سازه های آبی یزد از دوره خوانین تا انقلاب اسلامی

در فلات مرکزی ایران از جمله یزد با توجه به موقعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی منطقه از دیرباز برای استحصال آب های زیرزمینی از قنات و سازه های وابسته به آن هم چون آب انبار، یخچال، آسیاب و ... بهره برده می شد. این سازه های آبی بر ابعاد مختلف زندگی انسان از جمله شرایط اجتماعی، اقتصادی، منطقه شهری و محل سکونت مردمان کویر تأثیرگذار می باشد. با هدف پی بردن به این تأثیرات، پژوهش پیش رو بر اساس روش کتابخانه ای و تا حدی میدانی همراه با مصاحبه شفاهی به بررسی سازه های آبی و اهمیت این سازه ها در منطقه یزد از دوره خوانین تا انقلاب اسلامی، با توجه به اهداف زیر مورد مطالعه قرار داده شده است. - نقش سازه های آبی در ساختار اقتصادی - کارکرد اجتماعی سازه های آبی - نقش سازه های آبی در منظر شهری بر اساس اهداف مطرح شده نتایج حاصل از این پژوهش به شرح زیر است: - قنات با توجه به اهمیت خاص آن در سیستم آبیاری یزد در اشتغال زایی و رونق اقتصادی منطقه نقش مهمی داشته است. این سازه از یک طرف در کشاورزی و باغداری منطقه تأثیرگذار بود. همچنین موجب پدید آمدن شغل هایی در زمینه آب و آبیاری، که به نحوی در اقتصاد منطقه موثر بود. - سازه های آبی در مناطق کویری به ویژه یزد با توجه به نحوه شکل گیری و حفظ آن ها در اجتماعات پیرامون خود اثرگذار بود. به نحوی که در خلق وخوی مردمان کویر یا به بیان دیگر مردمان تمدن کاریزی قابل مشاهده است. به این ترتیب روحیه آرامش طلبی و محافظه کاری، حس همکاری و تعاون در میان مردم این مناطق وجود دارد که به خصوص در زمان ساخت این سازه ها دیده می شود. همچنین خصوصیاتی مثل قناعت، صبوری و قانونمند بودن از خصوصیات بارز مردمان این خطه است. - با توجه به اهمیت این سازه ها در شکل گیری مناطقی هم چون یزد لذا در چیدمان اجتماعات شهر و پراکندگی ابنیه عمومی هم چون مسجد و زیارتگاه ها نقش مهمی داشتند به نحوی که این بناها معمولاً در کنار مظهر قنات و یا مناطقی که به آب قنات دسترسی داشت، شکل گرفته است.