ارزیابی مقاومت به حشره کشهای رایج در جمعیت های تریپس پیاز (thrips tabaci (thys. thripidae در اصفهان

تریپس پیاز (thrips tabaci) یکی از اصلی ترین آفات مزارع پیاز، سیر و سایر سبزیجات است. کنترل اصلی این آفت به طور عمده متکی به سمپاشی های مکرر است که منجر به بروز مقاومت سریع می شود. سموم متفاوتی از گروه های مختلف شیمیایی توسط کشاورزان در برابر این آفت به کار می رود. در این پژوهش مقاومت تریپس پیاز نسبت به چهار سم مختلف در 10 منطقه پیازکاری اصفهان شامل هرند، شهر ابریشم، برکان، درچه، قهدریجان، حیدرآباد، دانشگاه، جار، زازران و زیار مورد بررسی قرار گرفت. مکانیزم های اصلی مقاومت و احتمال وجود مقاومت تقاطعی نیز ردیابی گردید. حشره کش های مورد بررسی شامل پروفنفوس و کلرپیریفوس اتیل (ارگانوفسفات ها)، ایمیداکلوپراید (نئونیکوتینوئیدها) و دلتامترین (پایرتروئیدها) بودند. از آنجا که جمعیت هرند هرگز در معرض سمپاشی قرار نگرفته بود، این جمعیت به عنوان سویه مرجع حساس در نظر گرفته شد. میزان lc50 در این سویه مرجع برابر ppm63/0 برای پروفنفوس، ppm49/13 برای کلرپیریفوس اتیل، ppm04/3 برای ایمیداکلوپراید و ppm007/0 برای دلتامترین محاسبه گردید. بر اساس این نتایج در تمامی جمعیت ها در مقایسه با جمعیت هرند، دامنه ای از مقاومت مشاهده شد. بالاترین میزان lc50 در برابر سم پروفنفوس در جمعیت زیار (49/19=lc50) مشاهده شد. مقاومت کمی در برابر کلرپیریفوس اتیل مشاهده گردید و بالاترین نسبت مقاومت (resistance ratio) در برابر این سم برابر 67/5 در جمعیت برکان بود. جمعیت قهدریجان بالاترین مقاومت را در برابر سم ایمیداکلوپرید نشان داد و نسبت مقاومت 56/12 برابری برای این جمعیت ثبت گردید. بیشترین نسبت مقاومت در بین جمعیت های مورد بررسی در برابر سم دلتامترین بود به طوری که نسبت مقاومت در جمعیت های دانشگاه برابر 55/209 بود. به منظور بررسی نقش آنزیمهای تجزیه کننده در ایجاد مقاومت، تاثیر دو سینرژیست pbo (پایپرونیل بوتوکساید) و dem (دی اتیل مالئات) به صورت پیش تیمار بر میزان مقاومت جمعیت ها بررسی شد. بیشترین تاثیر سینرژیست pbo به عنوان مهارکننده مونواکسیژنازهای p450 در کاهش مقاومت در برابر دو سم پروفنفوس و کلرپیریفوس اتیل دیده شد. بالاترین نسبت سینرژیستی (synergistic ratio) در برابر پروفنفوس و کلرپیریفوس اتیل به ترتیب در جمعیت های قهدریجان (33/13=sr) و برکان (68/12=sr) مشاهده گردید. به نظر می رسد که مونواکسیژنازهای p450 نقش مهمی در مقاومت تریپس به حشره کش های ارگانوفسفره دارد. در سمیت ایمیداکلوپرید، پیش تیمار با دو سینرژیست مذکور، نسبت سینرژیستی حدود 1 به دست آمد. بالاترین نسبت سینرژیستی pbo و dem در سمیت حشره کش ایمیداکلوپرید به ترتیب در جمعیت های قهدریجان (87/1=sr) و شهر ابریشم (10/1=sr) مشاهده شد که تفاوت معنی داری با نسبت سینرژیستی جمعیت هرند در برابر pbo و dem نداشت. این نتایج نشان می دهد که مکانیزم های آنزیمی مورد بررسی نقش موثری در ایجاد مقاومت در برابر حشره کش های نئونیکوتینوئید ندارند. نتایج به دست آمده از پیش تیمار این دو سینرژیست در برابر دلتامترین نیز نشان داد که در سموم گروه پایرتروئید نیز مکانیزم های آنزیمی نمی تواند به عنوان عامل اصلی ایجاد مقاومت در جمعیت های مورد آزمایش به حساب آید. وقوع جهش های منطقه هدف در جمعیت های t. tabaci با استفاده از روش های مولکولی ردیابی شدند. به همین منظور dna جمعیت هرند به عنوان مرجع حساس و جمعیت های قهدریجان و زازران به عنوان جمعیت های مقاوم استخراج و ناحیه iis3-iis5 مربوط به کانال سدیم توسط جفت آغازگرهای اختصاصی تکثیر گردید. بر اساس نتایج توالی یابی مشخص شد که تغییر ترئونین با ایزولوسین را درموقعیت 929 در جمعیت های قهدریجان و زازران مقاوم به دلتامترین ردیابی شد. به منظور تعیین طیف مقاومت تقاطعی، حساسیت به حشره کش های دیازینون و دی کلرووس (ارگانوفسفات ها)، پرمترین و سایپرمترین (پایرتروئید)، استامی پراید (نئونیکوتینوئیدها)، اسپینوزاد (اسپینوزین ها) و آزادیراختین (آورمکتین ها) در چهار جمعیت با بالاترین سطح مقاومت مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که جمعیت های مقاوم شده به دو سم پروفنفوس و کلرپیریفوس اتیل نسبت به دو سم دیگر آزمایش شده از حشره کش های فسفره مقاومت نشان دادند. جمعیت هایی که مقاومت بالایی به دلتامترین داشتند به پرمترین و سایپرمترین هم به خوبی مقاومت نشان دادند. جمعیت قهدریجان با بالاترین میزان مقاومت در برابر ایمیداکلوپرید، نسبت به سم استامی پراید نیز بالاترین نسبت مقاومت (36/2=rr) را نشان داد. هیچ کدام از جمعیت ها در برابر دو حشره کش اسپینوزاد و آزادیراختین که تاکنون در ایران در برابر t. tabaci استفاده نشده است مقاومت قابل توجهی نشان ندادند.