مطالعه اثرات تنش شوری بر خصوصیات رشدی و فیزیولوژیکی اکوتیپ های سیاهدانه (nigella sativa l.) در شرایط کنترل شده

شوری خاک یا آب از جمله عوامل محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان زراعی در نواحی خشک و نیمه خشک هستند، در عین حال ممکن است واکنش اکوتیپ های هر منطقه به شوری متفاوت باشد. به همین منظور مطالعه¬ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، جهت بررسی تحمل به شوری چهار اکوتیپ سیاهدانه (بیرجند، سبزوار، گناباد و نیشابور) در شرایط کنترل شده اجرا شد. گیاهان در سه آزمایش جداگانه (الف: دوره کاشت تا اواسط رشد رویشی، ب: دوره¬ی جوانه¬زنی پ: سه مرحله¬ی کاشت تا گیاهچه¬ای، گیاهچه¬ای تا گلدهی و گلدهی تا میوه¬دهی هر کدام به طور مستقل) در معرض چهار تیمار شوری قرار گرفتند. در آزمایش اول شوری 8 دسی¬زیمنس بر متر، سبب مرگ تمامی گیاهان در اواسط رشد رویشی شد، ولی در غلظت 6 دسی¬زیمنس بر متر، درصد بقا گیاهان در دو اکوتیپ سبزوار و بیرجند حدود 7 درصد و در دو اکوتیپ نیشابور و گناباد به ترتیب 45 و71 درصد نسبت به شرایط غیر شور کاهش یافت، در صورتی¬که از نظر درصد بقاء اکوتیپ¬های سیاهدانه در غلظت 4 دسی¬زیمنس بر متر تفاوت معنی¬داری با شاهد مشاهده نشد. در مرحله¬ی جوانه¬زنی افزایش شوری از شاهد تا هشت دسی¬زیمنس بر متر، تاثیری بر درصد جوانه زنی اکوتیپ¬های بیرجند و گناباد نداشت ولی در دو اکوتیپ سبزوار و نیشابور درصد جوانه¬زنی را به ترتیب حدود 64 و 83 درصد کاهش داد. با وجود این شاخص بنیه بذر در هر چهار اکوتیپ در شوری 8 دسی زیمنس بر متر نسبت به شاهد کاهش معنی¬داری داشت. در آزمایش سوم شوری¬های 5 و 7 دسی زیمنس بر متر در مرحله کاشت تا سبز شدن سبب مرگ گیاهان شدند. اعمال شوری تا سطح 5 دسی زیمنس بر متر در دو مرحله گیاهچه¬ای تا گلدهی و گلدهی تا میوه¬دهی تاثیر معنی¬داری بر درصد نشت الکترولیت¬ها گیاهان نداشت، ولی افزایش شوری به سطح 7 دسی زیمنس بر متر سبب کاهش زیست توده سیاهدانه شد. بررسی خصوصیات رشدی و فیزیولوژیک سیاهدانه تحت شرایط شوری در مزرعه اطلاعات مفیدتری را در مورد واکنش اکوتیپ¬های این گیاه نسبت به شوری فراهم می¬سازد.