چکیده : این مطالعه به منظور بررسی تاثیر افزودن اسانس روغنی دانه هل، پودر کامل دانه هل و پری بیوتیک به جیره جوجه های گوشتی بر عملکرد، فراسنجه های بیوشیمیایی خون و برخی فاکتورهای موثر در سیستم ایمنی انجام گرفت. این آزمایش در 7 تیمار با چهار تکرار و هر تکرار شامل 8 قطعه جوجه در قالب طرح کاملا تصادفی و به صورت پرورش در قفس انجام شد. در این آزمایش 224 جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 با 7 جیره آزمایشی شامل جیره حاوی 25 میلی گرم در کیلوگرم اسانس هل، جیره حاوی 50 میلی گرم در کیلوگرم اسانس هل، جیره حاوی 100 میلی گرم در کیلوگرم اسانس هل، جیره حاوی 3 گرم در کیلوگرم پودر دانه هل، جیره حاوی 6 گرم در کیلوگرم پودر دانه هل، جیره حاوی پری بیوتیک ( سطح تجاری ) و جیره شاهد در سه دوره زمانی آغازین ( 10 – 1 روزگی )، دوره رشد ( 28 – 11 روزگی ) و دوره پایانی ( 42 – 29 روزگی ) استفاده شد. استفاده ازاسانس دانه هِل سبب کاهش خوراک مصرفی تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی در کل دوره پرورش شد (05/0>p). اسانس دانه هل به استثناء تیمار دوم ( 25 میلی گرم اسانس ) در تمام دوره پرورش تأثیری بر افزایش وزن جوجه ها نداشت. به عکس اسانس دانه هل در تیمار دوم باعث کاهش معنی داری در وزن جوجه ها شد (05/0>p). در دوره پایانی اسانس ( 100 میلی گرم اسانس ) باعث افزایش وزن به طور معنی داری شد (05/0>p). مواد افزودنی به جیره ( اسانس هل، پودر کامل هل و پری بیوتیک ) به طور معنی داری ضریب تبدیل خوراک را بهبود بخشیدند (05/0>p) بهترین ضریب تبدیل مربوط به تیمار مصرف کننده جیره حاوی 6 گرم پودر دانه هل بود. سطح کلسترول و تری گلیسرید در تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی به استثناء تیمار سوم ( 50 میلی گرم اسانس ) بطور معنی داری کاهش یافت (05/0>p). hdl در 21 روزگی در تیمارهای دریافت کننده پودر کامل هل افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت (05/0>p). سطح ldl در 42 روزگی در تمام تیمارها بجز تیمار دوم ( 25 میلی گرم اسانس ) کاهش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت (05/0>p). مواد افزودنی ( اسانس، پودر کامل هل و پری بیوتیک ) تأثیری بر میزان گلوکز نداشتند (05/0<p). از نظر گلبول های سفید، تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی در مقایسه با گروه شاهد تفاوت معنی نشان نداد (05/0<p). مواد افزودنی به جیره باعث بهبود تیتر آنتی بادی علیه بیماری گامبورو و برونشیت نسبت به تیمار شاهد شدند (05/0<p). هر چند مواد افزودنی به جیره باعث افزایش وزن بورس فابریسیوس نسبت به تیمار شاهد شد ولی فقط بین تیمار دوم و سوم ( 25 و 50 میلی گرم اسانس هل ) با تیمار شاهد معنی دار بود (05/0>p ).

چکیده این تحقیق با هدف بررسی اثر گیرنده های محیطی هیستامین در حالات سیری و گرسنگی برمصرف خوراک و آب، در جوجه های گوشتی انجام شد. دراین مطالعه 32 قطعه جوجه ی گوشتی یک روزه نژاد راس خریداری وتا 4 هفتگی مطابق شرایط استاندارد پرورشی نگه داری و به صورت گروهی پرورش یافتند، و در 4هفتگی به صورت انفرادی نگه داری شدند. داده ها در قالب طرح اندازه گیری های تکرار شده در زمان تجزیه واریانس شدند و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون lsmeans صورت گرفت. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار sas انجام شد. تیمارها شامل کلرفنیرامین (آنتاگونیست رسپتور h1) با دوز تزریقی mg/kg40،فاموتیدین(آنتاگونیست رسپتور h2) با دوز mg/kg5/2،هیستامین با دوز mg/kg1، و سالین بودند. تزریق مواد آزمایشی به صورت داخل صفاقی، و حجم تزریق بربی تمام مواد آزمایشی 5/0 میلی لیتر بود. نتایج مطالعه نشان داد، میزان دریافت خوراک در جوجه های گرسنه در مقایسه با جوجه هایی که دسترسی آزاد به خوراک داشتند،اختلاف معنی داری وجود دارد، به طوریکه، هیستامین در حالت گرسنگی و سیری موجب کاهش معنی داری(p<0/0001) در مصرف خوراک شد، ولی این اثر هیستامین در حالت سیری قابل ملاحظه تر بود. هم چنین آنتاگونیست گیرنده ی h1(کلر فنیرامین) در هر دو حالت گرسنگی و سیری کاهش معنی داری(p<0/0001) در مصرف خوراک ایجاد کرد. آنتاگونیست گیرنده ی h2(فاموتیدین) در حالت سیری در چند دقیقه اول موجب کاهش معنی دار(p<0/0001) مصرف خوراک شد، ولی در حالت گرسنگی اثری بر میزان مصرف خوراک نداشت.ارتباط با مصرف آب، اشتها برای آبنوشی، نیز توسط گیرنده های هیستامینی تحت تأثیر قرا گرفت. به نحوی که بلوک گیرنده های h1هیستامین توسط کلرفنیرامین موجب کاهش معنی داری(p<0/0001) در آبنوشی پرندگان تحت آزمایش گردید، ولی مهار گیرنده های h2 هیستامین توسط فاموتیدین، سبب افزایش معنی داری(p<0/0001) در آبنوشی، در حالت گرسنگی و سیری شد. تزریق هیستامین سبب افزایش معنی داری(p<0/0001) در آبنوشی در حالت گرسنگی گردید. این نتایج نشان داد گیرنده ی h1در افزایش آبنوشی دخالت دارد و احتمالاً هیستامین از طریق این نوع گیرنده ها تا حدودی توانسته افزایش جزیی در آبنوشی پرندگان را ایجاد نماید. نتایج حاصل از آزمایشات ما نشان داد، دو گیرنده ی h1و h2در میزان اشتها و دریافت خوراک و آب دخالت دارند که به نظر می رسد سهم گیرنده های h1 در مقایسه با گیرنده های h2 مهم تر است. واژه های کلیدی: جوجه گوشتی، دریافت خوراک، آبنوشی، کلر فنیرامین، فاموتیدین، هیستامین

