ساختمان فعل در گویش کردی دینوری

امروزه به خاطر احیاء زبان و گویش های بومی و شناخت ارتباط تاریخی و فرهنگی یک گویش با سایر گویش های یک زبان و نیز شناخت بهتر زبانی که گویش های مختلفی از آن انشعاب یافته، گویش شناسی از اهمیّت ویژه ای برخوردار شده است. این امر خود به خود منجر به تکمیلِ خانواده های زبانی و شاخه های مختلف آن می شود؛ همچنین اهمیّت این امر در تولید نظریات زبانی عام، واضح و مبرهن است. زبان کُردی یکی از زبان های زنده و رایج ایران است که طیف گویش های متنوعی را در بر می گیرد. این زبان خود به سه شاخه تقسیم می شود: شمالی، مرکزی و جنوبی. گویش دینوری یکی ازگونه های گویش کردی مرکزی است. مهم ّترین عنصر در دستور هر گویش و زبانی همان عنصر فعل است. شناخت ساختار فعل کلید شناخت دستور زبان محسوب می شود، زیرا سایر عناصر زبانی اهمیّت و عنوان خویش را در نحو? ارتباطی که با فعل دارند به دست می آورند. در این پایان نامه سعی شده است که فعل در گویش دینوری از لحاظ صوری و تصریفی مورد بررسی واقع شود . در این تحقیق ابتدا طرح مسأله و خاستگاه کردیِ دینوری ارائه شده، سپس به تبیین مفاهیم نظری و پایه در ساختواژ? فعل پرداخته شده و توصیف ساختمان صوریِ فعل در گویش دینوری یعنی بررسیِ ساخت های گوناگون فعل از قبیل: ساده، مرکب، پیشوندی، پسوندی، افعال گروهی، افعال ناگذر یک شخصه، افعال کمکی و وجهی، ساخت معلوم و مجهول، ساخت سببی و انواع متمّم های گروه فعلی در ساخت نحوی جملات؛ و نیز بررسی جنب? تصریفی فعل، یعنی بررسی شناسه های شخص و شمار، نمود، وجه و مطابقه مورد مطالعه واقع شده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق شامل موارد زیر می شود: گویش دینوری از گویشهای کردی مرکزی بوده و پیشوند فعلیِ [?a-] در زمانهای مضارع اِخباری و ماضی استمراری موید آن است. ساخت مجهول در این گویش همانند فارسی باستان و میانه از نوع ساختواژی بوده و نیازی به افعال کمکی برای صرف مجهول نیست. ساختهای سببی در این گویش متنوع بوده و تقریباً همانند فارسی معیار است. زمان آینده در این گویش برخلاف فارسی معیار صرف نمی شود، بلکه از مضارع اخباری به جای آن استفاده می شود. کلید واژه ها: کردی دینوری، فعل، زمان، وجه، نمود، مطابقه