ساماندهی روستاها از جمله استراتژی های کارآمد در برنامه ریزی توسعه و همچنین محوری ترین الگوی توسع? فضایی-کالبدی نواحی روستائی است. در واقع ساماندهی روستایی از طریق شناخت ساختارهای محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فضایی-کالبدی نواحی روستائی، امکان پذیر خواهد بود. این در حالی است که هرگونه کار ساماندهی و توسعه فضاهای روستایی، نیاز به شناخت از مسائل و گردآوری اطلاعات دارد. پس از گذشت چند دهه از تلاش برای توسع? روستایی فقدان مشارکت نهادمند از سوی روستائیان، از علل ناکامی طرح های توسعه ای به شمار می آید. به عبارت دیگر، عدم اهتمام به وجوه چهارگانه مشارکت شامل مداخله در تصمیم گیری، نظارت، اجرا و برخورداری از منافع از سوی برنامه ریزان و مدیران روستایی ... لازم آمد تا برای اولین بار در ایران، مردم روستای اورامان (واقع در شهرستانِ سروآباد استانِ کردستان) را در تهیه طرح توسع? کالبدی این روستا مشارکت داده و از نظرات، پیشنهادات و سایر نیازهایی که در اجرای این طرح خواهند داشت استفاد? لازم را برده و طرح نهایی با مشارکت مردم داده شود. بر این اساس، سوالاتی که مورد بررسی قرار گرفتند عبارتند از: 1- طرح توسع? کالبدی روستای توریستی- کوهستانی اورامان که با بهره گیری از روش pra تهیه می گردد، چه تفاوتی با وضع موجود دارد؟ 2- ضوابط بکار رفته در تخصیص فضاهای عمومی و خصوصی و همچنین کاربری اراضی روستای اورامان چگونه می باشد؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش pra (ارزیابی مشارکتی روستایی) می باشد. در این روش بر تواناسازی روستائیان در تبیین، تجزیه و تحلیل، برنامه ریزی و مسائلی که محیط زندگی آنها تحت تأثیر قرار می دهد، تأکید می شود. نتایج تحقیق حاکی از این است که توسعه فیزیکی کنونی که روستا در حال سپری کردن آن است (بر اساس یافته های حاصل از جلسات بحث) با وضع موجود دارای تفاوت می باشد؛ همچنین ضوابط بکار رفته در فضاهای عمومی و خصوصی و کاربری اراضی توسط ساکنان منطقه با شرایط محیطی و اجتماعی سازگار می باشد. واژگان کلیدی: توسعه کالبدی، روستا، اورامان، pra.

مقوله فرهنگ از مهمترین مسایل موثر بر توسعه در جوامع انسانی است و بدون فرهنگ امکان ادامه زیست جوامع بشری وجود نخواهد داشت. اصطلاح توسعه فرهنگی در سالهای اخیر رایج شده و مباحث مربوط به آن از یک دهه پیش شکل گرفته است. توسعه فرهنگی می تواند به تضادی که میان سنّت و مدرنیته، میان مکان ها و سکونتگاه ها وجود دارد، پایان بخشد. برنامه ریزی فرهنگی منابع فرهنگی یک جامعه را تشکیل می دهند. هدف این پژوهش شناسایی، تبیین و تحلیل فرآیند توسعه مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان رستم در بُعد فرهنگی می باشد. بخش مرکزی شهرستان رستم به لحاظ توان مندی های فراوان بخصوص در زمینه کشاورزی و موقعیت استراتژیکی و استعدادهای بالقوه موجود در خود می تواند شایان توجه باشد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه روستاهای بالای 20 خانوار بخش مرکزی شهرستان رستم را در بر می گیرد، که 53 روستا را شامل می گردد. روش به کار گرفته شده در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی بوده است. برای گردآوری اطلاعات و داده ها از روش کتابخانه ای- اسنادی و همچنین مطالعات میدانی استفاده شده است. نهایتاً برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و arc gis استفاده شده است. همچنین در تجزیه و تحلیل و رسیدن به نتیجه فرضیات از مدل «شاخص ناموزون موریس» نیز استفاده شده است، نتایج نشان داد که بین سطح برخورداری روستاها از امکانات فرهنگی و شرایط جمعیتی رابطه وجود دارد ولی با شرایط محیطی رابطه وجود ندارد. همچنین نتایج نشان داد که بین برنامه ریزی فرهنگی با شرایط اجتماعی و جغرافیایی رابطه وجود ندارد.

نفوذ فقر به تمام سطح جامعه تهدیدی جدی است که برای مبارزه با آن مسئولین امر، عدالت اجتماعی و بازتوزیع عادلانه را در دستور کار خود قرار داده اند. گسترش محرومیت، مهاجرت، حاشیه نشینی، افزایش جرم و کج روی و ... همگی ناشی از فقر و نابرابری است و این موارد ادله ای محکم در باب ضرورت پرداختن به این مهم می باشد. نابرابری به عنوان معضلی است که در قرن حاضر بیشترین نگاه ها را معطوف خود ساخته است. گسترش روز افزون محرومیت ها و افزوده شدن به جامعه فقرا بی شک ریشه در نابرابری دارد. این پژوهش ضمن پرداختن به نابرابری توسعه در ابعاد محرومیت، آسیب پذیری و نیازهای اساسی به عنوان یک پدیده عینی در مناطق روستایی مرزی و مرکزی ایران با استفاده از متون علمی و کتب و اسناد مرتبط با حوزه های تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی می پردازد. دراین پژوهش پس از جمع آوری داده ها و اطلاعات مربوط به 224 دهستان که به عنوان نمونه و با روش تصادفی سیستماتیک از استان های سیستان و بلوچستان، کردستان، هرمزگان، خراسان شمالی، گلستان، تهران، قزوین، همدان، یزد و چهارمحال و بختیاری انتخاب شده اند، به تجزیه و تحلیل اطلاعات آن ها و مقایسه آن با هم در طی سه مقطع 65، 75 و 1385 و تعیین روند تغییرات با استفاده از نرم افزار excel و مدل های ضریب پراکندگی و ضریب جینی پرداخته شده است. یافته های پ‍ژوهش حاکی از آن است که ابعاد اجتماعی بیشترین نابرابری را در روستاهای مناطق مرزی و مرکزی به خود اختصاص داده است و افزایش دسترسی در مناطق مرکزی منجر به خلق فرصت های بیشتر در این مناطق گردیده است. نتایج پ‍‍‍ژوهش همچنین نشان می دهد که نابرابری در مناطق مرکزی در شاخص آسیب پذیری و بویژه دسترسی به نیازهای اساسی بیش از مناطق مرزی مشهود است و اوج این نابرابری در سال 1385 دیده می شود.

روستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است، عدم توجه به فضاهای روستایی، توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی و بی توجهی به نیروی انسانی پرتوان روستاها، از مشکلات اساسی در دستیابی به توسعه ی روستایی است. اینکه مناطق روستایی به طور عام و بخش کشاورزی به طور خاص چگونه از تغییرات جمعیت تأثیر می پذیرد مستلزم بررسی چندین عامل است. در این راستا، تشخیص آثار متقابل تغییرات جمعیت بر ساختارهای کشاورزی ضروری است. هدف اصلی این تحقیق بررسی تغییرات جمعیت روستایی و اثرات آن بر ساختار کشاورزی می باشد. قرار گرفتن شهرستان سردشت در منطقه کوهستانی، این شهرستان را با محدودیت های محیطی مرتبط با رشد بخش کشاورزی مواجه نموده است. همچنین، تغییرات جمعیتی نیز منجر به افزایش دامنه محدودیت های توسعه بخش کشاورزی شده که تبعات متعددی را به دنبال داشته است. این پژوهش کوشش می کند با استفاده از مدل های مختلف اثرات جمعیت را بر ساختار کشاورزی مورد بررسی قرار دهد. در پژوهش حاضر، به بررسی تأثیر تغییرات کمی و کیفی جمعیتی روستاها، در دو دهه ی 1385-1365، بر ساختارهای کشاورزی پرداخته شده که عمده ترین آنها شیوه ی تولید محصولات زراعی، جمعیت شاغلین بخش کشاورزی، شیوه های تولید و تکنولوژی بخش کشاورزی در شهرستان سردشت است. در این مطالعه از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی و پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق را 169 روستا از بخش مرکزی شهرستان سردشت تشکیل می دهد که از این تعداد 32 روستا به عنوان روستاهای نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و به روش کوکران انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss for win/16 و برای ترسیم نقشه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که از بین عوامل و تغییرات جمعیتی مانند زاد و ولد، مرگ و میر، طلاق و مهاجرت، مهاجرت عمده ترین عامل تغییر و تحولات جمعیتی در منطقه مورد مطالعه بوده که اثرات آن به صورت کاهش و تخلیه جمعیتی منطقه جلوه گر شده است. همچنین نتایج حاصل از آزمون t نشان می دهد که تغییرات جمعیتی منطقه بیشترین اثرات خود را در بین ساختارهای کشاورزی (تغییر مالکیت، شیوه های تولید، سازمان تولید، وضعیت زمین، وضعیت تکنولوژی، وضعیت اشتغال، نوع محصولات، تغییر در شیوه های مبادله و ...) بر ساختار شغلی بخش کشاورزی ایجاد کرده است و نشان دهنده ی این مطلب است که در منطقه ی مورد مطالعه فعالیت های کشاورزی جوابگوی نیازهای اقتصادی و وضعیت اشتغال منطقه نیست. بنابراین لازم است به منظور افزایش درآمد، کاهش مهاجرت های روستایی و ایجاد اشتغال از توانمندی های محیطی به منظور ایجاد تعادل و اشتغال در منطقه توجه اساسی شود.

