ارزیابی پاسخ انواع کارکردی گیاهان به عوامل محیطی در مراتع خشک و نیمه خشک (مطالعه موردی: پارک ملی خبر)

در دهه های اخیر طبقه بندی های کارکردی مختلفی در علوم مختلف زیستی معرفی شده و استفاده از آنها به طور فزاینده ای رو به گسترش است. لذا تحقیق حاضر به شناسایی انواع کارکردی گیاهان و چگونگی رابطه ی آنها با پارامترهای محیطی به ویژه چرای دام در مراتع خشک و نیمه خشک پارک ملی خبر در استان کرمان می پردازد. از این رو داده های پوشش گیاهی هفتاد و پنج پلات در پنج زون بیوکلیماتیک حاوی هفتاد و سه گونه گیاهی ارزیابی گردید. آنالیز خوشه بندی وارد برای طبقه بندی گونه های گیاهی به انواع کارکردی بر اساس صفات منتخب استفاده گردید. ابتدا به منظور تعیین عوامل موثر بر پوشش نسبی انواع کارکردی گیاهان از آنالیز تطابق کانونی (cca) استفاده شد. سپس چگونگی پاسخ انواع کارکردی گیاهان به عوامل محیطی موثر با مدلسازی hof ارزیابی گردید. در این تحقیق تاثیر چرای دام بر تنوع گونه ها و انواع کارکردی گیاهان نیز تجزیه و تحلیل شد. جهت درک بهتر چگونگی پاسخ انواع کارکردی گیاهان به چرای دام از آنالیز rlqp استفاده شد. نتایج آنالیز خوشه بندی نشان داد که هشت نوع کارکردی قابل شناسایی است. بر اساس آنالیز cca، پارامترهای اقلیمی بیشترین تأثیر را بر پوشش نسبی انواع کارکردی گیاهان در منطقه داشتند. نتایج مدلسازی hof نشان داد که اکثر انواع کارکردی نسبت به عوامل محیطی موثر پاسخی خطی داشته (5/37) یا اینکه هیچ گونه پاسخی ندارند (5/27). مدلهای با آستانه، مدلهای متقارن و مدلهای متقارن چوله به ترتیب با 5/17، 5/12 و 5 درصد رتبه های بعدی را به خود اختصاص داده اند. نتایج نشان داد با افزایش شدت چرایی، غنا و تنوع گونه ها و انواع کارکردی گیاهان کاهش می یابد. با توجه به نتایج می توان بیان کرد که چرای دام تاثیری منفی بر ساختار جوامع گیاهی داشته و تنوع گونه ای و انواع کارکردی گیاهان را کاهش می دهد. نتایج آنالیز rlqp نشان داد رویشگاه ها تأثر قابل توجهی بر الگوی انواع کارکردی دارند و بعد از حذف تغییرات محیطی ناشی از رویشگاه، چرای دام مهمترین عامل تأثیر گذار بر پاسخ انواع کارکردی می گردد. این آنالیز همچنین نشان داد که خیلی از صفات تحت تأثیر تغییرات مربوط به رویشگاه هستند و همبستگی زیادی با فشار چرایی ندارند. در انتها می توان نتیجه گیری کرد که تحلیل در سطح انواع کارکردی گیاهان در مقایسه با تحلیل در سطح گونه می تواند درک از پاسخ جوامع گیاهی به عوامل محیطی در مناطق خشک و نیمه خشک را بهبود بخشد اما در این رابطه به تحقیقات بیشتری نیاز است.