این مطالعه به منظور بررسی مقایسه ای تاثیر افزودن پروبیوتیک، پری بیوتیک، سین بیوتیک با جیره حاوی سیاه دانه در سه سطح (1، 2، 3 درصد) بر عملکرد، فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تعداد سلول های خونی و برخی صفات لاشه انجام شد.آزمایش با 140 قطعه جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 در 7 تیمار با چهار تکرار و هر تکرار شامل 5 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و به صورت پرورش در قفس انجام شد. جیره های آزمایشی شامل جیره شاهد، جیره حاوی پری بیوتیک (سطح تجاری)، جیره حاوی پروبیوتیک (سطح تجاری)، جیره حاوی سین بیوتیک، جیره حاوی یک درصد سیاه دانه، جیره حاوی دو درصد سیاه دانه و جیره حاوی سه درصد سیاه دانه در دو دوره زمانی آغازین( 28 – 1 روزگی) و دوره رشد (42 – 29 روزگی ) استفاده شد. براساس نتایج بدست آمده، استفاده از جیره های حاوی 2 و 3 درصد سیاه دانه باعث کاهش خوراک مصرفی در کل دوره پرورش شد (05/0>p). در دوره پایانی، جیره حاوی سیاه دانه1 درصد بیشترین میانگین وزنی را دارا بود (05/0 >p). در پایان دوره پرورش تیمارهای پروبیوتیک و سین بیوتیک ضریب تبدیل خوراک بهتری نسبت به تیمار شاهد داشتند(05/0>p). بعلاوه مناسب ترین ضریب تبدیل خوراک متعلق به جوجه های تغذیه شده با جیره حاوی 1، 2 و 3 درصد سیاه دانه بود (05/0>p). سطح کلسترول و تری گلیسرید در 21 و 42 روزگی در تیمارهای حاوی سطوح مختلف سیاه دانه و سین بیوتیک در مقایسه با تیمار شاهد کاهش یافت (05/0>p). سطح ldl در 42 روزگی در تمام تیمارها بجز تیمار پری بیوتیک کاهش معنی داری در مقایسه با تیمار شاهد داشتند (05/0>p). مواد افزودنی تأثیری بر میزان قند خون و سطح hdl نداشتند (05/0<p). از نظر هموگلوبین و هماتوکریت در 21 و 42 روزگی تفاوت معنی داری بین تیمار شاهد و سایرتیمارها مشاهده نشد (05/0 p>). با وجود اثرات مثبت تمام مواد افزودنی روی کاهش میزان چربی حفره بطنی، اما این مواد افزودنی نتوانستند بهبودی را در رابطه با سایر صفات لاشه ایجاد نمایند. بالاترین تعداد گلبول های سفید در 42 روزگی مربوط به جوجه های حاوی سین بیوتیک و جیره حاوی 2 و 3 درصد سیاه دانه بود (05/0>p). براساس نتایج حاصل می توان چنین نتیجه گیری نمود که افزودن سطوح مختلف سیاه دانه در این بررسی تجربی به جیره غذایی سبب بهبود عملکرد جوجه های گوشتی در مقایسه با گروه شاهد گردید. از سوی دیگر می تواند صنعت مرغداری کشور را از واردات محصولات پری بیوتیک، پروبیوتیک و سین بیوتیک بی نیاز سازد.

هدف از این مطالعه ارزیابی مقایسه ای اثرات جیره های حاوی زیره سبز، زیره سیاه، پرو بیوتیک و پری بیوتیک بر عملکرد جوجه های گوشتی بود. این آزمایش در 7 تیمار با چهار تکرار و هر تکرار شامل 5 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی انجام شد. در این آزمایش 140 جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 با 7 جیره آزمایشی 2 سطح زیره سبز (1 و 2 درصد )، 1 سطح زیره سیاه (1 درصد) و پرو بیوتیک و پری بیوتیک در سطح تجاری، سین بیوتیک (پروبیوتیک+ پری بیوتیک) و جیره شاهد بدون ماده افزودنی استفاده شد. در روز 21 و42 آزمایش از هر واحد آزمایشی یک جوجه به صورت تصادفی انتخاب و لاشه آنها تجزیه شد. تیمارهای حاوی مواد افزودنی در مقایسه با گروه شاهد بر خوراک مصرفی در پایان دوره آزمایش تاثیر معنی داری نداشتند (05/0<p). اما بطور معنی داری باعث افزایش وزن بالاتری شدند (05/0 >p). مواد افزودنی بجز (پری بیوتیک) به طور معنی داری ضریب تبدیل خوراک را بهبود بخشیدند و بطور معنی داری باعث کاهش چربی محوطه بطنی شدند (05/0> p). میزان گلوکز سرم در 42 روزگی بطور معنی داری در تیمار حاوی یک درصد زیره سبز افزایش یافت (05/0>p). سطح کلسترول در تیمارهای حاوی زیره سبز ، زیره سیاه و پروبیوتیک بطور معنی داری کاهش یافت (05/0>p). تیمارهای حاوی مواد افزودنی (بجز پری بیوتیک و پروبیوتیک) بطور معنی داری سطح تری گلیسرید سرم را کاهش دادند (05/0>p). ). hdl در 42 روزگی در تیمارهای حاوی یک درصد زیره سبز افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت (05/0>p). در دوره پایانی سطح ldl در تمام تیمارها بجز تیمار حاوی پری بیوتیک کاهش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت (05/0>p). از نظر گلبول های سفید و تعداد لنفوسیت تیمارهای حاوی مواد افزودنی بجز تیمارهای حاوی پری بیوتیک و پروبیوتیک افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت (05/0>p