رابطه ی بین جمعیت و کالبد سکونتگاه های روستایی رابطه ای متقابل و تنگاتنگ است. بنابراین هر گونه تغییر در جمعیت یا کالبد سکونتگاه های روستایی، تغییر در دیگری را به همراه خواهد داشت. از همین رو این تحقیق به بررسی اثرات تغییرات جمعیتی بر ساخت کالبدی- فضایی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان لنجان می پردازد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای- اسنادی، مصاحبه و تکمیل پرسش نامه به صورت نمونه گیری ساده ی تصادفی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان لنجان انجام شده است. نتایج با نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که روستاهای پرجمعیت تر در مقایسه با روستاهای کم جمعیت تر، کالبد بزرگ تر و متنوع تری (کاربری های بیشتر) دارند. نتایج نشان می دهد که با تغییر و تحولات جمعیتی در طی سه دهه ی گذشته از تعداد روستاهای بخش مرکزی شهرستان لنجان کاسته شده است و تعداد آن ها از 35 آبادی در سال 1355 به 11 آبادی در سال 1385 رسیده است. همچنین در طی سه دهه ی گذشته هم جمعیت بر ویژگی های مسکن و هم مسکن بر جمعیت روستاهای بخش مرکزی شهرستان لنجان اثرگذاشته است. تغییرات جمعیتی موجب تغییر واحدهای مسکونی در یک منزل، تقاضای مسکن، مالکیت مسکن و مساحت مساکن روستایی بخش مرکزی شهرستان لنجان شده است. همچنین تغییر و تحولات مسکن بر عوامل جمعیتی مانند میزان مهاجرت، تعداد فرزندان و تعداد اعضای خانوار تأثیر گذاشته است.

نواحی روستایی عرصه ای است که تقاضای زیادی برای کاربری اراضی آن وجود دارد، روستا منبعی شکننده و آسیب پذیر در برابر تغییرات محیطی و انسانی است و با توجه به محدودیت زمین و ارزش معیشتی آن در نواحی روستایی، با بهره گیری از زمین های موجود و استفاده آن در ساخت و سازهای غیر اصولی و بی رویه، برای احداث اماکن خدماتی و ضروری در نواحی روستایی با کمبود زمین مواجه خواهیم شد. در نواحی روستایی شهرستان تنکابن بسیاری از اراضی که معیشت روستاییان بر آن متکی است، با افزایش تقاضا برای ساخت و ساز از باغات و مزارع حاصل خیز به کاربری مسکونی و کاربری های وابسته به آن تبدیل شده است، اما محرک اصلی این فرایند مجموعه انگیزه هایی است که به صورت تقاضا از طرف بومیان روستا و غیر بومیان مطرح شده است. جاذبه های جغرافیایی از لحاظ طبیعی و انسانی در روستاها، باعث افزایش تقاضا برای زمین و تغییر کاربری اراضی و چشم اندازهای روستاها شده است. این تحقیق در صدد است، به تحلیل تأثیر تقاضای اجتماعی بر کاربری اراضی در روستاهای شهرستان تنکابن با روش توصیفی- تحلیلی بپردازد. جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای، منابع اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق نرم افزار spss انجام و خروجی داده ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) بر روی نقشه ارائه شده است. نتایج نشان داد با عنایت به میانگین پاسخ های بدست آمده، تأثیر عناصر طبیعی و انسانی بر تقاضای اجتماعی و کاربری اراضی به طور یکسان بوده است و تغییرات کاربری اراضی ناشی از تقاضای افراد غیر بومی، بیشتر از تقاضای افراد بومی در روستاهای شهرستان تنکابن موثر می باشد و با توجه به سطح معناداری محاسبه شده در ناحیه آلفای 05/0 می توان ادعا نمود، توافق معناداری در این زمینه بین پاسخ گویان وجود دارد.

چکیده: عشایر بخشی از جمعیت محروم کشور ایران هستند که در اثر محرومیت مضاعف از یکسو و تحولات روزافزون از سوی دیگر در معرض فروپاشی هستند به گونه ای که جمعیت آنان طی یکصد سال اخیر(1400- 1300) از 25 درصد جمعیت کل کشور به کمتر از 2 درصد کاهش یافته است. آنان در مسیرهای متفاوتی سوق داده شده اند: الف) خروج از معیشت مبتنی بر دامداری و کوچ و روی آوردن به کارگری در حاشیه روستا و شهر. ب) اسکان خودجوش. ج) اسکان هدایت شده . عشایر سیستانی نیز با توجه به محدودیت های طبیعی و خشکسالی های اخیری (1384-1377)که در این منطقه از کشور رخ داده است و مشکلات عدیده ای که در مناطق ییلاقی دارند به سمت اسکان سوق داده شده اند که در این مسیر تغییرات فراوانی در زندگی عشایر اتفاق افتاده است. از جمله این تغییرات، تغییر در نقش و کارکرد زنان عشایر می باشد در این مورد این سوال اصلی پیش می آید که آیا نقش و کارکرد زنان عشایر پس از اسکان نسبت به قبل از اسکان کاهش یافته است؟ برای پاسخ به این سوال، پنج سامانه از سامانه های اسکان یافته در سیستان انتخاب گردید و برای جمع آوری داده ها در عملیات میدانی دو پرسشنامه طراحی گردید، پرسشنامه ی اول توسط خبرگان محلی و پرسشنامه ی دوم توسط زنان عشایر پر شده است؛ که نتایج داده ها نشان داد که نقش زنان نسبت به قبل از اسکان حدود 95 درصد کاهش پیدا کرده است. برای آزمون فرضیه اول از مقایسه زوجی استفاده گردید که با 95 درصد اطمینان، رد گردید و فرضیه ی مقابل ، مورد تایید قرار گرفته است، یعنی نقش زنان نسبت به قبل از اسکان تضعیف گردیده است و در خصوص فرضیه دوم از رگرسیون پیرسون استفاده شده است و این آزمون نیز نشان داد که رابطه معنی داری بین نقش زنان و درآمد خانوار وجود دارد. در نتیجه می توان گفت نتایج این پژوهش بیانگر این است که سیاست اسکان عشایر در سامانه های مورد مطالعه موفقیت آمیز نبوده است. کلمات کلیدی: مشارکت، زنان عشایر سیستانی، درآمد خانوار، قبل از اسکان ، بعد از اسکان

چکیده کیفیت مکان به عنوان یک مفهوم چند بعدی متاثر از عوامل مختلفی است که هریک از آن ها نقش تعیین کننده ای در پیشرفت جامعه دارد. بدون شک عدم توجه به آن می تواند عوارض و نتایج نامناسبی در فرآیند توسعه داشته باشد. به تبع این ضرورت، پژوهش حاضر بر آن است تا به مطالعه، شناخت و تحلیل کیفیت مکان سکونتگاه های روستایی در بخش دشمن زیاری شهرستان ممسنی بپردازد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و بررسی های میدانی با تاکید بر پرسشنامه می باشد و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss مورد پردازش قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون t تک نمونه ای نشان می دهد که بر اساس نظرات جامعه نمونه بین روستاهای کوهپایه ای کوهستانی و دشتی و روستاهای دارای طرح هادی و دارای دهیاری و فاقد دهیاری از لحاظ مولفه های کیفیت مکانی تفاوت معناداری وجود دارد. بطوری که روستاهای کوهپایه ای با میانگین 46/40 در رتبه اول و روستاهای دشتی و کوهستانی به ترتیب با 29/17 و 23/15 درصد در مراتب بعدی قرار گرفته اند. و روستاهای دارای طرح هادی در کل ابعاد کیفیت مکان با 69/40 نسبت به روستاهای دارای دهیاری با 8/30 و و فاقد دهیاری با 59/10- درصد در مرتبه اول اهمیت قرار گرفته اند.

