مقایسه دو تکنیک تقطیر با آب و میکرواستخراج فاز مایع از فضای فوقانی- کروماتوگرافی فاز گازی برای تعیین مقدار کافور موجود در گیاه بومادران گونه سانتولینا

کافورعمدتاً از درخت کافور بدست می آید. عمر درخت حداقل بایستی 50 سال باشد تا بتوان عمل استخراج کافور را انجام داد لذا بایستی راه های سنتز آن یا منابع دیگری برای استحصال آن یافت. دلیل اهمیت کافور استفاده ی فراوان آن در داروسازی (عمدتاً به عنوان نگهدارنده)، صنایع نایلون سازی (مخصوصا سلولوئید)، لاک سازی، مواد منفجره، ساخت پیشرانه ها، ضد بید و معطر سازی اجساد است. یکی از گیاهانی که به وفور در دامنه کوه تفتان در نزدیکی شهرستان خاش می روید گیاه بومادران است که تاکنون بررسی علمی بر روی میزان کافور موجود در آن بعمل نیامده بود. در این تحقیق کارایی روش میکرواستخراج فاز مایع از فضای فوقانی– کروماتوگرافی گازی در مقایسه با تکنیک تقطیر با آب توسط کلونجر برای استخراج و اندازه گیری کافور موجود در گیاه بومادران گونه سانتولینا مورد بررسی قرارگرفت. پس از یافتن شرایط بهینه دستگاه کروماتوگرافی گازی برای جداسازی آنالیت مورد نظر (کافور) از سایر اجزاء گیاه، بهینه سازی های مربوط به روش میکرواستخراج فاز مایع که شامل پارامترهای موثر بر استخراج از قبیل حجم نمونه، دما، سرعت هم زدن، نوع حلال استخراج کننده، اثر نمک، زمان استخراج و اسیدیته میباشند، مورد مطالعه قرار گرفته و به شرح زیر بهینه شدند: از 2/5 میکرولیتر بنزیل الکل به عنوان حلال استخراج کننده استفاده شد. سرعت هم زدن نمونه 1100 دور بر دقیقه، زمان استخراج 40 دقیقه، دمای محلول 60 درجه سانتیگراد، مقدار نمک اضافه شده 0/8 گرم بر 8 میلی لیتر و حجم نمونه 8 میلی لیتر در ph خنثی انتخاب گردیدند. اسانس گیری از گل و ساقه گیاه بومادران هر کدام به طور مجزا توسط دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب انجام شد. پس از تزریق اسانس به دستگاه گازکروماتوگرافی و مقایسه این روش (تقطیر با آب) با روش میکرواستخراج توسط منحنی های کالیبراسیون به کارایی روش میکرواستخراج پی میبریم. پس در مقایسه با منحنی کالیبراسیون میزان کافور موجود در گل و ساقه در این گیاه، 0/174 و 0/134 درصد وزنی تعیین گردید. به طریق مشابهی و با استفاده از روش میکرواستخراج از فضای فوقانی مقدار کافور در همین اجزاء گیاه به ترتیب 0/1557 و 0/100 درصد وزنی محاسبه گردید. آزمون های آماری نشان دادند که صحت و دقت دو روش با یکدیگر قابل مقایسه می باشد، حد تشخیص روش بسیار پایین (0/0203 میلی گرم بر لیتر) بوده، ضریب تغلیظ 1000 برابر برای آن محاسبه شد. محدوده خطی منحنی کالیبراسیون در روش میکرواستخراج، با ضریب همبستگی 0/993، 0/0609-500 میلی گرم بر لیتر میباشد.