تعیین بخش های نیتروژن بعضی از مواد خوراکی (گندم، جو، یونجه، ذرت، سبوس گندم، سیلوی ذرت، پنبه دانه کامل، کنجاله پنبه دانه و کنجاله سویا) در استان ایلام با روش کربوهیدرات و پروتئین خالص کرنل چکیده یکی از روش های تعیین مواد مغذی و ارزش غذایی مواد خوراکی، سیستم کربوهیدرات و پروتئین خالص کرنل (cncps) می باشد. سیستم کربوهیدرات و پروتئین خالص کرنل دارای زیر مدل هایی است که سرعت تجزیه مواد خوراکی در شکمبه، سرعت عبور مواد خوراکی تجزیه نشده به قسمت های پایین دستگاه گوارش و مقدار انرژی و پروتئین قابل دسترس برای حیوان را تخمین می زنند. در سیستم کربوهیدرات و پروتئین خالص کرنل، کربوهیدرات های مواد خوراکی به دو بخش کربوهیدرات های ساختمانی (sc) و کربوهیدرات های غیرساختمانی (nsc) و پروتئین خام آنها به 5 بخش a، b1، b2، b3 و c تقسیم می شود. پروتئین خام مواد خوراکی بر اساس تجزیه شدن یا تجزیه نشدن در شکمبه به دو بخش پروتئین قابل تجزیه در شکمبه (rdp) و پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه (rup) تقسیم می شود. با توجه به اینکه جداول ترکیب مواد خوراکی در سیستم cncps به خوراک های کشور آمریکا مربوط می باشد و تنوع زیادی در ترکیب شیمیایی و ارزش غذایی مواد خوراکی به دلیل تنوع گونه ای، شرایط محیطی، شرایط کاشت، داشت و برداشت و شدت و نوع عمل آوری وجود دارد، نمی توان از آنها برای جیره نویسی دام های بومی استفاده کرد. بنابراین به منظور تعیین بخش های مختلف نیتروژن برخی از مواد خوراکی آزمایشی طراحی شد و نمونه هایی از دانه جو، دانه ذرت، دانه گندم، کنجاله پنبه، کنجاله سویا، کنجاله آفتابگردان، ذرت سیلو شده، تفاله چغندرقند، سبوس گندم، علوفه یونجه و دانه کامل پنبه از سطح گاوداری های شهرستان ایلام جمع آوری شد. سپس در آزمایشگاه، مقدار پروتئین خام (cp)، نیتروژن غیرپروتئینی (بخش a)، پروتئین حقیقی سریع تجزیه در شکمبه (بخش b1)، پروتئین حقیقی متوسط تجزیه در شکمبه (بخش b2)، پروتئین حقیقی کند تجزیه در شکمبه (بخش b3)، پروتئین نامحلول در شوینده اسیدی (بخش c)، دیواره سلولی (ndf)، دیواره سلولی بدون همی سلولز (adf) با روش های آزمایشگاهی تعیین شد. همچنین مقدار کربوهیدرات های غیر ساختمانی (nsc) آنها نیز محاسبه شد. با توجه به بخش های مختلف نیتروژن و سرعت تجزیه پذیری و سرعت عبور آنها برای هر کدام از خوراک ها، مقدار پروتئین قابل تجزیه در شکمبه (rdp) و پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه (rup) آنها محاسبه شد. نتایج نشان داد که پروتئین خام دانه جو، دانه ذرت، دانه گندم، کنجاله پنبه، کنجاله سویا، کنجاله آفتابگردان، سبوس گندم، ذرت سیلو شده، تفاله چغندرقند، دانه کامل پنبه و علوفه خشک یونجه به ترتیب 59/11، 53/8، 81/14، 58/18، 29/45، 16/36، 69/15، 22/11، 13/9، 41/20 و 38/19 درصد از ماده خشک بود. نیتروژن غیر پروتئینی (بخش a) به ترتیب 01/7، 1/8، 7/9، 48/8، 14، 86/13، 33، 84/46، 37/27، 4/1 و 30 درصد از پروتئین خام آنها را تشکیل داد. پروتئین حقیقی سریع تجزیه در شکمبه (b1)، به ترتیب 3/15، 83/16، 41/17، 47/14، 98/19، 29/21، 01/9، 55/2، 1، 98/39 و 81/1 درصد از پروتئین خام آنها را تشکیل داد. پروتئین حقیقی متوسط تجزیه در شکمبه (b2)، در آنها به ترتیب 23/58، 72/44، 91/59، 43/51، 36/63، 29/57، 57/39، 31/30، 53/44، 51/50 و 65/55 درصد از پروتئین خام بود. پروتئین حقیقی کند تجزیه در شکمبه (b3)، به ترتیب 23/17، 37/19، 73/11، 55/13، 24/1، 79/3، 97/14، 39/12، 01/17، 05/1 و 8/6 درصد از پروتئین خام آنها را تشکیل داد. پروتئین غیر قابل دسترس در شکمبه (بخش c)، در آنها به ترتیب 21/2، 05/11، 24/1، 05/12، 42/1، 81/3، 44/3، 92/7، 07/10، 05/7، 72/5 درصد از پروتئین خام بود. الیاف نامحلول در شوینده خنثی (ndf)، در این مواد خوراکی به ترتیب 6/21، 2/8، 12، 53، 5/14، 69/33، 50، 88/61، 16/35، 77/37 و 34/28 درصد از ماده خشک بود. الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (adf) به ترتیب 86/4، 6/1، 5/1، 38، 1/8، 1/24، 84/14، 37، 98/21، 98/32 و 5/23 درصد از ماده خشک آنها را تشکیل داد. مقدار کربوهیدرات های غیر ساختمانی (nsc) آنها به ترتیب 04/67، 95/81، 83/72، 89/31، 14/37، 44/31، 28/33، 08/26، 24/57، 03/25 و 35/52 درصد از ماده خشک را تشکیل داد. مقدار rup در سطح نگهداری (x1) به ترتیب 94/27، 75/41، 26/16، 63/40، 19/18، 97/21، 90/21، 51/22، 1/26، 99/21 و 83/27 درصد از پروتئین خام و مقدار rdp در سطح نگهداری (x1) به ترتیب 06/72، 25/58، 01/78، 37/59، 81/81، 03/78، 1/78، 49/77، 9/73، 74/83 و 17/72 درصد از پروتئین خام آنها را تشکیل داد. با توجه به نتایج حاصل و مقایسه آنها با مقادیر این مواد مغذی در جداول cncps، جهت افزایش بازده استفاده از خوراک ها و به حداکثر رساندن عملکرد دام های موجود در منطقه باید ترکیب مواد مغذی خوراک ها را در آزمایشگاه اندازه گیری کرد و از آنها برای جیره نویسی استفاده کرد. واژه های کلیدی: تغذیه، نشخوارکنندگان، سیستم کربوهیدرات و پروتئین خالص کرنل، بخش های مختلف نیتروژن، کربوهیدرات های ساختمانی و غیر ساختمانی

