) و درصد سدیم (%na) محاسبه شدند. همچنین عناصر کمیاب از قبیل نقره (ag)، آرسنیک (as)، کادمیوم (cd)، کبالت (co)، آنتیموان (sb)، قلع (sn)، تالیوم (ti)، وانادیوم (v)، آلومینیوم (al)، بر (b)، باریم (ba)، بریلیم (be)، کروم (cr)، مس (cu)، آهن (fe)، جیوه (hg)، لیتیم (li)، منگنز (mn)، مولیبدن (mo)، نیکل (ni)، سرب (pb)، سلنیوم (se)، سیلیس (si)، استرانسیم (sr) و روی (zn) آنالیز شدند. در بررسی تغییرات زمانی کیفیت آب چشمه های سیله، سندگان، سیاسرد و چشمه زنه از آمار و اطلاعات موجود استفاده شد و شاخص های lsi (لانژلیه) و rsi (رایزنر) محاسبه شدند. نمونه های آب چشمه های سیله، سندگان، سیاسرد و چشمه زنه از نظر عناصر اصلی و شاخص های ph، ec و tds در دوره زمانی 1381- 1388 در محدوده مجاز استاندارد who و ایران برای شرب مطلوب هستند. نمونه های آب بر اساس میانگین lsi در چشمه سیله، چشمه زنه و چشمه سیاسرد دارای پتانسیل خورندگی زیاد و در چشمه سندگان دارای پتانسیل خورندگی کم می باشند. بر اساس میانگین rsi همه ی چشمه ها دارای پتانسیل خورندگی زیاد هستند. چشمه های دره نمک، گوگردی و باغ بهزاد در بین چشمه های مورد مطالعه بیشترین میزان th، ec و tds را دارند و این مسئله به دلیل وجود ساختارها و سازندهای زمین شناسی متفاوت در محدوده های مورد مطالعه است. چشمه های دشت زرین، غلام آباد، چشمه زنه، گرداب بن، سندگان، سیله و سیاسرد در سازندهای کربناته و چشمه های دره نمک، باغ بهزاد و گوگردی در سازندهای تبخیری قرار دارند. انحلال کانی های کربناته و تبخیری در مقایسه با سایر کانی ها نقش تعیین کننده تری در شیمی آب چشمه ها دارند. آنالیز نمونه های آب نشان داد که تمرکز بالای فلزات کمیاب در منابع آب به استثنای چند مورد مشاهده نمی شود. عدم تمرکز بالای عناصر مورد آنالیز در نمونه های آب، نشان دهنده انحلال کم کانی ها در محدوده مورد مطالعه است. انحلال پذیری اندک کانی ها را می توان به خاصیت قلیایی نسبتاً بالای آب های زیرزمینی و به سرعت بالای جریان آّب، نسبت داد. طبق نمودارهای شولر و ویلکوکس کیفیت آب چشمه های مورد مطالعه به جز چشمه های دره نمک، گوگردی و باغ بهزاد برای شرب و آبیاری مناسب هستند.