چکیده در دوران حاکمیّت دانش توسعه، الگوهای گوناگونی از توسعه معرفی شده، که در زمانه خود در همه سطوح و اجزای ناظر بر مدیریت توسعه رسوخ یافته و پیامدهای خاص مکانی- فضایی در عرصه جهانی، منطقه ای، ملی و سرزمینی نیز داشته است. الگوهای توسعه در کشورهای جهان سوم عمدتاً بر اساس الگوهای توسعه غیر بومی بوده که به عنوان نسخه های یکسان برای کشورهای جهان سوم مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از این الگوهای یکسان برای کشورهایی با شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و طبیعی متفاوت در بیشتر موارد نه تنها باعث توسعه و پیشرفت نشده بلکه به علت عدم هم خوانی با فرهنگ بومی این کشورها آن ها را با چالش ها و مشکلاتی بر سر راه توسعه خود مواجه کرده است. تجربیات متعدد و همچنین نتایج حاصل از استفاده از الگوهای غربی توسعه، کشورهای جهان سوم از جمله ایران را به این نتیجه رسانده که استفاده از الگوهای بومی توسعه، الگویی که بر فرهنگ بومی و مبانی اعتقادی متکی باشد (اسلامی-ایرانی) بهترین الگو برای توسعه و پیشرفت می باشد. در این تحقیق به تبیین الگوی اسلامی – ایرانی توسعه در مناطق روستایی ایران به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از پرسشنامه و نرم افزار spss پرداخته شده است. نتایج گویای این واقعیت است الگوی اسلامی ایرانی توسعه روستایی بومی بوده و مبتنی بر فرهنگ و اعتقادات اسلامی مردم و مجریان و سازگار با شرایط محیطی و اجتماعی روستاها می باشد همچنین الگوی غالب و رایج در زمینه برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران با الگوی اسلامی ایرانی مطابقت ندارد. واژه های کلیدی: الگوی اسلامی – ایرانی، الگوهای توسعه، توسعه روستایی

امروزه موضوع پایداری سرلوحه تمامی فعالیت ها و برنامه های توسعه، از جمله توسعه روستایی است. بر این اساس رویکرد معیشت پایدار از جدیدترین رویکردها، در زمینه توسعه جوامع روستایی می باشد که در سال های اخیر به منظور توسعه روستایی و کاهش فقر و نابسامانی های روستایی مورد توجه جدی قرار گرفته است. در واقع رهیافت معیشت پایدار تلاش می کند تا عوامل اصلی که روی معیشت روستایی اثر می گذارند و روابط بین این عوامل موثر را شناسایی کند. با توجه به اهمیت موضوع هدف از این مطالعه، تحلیل تأثیر تعاونی های مرزنشینان در معیشت پایدار روستایی شهرستان سراوان بر اساس شاخص های معیشت پایدار می باشد. روش به کار رفته در این پایان نامه از انواع روش های توصیفی – تحلیلی بوده که در عین حال تعداد 241 پرسشنامه در سطح روستاهای تحت پوشش تعاونی ها به تناسب جمعیت هر روستا توزیع شده که در این پرسشنامه شاخص های مختلفی چون اشتغال، درآمد، امنیت، تغذیه، مسکن، بهداشت و اوقات فراغت مورد بررسی قرار گرفته است. برای تعیین حجم جامعه نمونه، فرمول کوکران مورد استفاده قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss و روش های آماری از قبیل تحلیل رگرسیون چندگانه، تحلیل واریانس یک طرفه ((anova و آزمون توکی tukey)) استفاده شده است؛ و در بخش دیگر از این پایان نامه با استفاده از شاخص ناموزون موریس به رتبه بندی روستاهای نمونه از لحاظ برخورداری از شاخصهای معیشت پایدار پرداخته شده است. نتایج حاکی از این است که تعاونی های مرزنشینان شهرستان سراوان در دستیابی اعضا به شاخصهای معیشت پایدار موفقیت چندانی بدست نیاورده اند و به جزء 2 روستا که در حالت معیشتی پایدارتری قرار دارند سایر روستاهای نمونه در حالت نیمه پایدار و ناپایدار قرار دارند.

بخش قابل توجهی از جمعیت کشور در روستاها سکونت دارند. سابقه تاریخی نشان دهنده نقش پر اهمیت روستاییان در توسعه کشور می باشد. اهتمام به توسعه کالبدی و رفع نیاز روستاها متناسب با ضرورتهای زندگی امروز و تامین مسکن و محیط مناسب در روستاها امری اجتناب ناپذیر است. چگونگی توسعه پایدار موضوعی است که همواره ذهن برنامه ریزان روستایی را به خود مشغول داشته و سوالات متعددی از قبیل نحوه دستیابی به چهارچوبهای نظری و عملی در زمینه طراحی کالبدی، بهره برداری از دانش ساخت و ساز و فناوریهای نو، مصالح کارآمد ملاحظات امنیتی، مدیریت روستا و مانند آن فراروی آنها قرار داده است. بر این اساس یکی از مناطقی که به دلیل تماس با سرزمینهای خارجی همواره در معرض تهدیدات قرار دارد، مناطق مرزی است. تمهیدات و اقدامات به منظور کاهش میزان آسیب پذیری فضاهای کالبدی روستاها در برابر تهدیدات در چارچوب پدافند غیر عامل صورت می گیرد. هدف از این تحقیق تحلیل الگوی پدافند غیر عامل در سگونتگاه های روستایی دهستان محمد آباد در منطقه شیب آب شهرستان زابل می باشد. روش بررسی مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است که اطلاعات و داده ها با جستجو در اسناد و مدارک کتابخانه ای، مشاهدات میدانی، پرسشنامه و غیره ... گردآوری شد. اطلاعات بدست آمده از این مراحل با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جامعه آماری 30 روستای بالای 20 خانوار دهستان محمد آباد در منطقه شیب آب است. نتایج آمار توصیفی نشان داد با توجه به میانگین های بدست آمده در مکان های مورد بررسی از نظر ایمنی، بیشترین میانگین مربوط به مکان های آموزشی با 3/11 درصد و کمترین میانگین بدست آمده مربوط به فضاهای تفریحی با میانگین 53/1 درصد می باشد. علاوه بر آن نتایج آزمون لجستیک از نظر بررسی ایمنی مکان ها نشان داد که بین مکان های مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود دارد.