هدف از این مطالعه ارزیابی مقایسه ای اثرات جیره های حاوی پونه کوهی، شوید، مخلوط پونه کوهی و شوید، پرو بیوتیک، پری بیوتیک و سین بیوتیک بر عملکرد، فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تعداد سلول های خونی و برخی صفات لاشه جوجه های گوشتی انجام شد. این آزمایش در 7 تیمار با 4 تکرار و هر تکرار شامل 6 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در این آزمایش 168 جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 با 7 جیره آزمایشی شامل پونه کوهی (2درصد)، شوید (2 درصد)، مخلوط (1 درصد پونه کوهی + 1 درصد شوید)، پرو بیوتیک و پری بیوتیک در سطح تجاری، سین بیوتیک (پروبیوتیک + پری بیوتیک) و جیره شاهد بدون ماده افزودنی انجام گرفت. براساس نتایج بدست آمده، استفاده از تیمار مخلوط (1 درصد پونه کوهی + 1 درصد شوید) باعث کاهش خوراک مصرفی در کل دوره پرورش شد (05/0>p). در دوره پایانی، جیره حاوی 2 درصد شوید بیشترین میانگین وزنی را دارا بود (05/0 >p). در پایان دوره پرورش مواد افزودنی بجز (سین بیوتیک) به طور معنی داری ضریب تبدیل خوراک را بهبود بخشیدند(05/0> p). مواد افزودنی به طور معنی داری باعث کاهش چربی محوطه ی بطنی شدند (05/0> p). سطح کلسترول و تری گلیسرید در تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی به طور معنی داری کاهش یافت (05/0>p). پایین ترین میزان کلسترول و تری گلیسرید سرم را تیمار 2 درصد شوید داشت. بالاترین میزان ldl را در 42 روزگی تیمار شاهد داشت که با تیمارهای 2 درصد شوید و مخلوط تفاوت معنی داری داشت(05/0>p). مواد افزودنی تاثیری بر میزان گلوکز، پروتئین کل و hdl نداشتند (05/0<p). از نظرگلبول های سفید،گلبول های قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین بین تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی تفاوت معنی داری مشاهده نشد(05/0<p). با توجه به نتایج بدست آمده از این آزمایش، تیمارهای حاوی 2 درصد پونه کوهی، 2 درصد شوید و مخلوط حاوی 1 درصد پونه کوهی + 1 درصد شوید می توانند به عنوان یک افزودنی گیاهی مناسب در جیره استفاده شوند که منجر به بهبود عملکرد، پارامترهای بیوشیمیایی خون و ارتقا کیفیت لاشه می گردند.

این آزمایش به منظور ارزیابی مقایسه ای اثرات جیره های حاوی سطوح مختلف آلوئه ورا و سین بیوتیک ( بایومین)، بر عملکرد فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تعداد سلول های خونی و برخی اندام های داخلی جوجه-های گوشتی درهفته های مختلف پرورش، انجام شد. این آزمایش در 6 تیمار با 4 تکرار و هر تکرار شامل 8 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در این آزمایش 192 قطعه جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 با 6 جیره آزمایشی شامل سطوح مختلف آلوئه ورا (25/0% ،50/0 % ،75/0% ،1%)، سین بیوتیک بایومین و جیره شاهد بدون ماده افزودنی انجام گرفت. براساس نتایج بدست آمده، استفاده از تیمار آلوئه ورا50/0% نسبت به گر وه شاهد باعث کاهش خوراک مصرفی در کل دوره ی پرورش شد (05/0>p). در دوره پایانی، جیره حاوی75/0% آلوئه ورا بیشترین میانگین وزنی را دارا بود (05/0 >p). در پایان دوره پرورش، مواد افزودنی نسبت به گروه شاهد به طور معنی داری ضریب تبدیل خوراک را بهبود بخشیدند (05/0> p). مواد افزودنی به طور معنی داری، باعث کاهش چربی محوطه ی بطنی شدند (05/0> p). کمترین میزان تری گلیسرید سرم را تیمار حاوی سین بیوتیک داشت که با تیمار شاهد و تیمار آلوئه ورا 25/0% تفاوت معنی داری داشت (05/0> p) ولی با سایر تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی داری نداشت (05/0 p>). بیشترین میزان کلسترول در بین تیمارهای آزمایشی به تیمار شاهد تعلق داشت که با سایر تیمارها تفاوت معنی دار داشت (05/0>p) در حالی که بین تیمارهای دریافت کننده سطوح مختلف آلوئه ورا و سین بیوتیک تفاوت معنی داری مشاهده نشد (05/0 p>). بیشترین مقدار hdl متعلق به تیمار یک درصد آلوئه ورا بوده که با تیمارهای سین بیوتیک و تیمار حاوی 5/0 درصدآلوئه ورا تفاوت معنی دار نشان داد (05/0>p). از نظر میزان گلوکز، پروتئین کل و ldl بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی دار مشاهده نشد (05/0<p). از نظرگلبول های سفید، گلبول های قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین، بین تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی تفاوت معنی داری مشاهده شد )05/0 >p). نتایج بدست آمده از این آزمایش نشان داد که تیمارهای حاوی 50/0% و 75/0% آلوئه ورا منجر به بهبود عملکرد و برخی پارامترهای بیوشیمیایی خون در مقایسه با تیمار شاهد شدند.

هدف از این مطالعه ارزیابی مقایسه ای اثرات جیره های حاوی زنجبیل، دارچین و سین بیوتیک بر عملکرد، فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تعداد سلول های خونی و برخی صفات لاشه جوجه های گوشتی بود. این آزمایش در 6 تیمار با 4 تکرار و هر تکرار شامل 8 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در این آزمایش 192 جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 با 6 جیره آزمایشی شامل زنجبیل (4/0 درصد)، زنجبیل (8/0 درصد)، دارچین (4/0 درصد)، دارچین (8/0 درصد) و سین بیوتیک (در سطح تجاری) و جیره شاهد بدون ماده افزودنی انجام گرفت. براساس نتایج به-دست آمده، استفاده از تیمار دارچین (4/0 درصد)، باعث کاهش خوراک مصرفی در کل دوره پرورش شد (05/0>p). در دوره پایانی، جیره حاوی دارچین (8/0 درصد)، بیشترین میانگین وزنی را دارا بود (05/0 >p). در پایان دوره پرورش کمترین ضریب تبدیل خوراک به تیمار 4/0 درصد دارچین تعلق داشت. در واقع مواد افزودنی به-طور معنی داری ضریب تبدیل خوراک را بهبود بخشیدند (05/0> p). مواد افزودنی به طور معنی داری باعث کاهش چربی محوطه ی بطنی شدند (05/0> p). سطح کلسترول و تری گلیسرید در تیمارها دریافت کننده مواد افزودنی به طور معنی داری کاهش یافت (05/0>p). پایین ترین میزان کلسترول و تری گلیسرید سرم به ترتیب متعلق به تیمار 8/0 درصد دارچین و 8/0 درصد زنجبیل بود. بالاترین میزان ldl را در 42 روزگی تیمار شاهد داشت که با تیمار 8/0درصد دارچین تفاوت معنی داری داشت (05/0>p). مواد افزودنی تاثیری بر میزان گلوکز، پروتئین کل و hdl نداشتند (05/0<p). از نظرگلبول های سفید، بین تیمارهای دریافت کننده مواد افزودنی تفاوت معنی داری مشاهده نشد (05/0<p). از نظرگلبول های قرمز و هماتوکریت کمترین آن به تیمار شاهد تعلق داشت. و از نظر هموگلوبین بالاترین میزان به تیمار 4/0 درصد دارچین و پایین ترین میزان به تیمار شاهد تعلق داشت. با توجه به نتایج به-دست آمده از این آزمایش، تیمار 8/0 درصد دارچین می تواند به عنوان افزودنی گیاهی مناسب در جیره استفاده شود که منجر به بهبود عملکرد، پارامترهای بیوشیمیایی خون و ارتقاء کیفیت لاشه می گردد.

این آزمایش با استفاده از 144 قطعه جوجه گوشتی سویه راس 308 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار(2× 3) به صورت عصاره مرزه خوزستانی (satureja khuzestanica) در سه سطح (0، 1/0 و 2/0 درصد) و عصاره آویشن شیرازی (zataria multifolra) در دو سطح (0 و 1/0 درصد) که هر تیمار شامل 4 تکرار و 6 قطعه جوجه در هر تکرار بود انجام شد. عصاره ها به صورت قابل حل در آب آشامیدنی از سن 42-14 روزگی استفاده شد. جهت بررسی نحوه تاثیر تیمارهای آزمایشی بر ایمنی هومورال، پاسخ ایمنی جوجه ها نسبت به تزریق گلبول قرمز خون گوسفند اندازه گیری شد. در پایان آزمایش از هر تکرار یک جوجه به طور تصادفی انتخاب و پس از گرفتن نمونه خون، جوجه ها به مدت 3 ساعت حمل گردیدند. پس از مراجعت مجددا از جوجه ها نمونه خون گرفته شد و پس از کشتار وزن نسبی اندام های داخلی بدن، محصول سینه و ران تعیین گردید. میزان متابولیت های خون، تعداد هتروفیل، لنفوسیت و نسبت بین آنها نیز اندازه گیری شد. رنگ، اسیدیته و ظرفیت آبداری گوشت ران و سینه جوجه ها نیز تعیین گردید. افزایش وزن بدن، خوراک مصرفی و ضریب تبدیل به صورت هفتگی اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که تیمارهای آزمایشی تاثیر معنی داری بر خوراک مصرفی و افزایش وزن جوجه های گوشتی نداشتند (05/0p>). افزودن 2/0 درصد عصاره مرزه (بدون آویشن) نسبت به سایر تیمارهای آزمایشی باعث کاهش معنی دار ضریب تبدیل خوراک در دوره 42-14 روزگی شد در حالی که افزودن عصاره آویشن همراه با مرزه باعث افزایش ضریب تبدیل خوراک گردید (05/0 p<). اثر تیمارهای آزمایشی بر فراسنجه های بیوشیمیایی خون (گلوکز، پروتئین کل، تری گلیسرید، کلسترول، کلسترول-hdl و کلسترول-ldl) معنی دار نبود (05/0<p). تیمار 1/0 درصد عصاره آویشن (بدون مرزه) باعث افزایش معنی دار میزان گلبول های قرمز خون شد (05/0 p<). استفاده از 1/0 درصد عصاره مرزه (بدون آویشن) و ترکیب عصاره آویشن 1/0 درصد + عصاره مرزه 2/0 درصد باعث کاهش درصد هتروفیل، افزایش درصد لنفوسیت وکاهش نسبت هتروفیل به لنفوسیت شد (05/0>p). تیمار 1/0 درصد عصاره مرزه (بدون آویشن) باعث افزایش وزن نسبی تیموس در جوجه های گوشتی شد ولی بقیه اندام ها تحت تاثیر قرار نگرفتند (05/0>p). تفاوت معنی داری از نظر تیتر آنتی بادی علیه srbc در بین تیمارهای آزمایشی مشاهد نشد (05/0<p). تیمار 1/0 درصد عصاره مرزه (بدون آویشن) باعث بهبود رنگ گوشت ران جوجه های گوشتی شد ولی رنگ گوشت سینه تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفت (05/0>p). همچنین عصاره آویشن 1/0 درصد + مرزه 1/0 درصد باعث کاهش اسیدیته گوشت سینه و ران جوجه های گوشتی نسبت به تیمار شاهد شد (05/0>p). میزان گلوکز خون بعد از استرس تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (05/0p>). افزودن 1/0 درصد عصاره مرزه (بدون آویشن) باعث کاهش معنی دار هتروفیل و نسبت هتروفیل به لنفوسیت بعد از استرس در جوجه های گوشتی شد (05/0>p). با توجه به نتایج حاصل، سطح 2/0درصد مرزه (بدون آویشن) بهترین عملکرد و سطح 1/0 درصد مرزه (بدون آویشن) بهترین پاسخ ایمنی و فراسنجه های ایمنی خون را در جوجه های گوشتی داشتند. در صورتی که سطح ترکیبی 1/0 درصد مرزه و 1/0 درصد آویشن باعث بهبود کیفیت گوشت جوجه های گوشتی شد.