روستا به عنوان بخش مولد و تأمین کننده نیازهای ضروری انسان، نقش قابل ملاحظه ای در رشد و توسعه کشور به عهده دارند. اما متأسفانه ساکنین مناطق روستایی از کیفیت زندگی پایین تری نسبت به مناطق شهری برخوردار هستند. احداث شهرک های صنعتی، که در حواشی شهر و نزدیک به روستاها می باشند، می توانند سبب جذب نیروی کار مازاد بخش کشاورزی شده و از این طریق زمینه مناسب جهت توسعه و بهبود کیفیت زندگی روستاییان را فراهم آورند. با توجه به اینکه شاخص های کیفیت زندگی بیشتر ارزش محورند، می بایست در هر جامعه در دو بعد عینی و ذهنی به صورت توأمان مدنظر قرار گیرند. چرا که شاخص های ذهنی توانایی درک عوامل رضایت بخش بر زندگی مردم و شاخص های عینی سنجش ابعادی از محیط که سنجش آنها مشکل است را بدست می دهد. اما این امر در اغلب تحقیقات کمتر مورد توجه قرار می گیرد. بنابراین هدف این پژوهش، سنجش تأثیرات شهرک صنعتی خیام بر کیفیت زندگی روستاییان نیشابور با توجه به شاخص های عینی و ذهنی و با استفاده از روش های توصیفی- تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات و داده ها از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، مقالات علمی-پژوهشی، مشاهدات میدانی، تنظیم پرسشنامه است. اطلاعات بدست آمده از این مراحل با استفاده از نرم افزار spss، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که، با توجه به آزمون t تک نمونه ای با سطح معناداری بدست آمده، 0.000= sig و مقدار 96.863 t= شهرک صنعتی خیام بر افزایش کیفیت زندگی روستاییان موثر بوده است. همچنین بین تأثیر شهرک صنعتی بر شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی تفاوت معناداری در سطح 0.000 sig= مشاهده گردید که در نهایت معین شد تأثیر شهرک صنعتی بر شاخص های عینی با میانگین 63/2 درصد بیشتر از شاخص های ذهنی با میانگین 55/2 درصد بوده است. بین تأثیر شهرک صنعتی خیام بر کیفیت زندگی روستاییان شاغل دارای عوامل تولید(آب و زمین) و شاغلین فاقد عوامل تولید تفاوت معناداری در سطح 0.032 sig= مشاهده گردید و معین شد که تأثیر شهرک صنعتی بر شاغلین دارای عوامل تولید با میانگین 2.51 بیشتر از شاغلین فاقد عوامل تولید با میانگین 1.92 بوده است. نتایج دیگر تحقیق گویای آن است که با استفاده از مدل جاذبه بیشترین نیروی جاذبه شهرک در جذب افراد جهت اشتغال در شهرک، بر روستای "ساحل برج" با نیروی جاذبه 70/354 و کمترین مقدار کشش نیروی اشتغال بر روستای "سعیدآباد" با نیروی جاذبه 47/0داشته است.

شهرستان زابل از نظر اقلیم خشک کویری با کم ترین نزولات آسمانی همواره با معضل کمبود آب مواجه بوده و بحران خشکسالی در سال های اخیر، این شهرستان را بیشتر از گذشته با این معضل درگیر نموده است. کمبود آب یکی از تنگناهای توسعه اقتصادی شهرستان زابل می باشد و هرگونه مساعدت در بهبود وضعیت این عامل، می تواند گامی در جهت توسعه اقتصادی بخصوص در مناطق روستایی باشد یکی از عوامل ضروری برای بهبود این وضعیت توسعه کشت گلخانه ای به شمار می آید. در این راستا توسعه این نوع کشت با موانع و مشکلات متعددی روبه روست بر این اساس ضروری است این نوع کشت به طور مستمر مورد آسیب شناسی قرار گیرد. در این چارچوب هدف از این پژوهش شناسایی آسیب های کشت گلخانه ای و عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر آن در روستاهای بخش پشت آب شهرستان زابل می باشد روش تحقیق توصیفی - تحلیلی، مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسی های میدانی و تکمیل پرسش نامه بوده است. داده ها با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شده اند. یافته ها نشان می دهد که مولفه های اقتصادی و اجتماعی موثر برماندگاری روستاییان از اهمیت یکسانی برخوردار نمی باشد. بدین سان بالا بودن قیمت نهاده ها (6.236) و پایین بودن دانش فنی گلخانه دار (5.508)، به ترتیب از نظر گلخانه داران و کارشناسان مهم ترین عوامل موثر بر آسیب زایی کشت گلخانه ای در بخش پشت آب می باشد. لذا پیشنهاد می گردد: از طریق برگزاری و تداوم دوره های آموزشی، انتقال دانش فنی گلخانه داران نمونه و ایجاد سایت اینترنتی در ارتقاء سطح دانش فنی گلخانه داران بخش اقدام شود و در زمینه بالا بودن قیمت نهاده ها دولت می تواند با ارائه تسهیلات بانکی و در اختیار قرار دادن نهاده ها از طریق تعاونی های گلخانه داران در رفع این مشکل اقدام کند.

سیاست های توسعه در دهه های گذشته، بازتاب خاص فضایی و کالبدی در سطح کشور را به همراه داشته است. از جمله ی آن ها می توان به رشد شهرنشینی در کشور، تمرکز امکانات و خدمات در شهرها و انجام تقسیمات فضایی که منجر به برهم خوردن پیوستگی بین مناطق شهری و روستایی و به تبع آن نابسامانی در جابه جایی جمعیت، مهاجرت های بی رویه از روستا به شهر و تخلیه روستاها شده است، اشاره نمود. بر این اساس، هدف این پژوهش شناخت نظام موجود حاکم بر سازمان فضایی سکونت گاه های شهرستان جوانرود و تحلیل آن بر اساس اطلاعات سرشماری سال های 1375 و 1385 است. روش به کار رفته در این پایان نامه از انواع روش های توصیفی – تحلیلی است، اطلاعات مورد نیاز این پژوهش به روش تحقیق کتابخانه ای و عملیات میدانی گردآری و مورد تحلیل قرار گرفته است. برای تبیین فرضیات و تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش توصیفی و سپس برای آزمون آن ها از روش تحـلیلی استفـاده شـده است. حـجم نمونه در این پـژوهش کل روستاهای شهرستان جوانرود می باشد. نتایج حاکی از این است که عامل اصلی تحولات سازمان فضایی شهرستان جوانرود در سال 1385 به نسبت سال 1375، مهاجرت نبوده و تغییراتی که در سازمان فضایی شهرستان جوانرود در سال 1385 شاهد آن بوده ایم، ناپایداری سکونت گاه های روستایی را در پی داشته است.

امروزه یکی از اساسی ترین معضلات تهدید کننده زندگی و معیشت در روستاها چالش های مدیریتی در مهار بحران های مختلف است. توجه به مدیریت بحران به عنوان ابزاری موثر برای مقابله با سوانح و پیامدهای آن امری ضروری است. زیرا نواحی روستایی از یک سو به دلیل ساختار حاکم بر آن ها، دارای کانون های خطرزا و حساس زیادی می باشد، و از سوی دیگر این نواحی از یک مدیریت فراگیر بحران برخوردار نیستند. در این تحقیق آسیب شناسی چالش های مدیریت بحران در ناحیه روستایی بخش چاروسای شهرستان کهگیلویه مورد مطالعه قرار گرفت. روش تحقیق اسنادی و پیمایشی بوده که اطلاعات با استفاده از پرسش نامه گردآوری و به وسیله نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پاسخ دهندگان ضعف عملکردی در نهادسازی با میانگین کلی(44/4) را نسبت به تأمین زیرساخت های فیزیکی با میانگین کلی(40/4) در زمان بروز چالش های مدیریت بحران در ناحیه روستایی بخش چاروسا مشهود تر دانسته اند و با قاطعیت بیشتری پاسخ دادند. نتایج آزمون(خی دو) نیز تفاوت معناداری را به خوبی نشان می دهد. همچنین از آنجائی که مقدار p.value کوچک تر از ( 05/0=?) است فرض h0 را در تمامی موارد ذکر شده رد، و فرض مخالفh1 تایید گردیده است.

توسعه پایدار مفهومی زیست محیطی و متناسب با عصر ماست که امروزه در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی مورد توجه و تأکید همگان قرار دارد. هم اکنون مجامع جهانی، که حول موضوع توسعه پایدار به فعالیت مشغولند، بر توسعه پایدار روستایی که در پی ارتقاء سطح زندگی و رفاه ساکنان روستاهاست، تأکید دارند. بررسی ها نشان می دهد که، امروزه روند دگرگونی های اجتماعی- اقتصادی و تحرک و جابه جایی روزافزون گروه های انسانی، به دگرگونی های روستاها منجر شده است. از این رو این مسئله که اساساً چه عواملی در ناپایداری های مختلف در محیط های روستایی تاثیرگذار بوده اند همواره مطرح بوده است، تحقیق حاضر نیز در همین راستا صورت می گیرد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و روند رو به افزایش ناپایداری روستاها، این تحقیق در پی بررسی تطبیقی عوامل موثر در ناپایداری روستاهای بخش کاکی، شهرستان دشتی است. روش به کار رفته در این تحقیق ترکیبی از روش های میدانی و توصیفی- تحلیلی می باشد. حجم نمونه، شامل کل روستاهای داری سکنه بخش کاکی می باشد. با توجه به تعداد خانوارهای ساکن و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد255 نفر از ساکنان روستاهای مورد مطالعه برای تکمیل پرسشنامه(به نسبت تعداد خانوارهای ساکن در هر روستا) انتخاب گردید. که در این پرسشنامه 29 شاخص مربوط به چهار بعد توسعه پایدار روستایی (زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی – فضایی) مورد بررسی قرار گرفته است. در این پایان-نامه با استفاده از روش ahp در نرم افزار expert choice و نرم افزار gis شدت ناپایداری روستاهای مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی شدت ناپایداری روستاها موید آن است که در حال حاضر تمامی آنها دارای مراتبی از ناپایداری می باشند. همچنین بر اساس آزمون همبستگی پیرسون نقش عوامل زیست محیطی در ناپایداری روستاها بخش کاکی بیشتر از سایر عوامل می باشد و با توجه به آزمون من وینتی، بین روستاهای مجاور خلیج فارس و سایر روستاهای بخش کاکی از لحاظ ناپایداری تفاوت معنی داری وجود نداشت.

اساسا دستیابی به توسعه به طور عام و توسعه روستایی به طور خاص مستلزم تهیه، تدوین و ارائه راهبردهای مناسب برنامه ریزی متناسب با ظرفیت ها و شرایط فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی می باشد. بررسی متون و ادبیات موجود، نشان می دهد، بدون شک از جمله فعالیت های اقتصادی که دستیابی به توسعه پایدار روستایی را تسهیل می کند، گردشگری پایدار روستایی می باشد. بر این اساس موضوع ظرفیت شناسی و ظرفیت یابی توسعه گردشگری روستایی در مناطق مختلف موضوعیت می یابد که این علم همواره مورد توجه کارگزاران توسعه در سطوح مختلف و بویژه در سطح محلی و منطقه ای نیز بوده است. بر همین مبنا، برآوردهای اولیه نشان داد، منطقه سیستان از ظرفیت بسیار بالایی از این حیث برخوردار است. بررسی ها نشان داد علیرغم وجود تعداد زیادی از روستاهای واجد ارزش گردشگری در منطقه سیستان فاقد چارچوب راهبردی نظام برنامه ریزی برای توسعه گردشگری پایدار روستایی می باشد. پژوهش حاضر با هدف تهیه و تدوین راهبرد های مناسب برای برنامه ریزی گردشگری پایدار روستایی در منطقه سیستان انجام شده است. روش تحقیق، ترکیبی می باشد. دو گروه (کارشناسان، صاحب نظران، متولیان حوزه نهادی گردشگری و کارگزاران خدمات گردشگری) در انجام این پژوهش مشارکت داشتند و دیدگاه های آنها در مورد مولفه های گردشگری پایدار روستایی در قالب شاخص هایی همچون: مکانیسم اجرایی، مدیریت محلی، شیوه های تبلیغاتی، اداری و... مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری، شامل دو گروهِ 1. تمام روستا-های حایز اهمیت گردشگری پایدار و 2. کارشناسان، مسئولان، متولیان حوزه نهادی گردشگری و کارگزاران خدمات گردشگری می باشد که جامعه نمونه گروه اول، با استناد به روش کل نگر، شامل 4 روستای حایز اهمیت گردشگری پایدار می باشد و جامعه نمونه گروه دوم با استفاده از فرمول کوچران 90 نفر به دست آمد. این پژوهش نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید های گردشگری پایدار را در قالب مدل swotمورد تجزیه و تحلیل قرار داد و به ارائه راهبرد های مناسب برای برنامه ریزی توسعه گردشگری پایدار روستایی در منطقه سیستان پرداخت. تجزیه و تحلیل اطلاعات توصیفی از طریق نرم افزار excel و آزمون فرضیه با استفاده از مدل سلسله مراتبی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج به دست آمده، حاکی از آن است: در وهله اول، راهبردهای استخراج شده از مدل swot برای برنامه ریزی گردشگری پایدار روستایی در منطقه سیستان شامل راهبردهای کلان: 1.تنوع 2.بازنگری 3.تهاجمی و 4.تدافعی می باشند، سپس با استناد به مدل سلسله مراتبی، راهبرد ها ارزشیابی و اولویت بندی گردید که راهبرد تنوع در اولویت اول و راهبرد تهاجمی در اولویت دوم قرار گرفت. واژگان کلیدی: راهبرد ها، برنامه ریزی، گردشگری پایدار، منطقه سیستان

اهمیّت توسعه روستایی و نقش حیاتی آن در پیشرفت کشورهای در حال توسعه بر کسی پوشیده نیست. بدون شک تحقّق این مهم بیش از هر چیز در گرو توسع? منابع انسانی از طریق مشارکت اجتماعی- اقتصادی امکان پذیر خواهد بود. به نظر می رسد هویّت دادن به افراد شاغل اداری، استقلال بخشیدن به آنان و فراهم کردن زمینه مشارکت فعال آن ها در امور مختلف، عامل مهمّی در انگیزش بیشتر این سرمایه های انسانی در توسعه روستاها است. شواهد موجود نیز نشان می دهد که افراد شاغل اداری ماندگار در روستاها، به عنوان نخبگان جامعه روستایی، طی دهه های گذشته در عرصه های اجتماعی- اقتصادی، نسبت به سایر اقشار جامعه روستایی، فعالیت های چشمگیرتری داشته اند، که اغلب از دید برنامه ریزان و پژوهشگران روستایی دور مانده است. بر این اساس یک سوال اساسی قابل طرح است و آن این که اساساً ماندگاری شاغلین اداری در روستاها چه تأثیری بر توسع? اجتماعی – اقتصادی روستاها خواهد داشت؟ با این دیدگاه، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر ماندگاری شاغلین اداری روستایی بر توسع? اجتماعی - اقتصادی روستاها با روش توصیفی- تحلیلی در بخش شیب آب زابل می پردازد. جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و تکمیل پرسش نامه از شاغلین اداری ماندگار و غیرماندگار در سه طبقه از روستاهای(انتخاب طبقات بر اساس درصد ماندگاری شاغلین اداری در روستا) جامعه نمونه انجام شده است. برای آزمون فرضیات از آزمون مان - ویتنی و کروسکال – والیس استفاده شد. یافته ها حاکی از تأیید فرضیات تحقیق می باشد، بنابراین، ماندگاری شاغلین اداری بر توسعه اجتماعی و اقتصادی روستاها موثر است. و در ادامه پیشنهاداتی ارایه شده است.

در میان ابعاد توسعه پایدار روستایی بعد اجتماعی و اقتصادی از ابعاد مهم می¬باشد که جنبه¬های وسیع و عمده¬ای از توسع? پایدار روستایی را تشکیل می¬دهد. و سپس اثرات فاضلاب¬های رها شد? شهری بر شاخص¬های کمی و کیفی محیط¬های اجتماعی و اقتصادی روستا به وسیله آزمونmann-whithney در نرم¬افزار spssمورد ارزیابی قرار گرفت در همین راستا هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات فاضلاب¬های رها شده شهری در ناپایداری اجتماعی اقتصادی منطقه ساوجبلاغ می¬باشد، بدین منظور نمونه¬ای از اثرات ناپایداری در محیط¬های اجتماعی و اقتصادی روستاها از جمله (تغییر در الگوی کشت، پایین آمدن حاصلخیزی زمین¬های کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، مزاحمت بوی فاضلاب، سلامتی محیط، پایین آمدن راندمان تولید محصولات کشاورزی، پایین آمدن زاد و ولد دام¬ها، افزایش مهاجرت از این روستاها به سایر مکان¬ها و عدم ثبات شغلی کشاورزان بومی و ...) در سه روستای تحت تأثیر فاضلاب-های شهری (مهدی¬آباد، ملک¬آباد، عرب¬آباد خسروی در شهرستان ساوجبلاغ و پنج روستای تحت تأثیر فاضلاب¬های شهری (وایبگ، قبچاق، خسروآباد، قوچ¬حصار و گازرسنگ) در شهرستان نظرآباد بررسی شد