امروزه یکی از ارکان اصلی در دامپروری مدرن و صنعتی، ایجاد هماهنگی بین تغذیه و سلامتی حیوانات اهلی می باشد. به-طوری که رعایت این اصول راندمان تولیدی دام و طیور را در حد مطلوب تضمین می کند . از آنجائی که طیور نسبت به میکروارگانیسم های بیماری زا همانند اشریشیا کلی، سالمونلاها، کلستریدیوم پرفراژنس و کمپیلوباکتر اسپاتاروم بسیار آسیب پذیر هستند. به طوری که مشخص شده است جمعیت های میکروبی دستگاه گوارش اثرات زیادی بر سلول های مخاطی روده بر جا می-گذارند که به موجب آن می توانند حیوان میزبان را تحت تأثیر قرار دهند به همین دلیل توجه به وضعیت دستگاه گوارش به ویژه از لحاظ جمعیت میکروبی حائز اهمیت زیادی می باشد. افزودنی های خوراکی در جیره طیور به طور عمده باعث بهبود بازدهی رشد پرنده، پیشگیری از بیماری و بهبود مصرف خوراک می شود. با توجه به امکان بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی مواد افزودنی توسط طیور و تغییر در ترکیب میکروفلورای روده، مقاومت های باکتریایی و از طرفی خطر آلوده شدن فرآورده های دامی و تهدید سلامت مصرف کننده به همراه احتمال آلودگی محیط زیست، دقت و توجه کافی در انتخاب و کاربرد این مواد در تغذیه طیور را به امری جدی و حیاتی تبدیل کرده است. افزودنی های غذایی گیاهی از طریق بهبود خواص جیره، افزایش بازدهی طیور و بهبود ماده غذایی ایجاد شده توسط طیور بر روی تولید تأثیرگذار می باشند. گیاهان دارویی بواسطه ترکیبات موثّر موجود در بافت-هایشان شامل فنل ها و پلی فنل ها، ترپنوئیدها و روغن های فرار، آلکالوئیدها، لکتین ها و پلی پپتیدها و سایر ترکیبات، اثرات ضد میکروبی و تحریک ایمنی، تحریک فرآیند هضم ، کاهش غلظت چربی و کلسترول خون، خاصیت آنتی اکسیدانی و در نهایت اثر محرک رشد خود را اعمال می نمایند

هدف از این مطالعه بررسی تاثیر مکمل روی و سطوح مختلف کلسیم و فسفر بر ایمنی، عملکرد و پارامترهای استخوانی جوجه های گوشتی بود. برای این منظور از 144 قطعه جوجه گوشتی سویه راس 308 تجاری استفاده شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار (2 × 3)، که هر تیمار شامل 4تکرار و 6 جوجه در هر تکرار انجام گرفت. برای این منظور از سه سطح مکمل روی (0، 50 و 70 میلی گرم درکیلوگرم جیره) و کلسیم به فسفر در دو سطح (9/0 به 45/0 و 6/0 به 3/0 درصد جیره ) استفاده شد. به تمام جیره ها 1500 واحد بر کیلوگرم فیتاز افزوده شد. وزن بدن، خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی به صورت دو هفته یک بار اندازه گیری شد و جهت بررسی نحوه تاثیر تیمارهای آزمایشی بر ایمنی هومورال پاسخ ایمنی جوجه ها نسبت به تزریق گلبول قرمر خون گوسفند اندازه گیری شد. پس از کشتار وزن نسبی لاشه، کبد، بورس فابریسیوس، طحال، سینه و ران تعیین گردید. تعداد هتروفیل، لنفوسیت و نسبت هتروفیل به لنفوسیت آنها اندازه گیری شد. همچنین طول قسمت های مختلف روده و ph ایلئوم نیز اندازه گیری شد. طول و قطر استخوان های ران، درشت نی، نازک نی و قلم پا، مقاومت استخوان های ران، درشت نی و قلم پا نسبت به فشار و خاکستر استخوان های ران، درشت نی و قلم پا نیز اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که استفاده از جیره های با کلسیم و فسفر پایین سبب کاهش وزن بدن جوجه های گوشتی طی 28-14 روزگی گردید ولی مکمل روی باعث افزایش خوراک مصرفی طی دوره مذکور گردید (05/0 p<)، در حالی که ضریب تبدیل غذایی کل دوره تحت تاثیر تیمار های آزمایشی قرار نگرفت (05/0 p>). وزن نسبی لاشه، کبد، بورس فابریسیوس، طحال، تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت ولی استفاده از جیره های دارای کلسیم و فسفر پائین باعث کاهش درصد وزن سینه و ران گردید (05/0>p.) افزودن مکمل روی باعث افزایش فسفر سرم گردید و تاثیری برکلسیم سرم خون جوجه های گوشتی نداشت. افزودن 50 میلی گرم مکمل روی باعث افزایش لنفوسیت، کاهش هتروفیل و کاهش نسبت هتروفیل به لنفوسیت گردید در حالی که تیمارهای حاوی صفر و 70 میلی گرم مکمل روی نسبت به تیمار 50 میلی گرم مکمل روی تاثیرات متضادی بر فراسنجه های فوق داشتند. تیمارهای آزمایشی تاثیر معنی داری بر تیتر آنتی بادی علیه گلبول قرمز خون گوسفند نداشتند ولی جیره های با کلسیم و فسفر توصیه شده و دارای 50 میلی گرم مکمل روی دارای تیتر بالاتری بودند. طول و مقاومت در مقابل شکست استخوان های جوجه های گوشتی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند (05/0p>) ولی قطر نازک نی و خاکستر استخوان قلم پا و درشت نی جوجه ها با تغذیه جیره های با کلسیم و فسفر پایین کاهش یافت (05/0 p<) و افزودن مکمل روی به جیره جوجه ها این کاهش خاکستر را جبران کرد.ph ایلئوم به طور معنی داری تحت تاثیر اثر متقابل تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (05/0 p<). با توجه به عدم تاثیر معنی دار تیمارهای آزمایشی بر صفات عملکردی و فراسنجه های استخوانی چنین استنباط می گردد که کاهش کلسیم و فسفر جیره با افزودن مکمل روی و آنزیم فیتاز می تواند با جیره های با کلسیم و فسفر توصیه شده رقابت کند و باعث کاهش هزینه ها گردد