ارتقاء سطح مطلوبیت کالبدی و کیفیت زیست¬محیطی سکونتگاه¬های انسانی از موضوعاتی است که می¬بایست همواره در بحث رفاه مردم و سیاست عمومی دولت ها مورد توجه قرار گرفته و برنامه¬ریزی¬ها جهت دستیابی به این اهداف باشد. از این رو یکی از محورهای اساسی در تحلیل وضعیت سکونتگاه¬های روستایی، توجه به وضعیت کالبدی و ¬محیطی آنهاست. بر این اساس، تحقیق حاضر، ضمن بررسی سطح مطلوبیت کالبدی و کیفیت زیست¬محیطی روستاهای واقع در بخش مرکزی شهرستان فسا، عوامل موثر در ارتقاء وضعیت موجود را مورد کنکاش قرار می¬دهد. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی می¬باشد که در آن 38 روستای بالای 20 خانوار واقع در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در جمع¬آوری داده ها، طیف گسترده¬ای از شاخص های مطرح در ابعاد کالبدی و زیست¬محیطی مورد توجه بوده. در این راستا، عمدتاً خبرگان محلی، اعضای شورای اسلامی روستا و دهیاران مورد توجه بوده¬اند. برای تجزیه و تحلیل داده¬های حاصل از پرسشنامه¬ها و فرم¬های مشاهدات میدانی نیز از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp ) و expert choice و arcgis استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که 29 درصد از روستاهای مورد مطالعه از نظر کیفیت زیست¬محیطی در سطح مناسب و یا بسیار مناسب و 4/26 درصد آنها در سطح نامناسب یا بسیار نامناسب قرار دارند. این مقادیر برای سطح مطلوبیت کالبدی روستاها به ترتیب 7/23 و 5/39 درصد برآورده گردیده است. همچنین، تحلیل آماری تحقیق نیز موید آن است که بین سطح مطلوبیت کالبدی و کیفیت زیست¬محیطی روستاهای مورد مطالعه رابطه¬ی معناداری برقرار می¬باشد.

کارخانه¬های صنایع تبدیلی و تکمیلی فرّآوری محصولات دامی و کشاورزی گامی در جهت ایجاد اشتغال پایدار، افزایش درآمد و تضمین کننده سلامت جامعه و افزایش کیفیت زندگی روستاییان می¬باشند. از مهم¬ترین اثرات کارخانه شیر سیوستان می¬توان ، به افزایش فرصت¬های شغلی در بخش¬های مختلف دامداری و صنعتی و ... در منطق? مورد مطالعه اشاره کرد. در این راستا هدف تحقیق، ارزیابی اثرات کارخانه¬ی شیرسیوستانِ شهرستان زهک و اهمیت غیر قابل انکارِ وجود این کارخانه در توسعه و بهبود کیفیت زندگی روستاییان است. جامعه آماری این تحقیق کل خانوارهای روستاهای شهرستان زهک می¬باشد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 376 خانوار تعیین گردید. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه¬ای- میدانی (پرسشنامه) می¬باشد که برای تجزیه و تحلیل داده¬ها از آزمون¬ آماری نرم¬افزار spss و برای تحلیل داده¬های مکانی از نرم¬افزار های expert choice وarcgis10 استفاده شده است .متناسب با نتایج آزمون ویلکاکسون یافته¬ها نشان می¬دهد که شاخص کالبدی ـ فضایی و بهزیستی بعد از استقرار کارخانه شیر سیوستان با میانگین کلی 66/3 و 50/3 رتبه¬های اول و دوم و شاخص اقتصادی و اجتماعی با میانگین 40/3 و 23/3 رتبه¬های سوم و چهارم را کسب نموده¬اند که در مجموع نتایج حاکی از آن است که استقرار کارخانه¬ی شیرسیوستان باعث افزایش کیفیت زندگی روستاهای پیرامون شده است.

تجربه سال های متمادی اجرای اقدامات توسعه ای براساس رویکردی عمدتاً اقتصادی و بدون ملاحظه ی ‏تأثیرات زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی ای که این اقدامات به جا می گذارند، چندان خوشایند نبوده ‏است. از این رو هر اقدام توسعه ای در قالب طرحها یا پروژه های کلان در عین حال که می توانند نتایجی ‏خوشایند داشته باشند، قادرند انبوهی از مسایل مانند فرسایش اجتماعی، تخریب محیط زیستی، ایجاد ‏تضاد میان دولت و مردم، آسیب های اجتماعی، نقض حقوق قانونی مردم، ایجاد تبعیض های اجتماعی و ‏غیره ... را نیز به همراه داشته باشد. بر این اساس به طور قطع یقین ورود صنعت، خاصه صنایع مدرن به ‏اجتماعات محلی موجب دگرگونی هایی در ساختار اقتصادی- اجتماعی منطقه همجوارمی شود. بنابراین ‏انجام ارزیابی اجتماعی- اقتصادی پیش از شروع و پس از هر پروژه توسعه ای، شناخت پیامدهای مثبت ‏و منفی و هم چنین ویژگی های منطقه ای که قرار است پروژه در آن جا اجرا شود اهمیت زیادی پیدا می- کند. شواهد موجود نشان می دهد منطقه عسلویه که تا قبل از حضور صنایع گاز و پتروشیمی در یک ‏دهه اخیر، هیچ گونه واحد صنعتی وجود نداشته است. زندگی به صورت طبیعی جریان داشته و از ‏آلودگی زیست محیطی و انواع، آسیب‎های اجتماعی خبری نبوده؛ و نیز سطح مناسبی از ارتباط بین ‏مردم برقرار بوده است. به نظر می رسد، با ورود صنعت در سال 1376 و گسترش فعالیت های مرتبط با ‏توسعه صنعتی، منطقه دستخوش تحولات اساسی همراه با تاثیراتی همانند؛ تغییر رویکرد اقتصادی ‏مردم، تغییر نگرش به زندگی و افزایش امکانات خدماتی و رفاهی، دگرگونی در ارزش ها و باورها و شیوع ‏انواع آسیب های اجتماعی بوده است. لذا تحقیق حاضر درصدد است تا به بررسی و ارزیابی اثرات ‏اجتماعی- اقتصادی مجتمع پالایشگاهی پارس جنوبی بر مناطق روستایی پیرامون آن بپردازد. روش ‏تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد. جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات ‏کتابخانه ای، منابع اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق نرم ‏افزار ‏spss‏ و برای آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن (‏speaman correlation‏)‏ استفاده شده ‏است. نتایج کلی مبین این واقعیت است که با افزایش فاصله سکونتگاه های روستایی از مجتمع ‏پالایشگاهی پارس جنوبی تأثیرات اقتصادی- اجتماعی آن نیز کاهش می یابد به عبارتی دیگر نتایج ‏نشان می دهد بین بعد اقتصادی- اجتماعی و فاصله مجتمع ‏پالایشگاهی پارس ‏جنوبی نسبت ‏به ‏روستاهای پیرامون آن با ‏توجه به مقدار ضریب همبستگی اسپیرمن دو بُعد (692/0-،491/0-) و ‏سطح خطای کمتر از 01/0 درصد، ‏رابطه منفی معناداری وجود دارد.‏ و با توجه به سطح معناداری 000/0 ‏می توان ادعا نمود، توافق معناداری بین فرضیات وجود دارد.‏

مسکن، نقشی اساسی در شکل¬گیری ساختار فضایی- کالبدی و هویت معماری روستاها دارد. با این حال به نظر می¬رسد معماری واحدهای مسکونی جدید در سیستان با الگوهای بومی تفاوت بسیار دارد و بیش از آن که روستایی باشد، مشابه الگوهای جدید شهری است. فاصله گرفتن از الگوی بومی و روی¬آوردن به الگوهای جدید، باعث ناهماهنگی آن با نیازهای زیستی- معیشتی روستاییان شده است. بنابراین هدف این پژوهش، آسیب¬شناسی مسکن جدید در مناطق روستایی با مطالعه و بررسی بخش پشت¬آب در منطقه سیستان است. روش کار مبتنی بر توصیف و تحلیل موضوع، تعاریف و مفاهیم، با جمع¬آوری اطلاعات و داده¬ها، مطالعه اسناد و مدارک مکتوب، مقالات علمی¬پژوهشی، مشاهدات میدانی بر اساس پرسشنامه، تحلیل داده با نرم افزار spss صورت گرفته است. حجم نمونه، شامل 52 روستای بالای 50 خانوار بخش پشت¬آب می باشد. با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در این روستاها و فرمول کوکران، تعداد 372 نفر از سرپرستان خانوار (هر سرپرست موید یک مسکن) در روستاهای مورد مطالعه برای تکمیل پرسشنامه انتخاب گردید. در این پرسشنامه¬ها، شاخص¬های الگوهای بومی ساخت مسکن روستایی و مصرف انرژی مورد توجّه بوده¬است. در این پژوهش با استفاده از نرم¬افزار spss و آزمون مقایسه زوجی ویژگی¬های ساخت¬و¬ساز مساکن جدید با الگوهای بومی و مساکن گنبدی سنجیده شد. نتایج این بررسی موید آن است که مساکن جدید¬ساخت روستایی هم از لحاظ الگوهای بومی ساخت و از هم لحاظ اقلیمی و مصرف انرژی با مساکن گنبدی تفاوت بسیار دارد.

در سال¬های اخیر گردشگری دریاچه¬ای به عنوان یکی از گونه¬های نوظهور گردشگری طبیعی مورد توجه محافل علمی قرار گرفته است. صاحب نظران حوزه گردشگری بر این عقیده¬اند که دریاچه ها ظرفیت بسیار بالایی جهت جلب و جذب توریسم دارند. شاید بتوان با اطمینان عقیده این صاحب¬نظران را واقع¬گرایانه تلقی نمود، چرا که واقعیت این است که تالاب ها یکی از بی نظیرترین، زیباترین، بکرترین و شگفت¬انگیزترین پدیده های طبیعی هستند که هر یک دارای جلوه¬های بسیار بدیع، جالب، ناشناخته و پر رمز و رازی هستند. رویکردهای جدید توسعه گردشگری طبیعی نیز بر اتخاذ آن دسته استراتژی¬هایی که علاوه بر حفاظت از چشم¬اندازهای بکر دریاچه ها بر بهره¬مندی مردم محلی از منافع حاصل از توسعه گردشگری دریاچه¬ای نیز تاکید دارند، متمرکز شده اند. این تحقیق با تاکید بر این رویکرد، در صدد مطالعه و تحلیل کم و کیف پهنه های مستعد گردشگری دریاچه¬ای در یکی از مستعدترین مناطق ایران (استان فارس) و نیز مطالعه اثرات آن بر سکونتگاه¬های روستایی پیرامون برآمده است. تعدد دریاچه¬ها در استان فارس مجموعه عناصر به¬هم پیوسته جذاب و دیدنی را برای گردشگران به نمایش می¬گذارد. به طوری که حضور گردشگران باعث ایجاد شرایط خاص اقتصادی- اجتماعی و کالبدی- فیزیکی در روستاهایی پیرامون دریاچه ها گردیده است. در این راستا هدف از پژوهش حاضر، شناسایی پهنه¬های مستعد گردشگری دریاچه¬ای و بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی و کالبدی- فیزیکی آن¬ها بر مناطق روستایی همجوار در استان فارس می¬باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی مبتنی بر بررسی منابع کتابخانه¬ای، بررسی¬های میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده، اطلاعات جمع¬آوری شده با استفاده از مدل (ahp)، نرم افزار gis و آزمون¬ ضریب همبستگی کندال (kendalls) در نرم¬افزار spss مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که پهنه¬های مستعد گردشگری دریاچه¬ای در استان فارس دارای اولویت¬بندی جهت توسعه می باشند. همچنین نتایج موید آن است که با افزایش فاصله سکونتگاه¬های روستایی از دریاچه¬ها تأثیرات اقتصادی- اجتماعی و کالبدی- فیزیکی گردشگری دریاچه¬ای کاهش می¬یابد، به عبارت دیگر نتایج نشان می¬دهد بین میزان تأثیر گردشگری دریاچه¬ای بر ابعاد اقتصادی- اجتماعی و کالبدی- فیزیکی و طبقات فاصله روستاها از دریاچه های مورد مطالعه با توجه به مقدار ضریب همبستگی کندال (470/0-) و سطح خطای کمتر از 01/0 درصد، رابطه منفی معناداری وجود دارد.

یک سوال اساسی قابل طرح در این ارتباط این سوال اساسی است، که اساساً با اجرای فاز اول طرح هدفمندسازی یارانه ها، مناسبات شهر و روستا در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- فیزیکی و ... تا چه حد و چگونه دچار تغییر و دگرگونی شده است. بر این اساس ضرورت انجام یک تحقیق جامع و میدانی پیرامون تبیین و تحلیل کم و کیف میزان تأثیرگذاری اجرای فاز اول طرح هدفمندسازی یارانه ها بر شکل و ماهیت روابط متقابل شهر و روستا در ابعاد مختلف کاملاً احساس شد. بر این اساس تحقیق حاضر با درک اهمیت و ضرورت این مسئله، در صدد برآمد تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی و ارزیابی تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و فضایی- مکانی اجرای فاز اول طرح هدفمندسازی یارانه ها بر روابط متقابل شهر و روستا در بخش شیب آب در شهرستان زابل بپردازد. داده های تحقیق به دو روش کتابخانه ای (استفاده از منابع تاریخی و اسنادی و مقالات علمی- پژوهشی) و روش مشاهده و برداشت میدانی، مصاحبه و پرسشگری گردآوری شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 368 پرسشنامه در 64 روستای بالای 50 خانوار انتخاب گردید. نتایج کلی مبین این واقعیت است که از میان دهستان های مورد مطالعه بخش شیب آب شهرستان زابل دهستان محمد آباد با فاصله 15 کیلومتری از شهر زابل با میانگین 70/1 دارای بیشترین تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و فضایی- مکانی حاصل از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها بوده است. همچنین نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات تحقیق با توجه به آزمون خی دو و آزمون t تک نمونه نشان داد: طرح هدفمندسازی یارانه ها منجر به کاهش در سطح و نوع روابط اقتصادی با میانگین 19/3، اجتماعی با میانگین 97/2 و افزایش میزان و نوع روابط فضایی- مکانی با میانگین 07/3 در روستاهای بخش شیب آب با شهر زابل شده است. با توجه به سطح معنی داری 000/0 می توان ادعا نمود توافق معناداری بین فرضیات تحقیق وجود دارد.

توجه به تأثیرات بحران های طبیعی از جمله خشکسالی بر تمامی ابعاد زندگی انسان، به ویژه زندگی افراد ساکن در نواحی روستایی و روند رو به افزایش ناپایداری روستاها دارای اهمیت قابل ملاحظه ای است. با توجه به وابستگی جمعیت ساکن در منطقه سیستان به تالاب بین المللی هامون، پژوهش حاضر به بررسی اثرات خشکسالی های هیدرولوژیک در روستاهای حاشیه این تالاب می پردازد. جامعه آماری تحقیق، شامل روستاهای واقع در شعاع 2 کیلومتری این تالاب می باشد که تحت تأثیر و در ارتباط مستقیم با این تالاب می باشند. این محدوده شامل 35 روستا با جمعیت 2416 خانوار است که با کاربرد فرمول کوکران (cochran)، حجم نمونه ای معادل 332 خانوار به عنوان جامعه نمونه تعیین گردید. روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسی های میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تحلیل سلسله مراتبی(ahp) و تحلیل های آماری و فضایی و نرم افزارهایspss ,expert choice و arcgis استفاده شده است. با مقایسه ی میانگین متغیرهای مربوط به شاخص ها در دو دوره ی قبل از خشکسالی و شرایط حاضر، تفاوت معناداری در توان اقتصادی و اجتماعی خانوارهای ساکن و مطلوبیت زیست محیطی و کالبد - فضایی این روستاها مشاهده می گردد. در واقع این خشکسالی ها، خسارات جبران ناپذیری بر روستاهای این محدوده وارد کرده است که کاهش شدید سطح زیر کشت و تعداد دام خانوارها، از بین رفتن تولیدات صنایع دستی وابسته به نیزارهای هامون، افزایش بیکاری، کاهش جمعیت و حتی خالی از سکنه شدن شماری از این روستاها، آلودگی هوا، نابود شدن جاذبه های گردشگری و مسدود شدن کانال های آبرسانی و معابر با ماسه بادی از آن جمله می باشد.