این مطالعه به منظور ارزیابی مقایسه ای اثرات جیره های حاوی عصاره¬های سیر، لیمو ترش و سین بیوتیک بر عملکرد، فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تعداد سلول های خونی و برخی صفات لاشه جوجه های گوشتی انجام شد. این آزمایش در 7 تیمار با 5 تکرار و هر تکرار شامل 10 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در این آزمایش 350 جوجه خروس گوشتی سویه راس 308 با 7 جیره آزمایشی شامل عصاره لیمو (300 میلی گرم)، عصاره لیمو (600 میلی گرم)، سیر (50 میلی گرم)، سیر (75 میلی¬گرم)، مخلوط (300 میلی گرم،عصاره لیمو + 50 میلی گرم سیر) سین بیوتیک و جیره شاهد بدون ماده افزودنی انجام گرفت. براساس نتایج بدست آمده، اثر جیره¬های آزمایشی بر میزان خوراک مصرفی جوجه¬های گوشتی معنی¬دار نبود (05/0< p). در سراسر دوره پرورشی جوجه¬های تغذیه شده با جیره¬های حاوی سین¬بیوتیک و 600 میلی¬گرم لیمو بالاترین میزان وزن بدن را داشتند (05/0p<). جوجه¬های تغذیه شده با جیره حاوی سین¬بیوتیک کمترین میزان ضریب تبدیل خوراک را داشتند که با دیگر تیمارها تفاوت معنی¬دار داشت (05/0p<). اثر جیره¬های آزمایشی بر میزان پروتئین کل، تری¬گلیسرید، hdl و vldl کلسترول معنی¬دار نبود (05/0< p). جوجه¬های تغذیه شده با جیره¬های حاوی سین¬بیوتیک، 600 میلی گرم لیمو و 75 میلی گرم سیر کمترین میزان کلسترول سرم خون را نسبت به سایر تیمارها داشتند (05/0> p). کمترین میان ldl کلسترول به پرندگانی که جیره¬های حاوی سین¬بیوتیک و 600 میلی¬گرم لیمو را دریافت کرده بودند، تعلق داشت (05/0> p). اثر تیمارهای آزمایشی بر انواع گلبول سفید معنی¬دار نبود (05/0< p). خصوصیات لاشه و وزن اندام¬های داخلی جوجه¬های گوشتی تحت تأثیر جیره¬های آزمایشی قرار نگرفت (05/0< p). به¬طور کلی با توجه به نتایج مطالعه حاضر می¬توان بیان کرد افزودن سطوح بالاتر عصاره¬های آزمایشی (600 میلی گرم لیمو و 75 میلی¬گرم سیر) اثر مثبتی بر کاهش کلسترول سرم خون جوجه¬های گوشتی داشت. همچنین استفاده از سطوح بالاتر عصاره¬های آزمایشی در این آزمایش و ترکیب (300 میلی¬گرم عصاره لیمو + 50 میلی¬گرم سیر) اثر بهتری بر عملکرد جوجه¬های گوشتی داشت.

اثر مکمل سازی آنزیمی بر عملکرد جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره های دارای مقادیر بالایی از سبوس گندم چکیده این آزمایش برای تعیین اثرات سطوح مختلف جیره ای مکمل آنزیمی (آنزیم تجاری با فعالیت فیتاز، بتا-گلوکاناز، آلفا-آمیلاز، سلولاز، همی سلولاز، پکتیناز، آمیلوگلیکوزیداز، زایلاناز، پروتئاز و پنتوزاناز) و سبوس گندم بر عملکرد رشدی و خصوصیات لاشه جوجه های گوشتی ماده انجام شد. 360 قطعه جوجه ماده راس 308 به یک طرح کاملاً تصادفی با آزمایش فاکتوریل 4×3 اختصاص یافتند. فاکتورهای آزمایش عبارت بود از: سه سطح آنزیم (0، 250 و 350 گرم در تن خوراک) و چهار سطح سبوس گندم (0، 5، 10 و 15 درصد جیره برای دوره آغازین (21-7 روزگی)، و 0، 10، 15 و 20 درصد جیره برای دوره پایانی (42-21 روزگی)). آزمایش شامل 12 تیمار با 3 تکرار و 10 پرنده در هر تکرار بود. پرندگان در تمام دوره آزمایشی دسترسی آزاد به خوراک و آب داشتند. میانگین وزن بدن و مصرف خوراک در پایان هر هفته تعیین می شد. در روز 42 دو پرنده بطور تصادفی از هر پن انتخاب و بطور انفرادی وزن کشی و کشتار شد. سپس وزن لاشه و وزن بخشهای (پانکراس، سنگدان، کبد، پیش معده، قلب، روده و چربی حفره شکمی) تعیین شد. نتایج نشان داد که مکمل سازی آنزیمی جیره های حاوی سبوس گندم وزن بدن و مصرف خوراک را بهبود نداد ولی مکمل سازی آنزیمی جیره حاوی (350 گرم در تن خوراک در جیره حاوی 0 درصد سبوس گندم) ضریب تبدیل غذایی جوجه های گوشتی تغذیه شده با این جیره را بطور معنی داری بهبود بخشید. جیره های حاوی سبوس گندم منجر به کاهش افزایش وزن و مصرف خوراک شدند و اندازه اندامهای گوارشی را افزایش دادند. وزن اندامهای گوارشی و چربی حفره شکمی با مکمل سازی آنزیمی کاهش نیافت. کلمات کلیدی: آنزیم، سبوس گندم، عملکرد رشدی، خصوصیات لاشه، جوجه های گوشتی.

در این آزمایش از 192 جوجه نر سویه آرین در قالب طرح پایه کاملا تصادفی، با هشت تیمار شامل شاهد، آنتی بیوتیک، سه سطح پری بیوتیک اینولین (1/5، 3 و 4/5درصد جیره، محصول تجاری باریج اسانس) و سه سطح پری بیوتیک مانان اولیگوساکارید (0/1، 0/2 و 0/3 درصد از جیره، محصول تجاری اکتیوموس) و سه تکرار استفاده شد. هدف از این آزمایش، بررسی جایگزین نمودن پری بیوتیک ها به جای آنتی بیوتیک در جیره جوجه های گوشتی و بدست آوردن سطح مطلوب استفاده از پری بیوتیک موثر در جیره بود. جوجه ها از روز دوم تا پایان 42 روزگی از آب و جیره های آزمایشی بر پایه ذرت و سویا بصورت آزاد استفاده نمودند. وزن جوجه ها و میزان مصرف خوراک بصورت هفتگی توزین و بر اساس داده های حاصل، ضریب تبدیل خوراک محاسبه گردید. در روز 43 آزمایش از هر واحد آزمایش دو جوجه بعنوان نمونه انتخاب و لاشه آنها تجزیه شد. داده های این آزمایش توسط رویه glm از نرم افزار sas مورد آنالیز قرار گرفت که این نتایج حاصل شد: در طی هفته اول بین تیمارها اختلاف معنی داری در رابطه با افزایش وزن هفتگی، میزان مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک وجود نداشت(0/05 > p). از هفته دوم تا انتهای آزمایش(6 هفتگی) جوجه های تیمار 4/5درصد اینولین (باریج اسانس) بیشترین مقدار افزایش وزن را نشان دادند که این اختلاف با تیمار 3 و 1/5 درصد اینولین (باریج اسانس) معنی دار بود(0/05 > p). اختلاف سطوح پایین اینولین (1/5 و 3 درصد باریج اسانس) با یکدیگر و با تیمار آنتی بیوتیک معنی دار نبود(0/05 > p). کمترین میزان افزایش وزن هفتگی مربوط به سطوح مختلف اکتیوموس بود که با شاهد و آنتی بیوتیک اختلاف معنی داری داشتند (0/01 > p).در هفته های دوم تا ششم بیشترین مقدار مصرف خوراک مربوط به تیمارهای اینولین (باریج اسانس) بود. مقدار مصرف خوراک در تیمار 5/4 درصد اینولین (باریج اسانس) با آنتی بیوتیک و شاهد دارای اختلاف معنی دار بود(0/01> p). کمترین میزان مصرف خوراک مربوط به تیمارهای مصرف کننده مانان اولیگوساکارید (اکتیوموس) بود که این اختلاف با تیمار شاهد و آنتی بیوتیک معنی دار بود (0/01 > p). کمترین ضریب تبدیل خوراک مربوط به تیمارهای اینولین (باریج اسانس) بود. تیمار 0/3درصد اکتیوموس بیشترین ضریب تبدیل خوراک را نشان داد که با سطح 0/1درصد مانان اولیگوساکارید (اکتیوموس) اختلاف معنی دار بود (0/05 > p) و اختلاف سطح0/1 درصد مانان اولیگوساکارید نیز با شاهد معنی دار می باشد (0/01>p). وزن چربی حفره بطنی در تیمار آنتی بیوتیک بیشترین مقدار بود و با دیگر تیمارها اختلاف معنی داری داشت (0/05 > p). سطوح اینولین (باریج اسانس) دارای کمترین میزان چربی حفره بطنی بودند که با دیگر تیمارها اختلاف معنی داری داشتند (0/05 > p). وزن ژژنوم و ایلیوم در واحد طول در تیمارهای باریج اسانس افزایش یافته بود و تیمار 4/5 درصد اینولین (باریج اسانس) با دیگر تیمارها اختلاف معنی داری داشت (0/05 > p). بین دیگر اجزاء لاشه اختلاف معنی داری مشاهد نشد (0/05 > p). لیپوپروتئین با دانسیته بالا، کلسترول و تری گلیسرید پلاسما در تیمار 3 و 4/5 درصد اینولین (باریج اسانس) کاهش یافته بود که در مقایسه با دیگر تیمارها اختلاف معنی داری از خود نشان دادند (0/05 > p).

چکیده در این تحقیق از 144 قطعه مرغ تخمگذار لگهورن سفید در هفته های 34-26 تولید استفاده شد. طرح آزمایشی مورد استفاده، طرح بلوک کاملاً تصادفی در قالب آزمون فاکتوریل بود. فاکتورها شامل 4 سطح سبوس گندم (0، 5، 10 و 15 درصد از جیره) و سه سطح آنزیم (0، 250 و 350 گرم در هر تن جیره) بود. مجموعاً از 12 تیمار، هر تیمار در 4 تکرار و هر تکرار با سه مشاهده استفاده شد. مکمل آنزیمی مورد استفاده آنزیم چند منظوره ناتوزیم بود که شامل زایلاناز، بتا-گلوکاناز، گلیکاناز، پکتیناز و سلولاز است. جیره های مورد استفاده در آزمایش بصورت تمام آردی بودند. طی هفته های آزمایش تخم مرغ های تولیدی هر قفس به صورت روزانه جمع آوری و توزین شدند. از اطلاعات بدست آمده بهمراه میزان خوراک مصرفی و از طریق فرمولهای محاسباتی مربوطه فراسنجه های کمی شامل درصد تولید تخم مرغ، ضریب تبدیل غذایی، میانگین وزن و توده تخم مرغ تولیدی به صورت دوره ای محاسبه شدند. از هر تکرار، هفتگی و بصورت تصادفی 2 عدد تخم مرغ انتخاب و از آنها جهت ارزیابی کیفی تخم مرغ های تولیدی استفاده شد. به منظور ارزیابی کیفی تخم مرغ های تولیدی از فراسنجه های ضخامت پوسته، شاخص تخم مرغ، شاخص زرده، شاخص سفیده، واحد هاو و رنگ زرده استفاده شد. جهت اندازه گیری متابولیت های سرم خون مرغان تخمگذار، در انتهای آزمایش از هر قفس به طور تصادفی دو قطعه مرغ انتخاب و حدود cc 5 خون از سیاهرگ زیر بال آنها گرفته و بلافاصله به آزمایشگاه فرستاده شد. در مورد هر کدام از نمونه ها مقدار متابولیت های کلسترول، آلبومین، کل پروتئین، کلسیم و فسفر تعیین شد. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار sas و با استفاده از رویه glm انجام شد. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش حاضر، با وجود اثرات مثبت مکمل آنزیمی روی ضریب تبدیل غذایی و ضخامت پوسته تخم مرغ های تولیدی، این فاکتور نتوانست بهبودی را در رابطه با سایر صفات تولیدی مربوط به تخم مرغ ایجاد نماید. اگرچه استفاده از سبوس گندم در سطوح 10 و 15% در داخل جیره غذایی مرغان تخمگذار (به عنوان جایگزین برای بخشی از دانه ذرت و کنجاله سویا) باعث افت عملکرد در صفات تولیدی مرغان از قبیل درصد تولید تخم، توده تخم مرغ تولیدی و ضریب تبدیل غذایی گردید، ولی در مجموع تاثیر این جایگزینی روی صفات کیفی تولید و متابولیتهای سرم خون مرغان معنی دار نبود. واژه های کلیدی: آنزیم چند منظوره، سبوس گندم، مرغان تخمگذار، تولید تخم مرغ، متابولیتهای خونی