قاچاق به دلیل ماهیت پنهان خود در آمارهای رسمی کشور ثبت نمی شود و بر این اساس وجود آن موجب پنهان ماندن بخشی از عملکرد اقتصاد کشور خواهد شد. وجود صرفه اقتصادی برای ادامه روند قاچاق باعث می گردد تا این پدیده شوم در کشور ریشه دواند. هدفمندکردن یارانه به طور مستقیم و غیر مستقیم بر قاچاق کالا و ارز تأثیر خواهد داشت که این تأثیرات می تواند جنبه مثبت یا منفی داشته باشد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل تأثیر هدفمندسازی یارانه ها بر میزان قاچاق کالا در روستاهای شهرستان سردشت می باشد و بر این اساس می خواهد به دو پرسش اساسی1- هدفمندسازی یارانه ها چه تأثیری بر قاچاق کالا در روستاهای شهرستان سردشت داشته است ؟2- هدفمندسازی یارانه ها از چه طریق بر میزان قاچاق کالا در روستاهای شهر سردشت تأثیر داشته است؟ پاسخ دهد. در این پژوهش به منظور تحلیل اثرات هدفمندسازی یارانه ها بر قاچاق کالا از مدل swot استفاده نموده و به بررسی نقاط ضعف و قوت موضوع پرداخته شده است. در ادامه کار فرض اصلی بر این نهاده شده که هدفمندسازی یارانه ها انگیزه اقتصادی قاچاق کالا در روستاهای شهرستان سردشت را از بین خواهد برد . به همین منظور برای جمع آوری اطلاعات ضمن استفاده از نظر صاحب نظران مرتبط و آشنا با این موضوع نظرات 400 نفر از ساکنان شهرستان سردشت نیز از طریق پرسشنامه جمع آوری و اطلاعات به دست آمده به کمک نرم افزارspss تجزیه و تحلیل شد. نتایح حاصل از آزمون tمستقل و tدو نمونه علاوه بر اثبات فرضیه های تحقیق، حاکی از آن است شاخص استفاده از مشروب، دارو، عابر، مواد مخدر با سطح معنی داری بیشتر از 5 درصد افزایش داشته است و شاخص های کشف مهمات، آرد، سوخت، سیگار، احشام، چای، قطعات خودرو، البسه و تناکورا، سایر کالاهای قاچاق، توقیف خودروهای حامل بار، در سطح 95 درصد تفاوت معناداری قبل و بعد از هدفمندسازی یارانه ها بر کالاهای قاچاق داشته است. فرضیه دوم نشان داد که اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها باعث بهبود وضعیت اقتصادی خانوارهای روستایی و کاهش انگیزه اقتصادی آنها برای قاچاق با معناداری000/0 شده است.

انسان ها بر اساس تفکر آرمان گرایی و میل به پیشرفت و توسعه تغییرات بسیاری را در زندگی خود به وجود می آورند. در واقع می توان گفت این میل و گرایش انسان باعث می شود تا با تفکرات سازنده ی خود زندگی اش را متحول سازد و از فرصت های به دست آمده نهایت استفاده را ببرد. اما چیزی که امروزه توجه همگان را به خود جلب کرده، تحولاتی است که در معیار های ارزشی روستاییان به وجود آمده و باعث دگرگونی در جوامع روستایی شده است. در این راستا هدف از پژوهش حاضر، تحلیل اثرات آرمان گرایی روستاییان بر توسعه روستایی منطقه سیستان است.

زمین منبع طبیعی است که نقش کلیدی در تولید محصولات کشاورزی دارد به طوری که می تواند به صورت منفی یا مثبت از فعالیت های بشر تأثیر پذیرد. تغییر کاربری اراضیِ کشاورزیِ روستایی، نوعی تهدید برای بخش کشاورزی محسوب می شود و در آینده نزدیک می تواند تأمین امنیت غذایی و ضریب خودکفایی را به مخاطره اندازد. تغییر کاربری اراضی به معنای تغییر در نوع استفاده از زمین است که این تغییرات نتیجه فعل و انفعالات پیچیده عوامل متعددی چون: سیاست، مدیریت، اقتصاد، فرهنگ، رفتار انسانی و محیط هستند؛ که این عوامل به طور مستقیم و غیر مستقیم تاثیرات فراوانی بر امنیت آب و غذا دارد. بر این اساس، تحقیق حاضر درصدد است تا به آسیب شناسی تاثیر تغییرات کاربری اراضی کشاورزی بر تولید مواد غذایی(روستاهای دارای طرح هادی شهرستان تایباد) بپردازد. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد که در آن 27 روستا مورد بررسی قرار گرفته است. در جمع آوری داده ها، طیف گسترده ای از شاخص های مطرح در هر یک از ابعاد اقتصادی و اجتماعی مورد توجه بوده است که در دو سطح خانوار و روستا مورد بررسی قرار گرفته اند، در تکمیل پرسشنامه های روستا، عمدتاً خبرگان محلی، اعضای شورای اسلامی روستا و دهیاران مورد توجه بوده اند. برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه ها و فرم های مشاهدات میدانی نیز از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و تحلیل های آماری و فضایی استفاده شده است. نتایج کلی دو فرضیه مورد بررسی مبین این واقعیت است که با توجه به معنادار بودن آزمون t تک نمونه ای در فرضیه اول تحقیق می توان بیان کرد که اجرای طرح هادی روستایی منجر به تغییر کاربری اراضی کشاورزی شده است. همچنین نتایج به دست آمده از آزمون t تک نمونه ای در راستای فرضیه دوم تحقیق نشان می دهد که در روستاهایی که اراضی کشاورزی تغییر کاربری صورت گرفته، تولید مواد غذایی کاهش یافته است،

چکیده امروزه استفاده از (icts) در نواحی روستایی و شهری جزء جدایی ناپذیر زندگی شده است و در حال توسعه و گسترش بیشتر می باشد. برای همین منظور استفاده از روش های فنآوری ارتباطات و اطلاعات (icts) در جوامع روستایی در رابطه با شهرها دارای اهمیت فراوانی است. بر این اساس برنامه ریزی، مدیریت و تصمیم گیری در حوزه (icts) روستایی می بایست متناسب با زیرساخت های موجود و درحال پیشرفت باشد، به سبب پیشرفت سریع (icts) ضروری است از روش ها و تکنیک های متناسب استفاده گردد. بنابراین هدف کلی از تحقیق حاضر ایجاد رابطه ای متأثر از (icts) بین شهرها و روستاهای شهرستان الشتر با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه analytic network process است. شهرستان الشتر شامل 291 روستا و 2 شهر می باشد، که داده ها و اطلاعات آنها بر اساس آمارنامه سال 1385 و مطالعات میدانی استخراج و با روش anp تجزیه و تحلیل شدند. این مدل بیشتر در زمینه های ساختاری استفاده می شود بنابراین در این تحقیق برای پیدا کردن مکان مرکزی روستایی از آن استفاده شده است. لازم به ذکر است جهت شناسایی تغییر سطح و نوع رابطه شهر و روستا متأثر از ict پرسشنامه ای تدوین و تکمیل گردید. این پرسشنامه شامل شش سوال در زمنه های اثر icts در افزایش سطح آگاهی، اثر icts در کاهش مسافرت ها، میزان نیاز به آموزش برای استفاده از icts، میزان استفاده از خدمات icts، سرعت انجام کار با استفاده از icts و در نهایت میزان قابلیت استفاده از این فناوری در زمینه های اقتصادی است. که در روستاهای برخوردار به طور محسوس مثبت و در روستاهای غیر برخوردار منفی بود. نتایج نشان می دهد که در صورت تخصیص مناسب زیرساخت ها، روستاییان می توانند نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (دسترسی فیزیکی، رفت و آمد، خرید و فروش) را با سهولت انجام دهند. روستاییان توانایی ورود به بازارهای مختلف اقتصادی را پیدا کنند، مستقیماً و بدون واسطه به داد و ستد بپردازند، «اتلاف وقت و هزینه» نداشته باشند. شهرها نیز از طریقicts با عرضه مراکز مورد نیاز روستاییان، با ساماندهی روابط خود با روستاها کار آنها را تسهیل کنند و همچنین نیازهای مختلف تولیدی خود را تأمین نمایند. بنابراین از تراکم رفت و آمدها کاسته می شود. همچنین بر مبنای مدل فرآیند تحلیل شبکه 97% روستاها در فاصله 3 تا 5 کیلومتری از مراکز فناوری اطلاعات تحت پوشش قرار گرفتند. واژگان کلیدی: ict، مدل anp، رابطه شهر و روستا، شهرستان الشتر

ارزیابی سیاست های توسعه مسکن روستایی در شهرستان آق قلا چکیده: با توجه به اهمیت مسکن و ارتباط عمیق آن با پایداری اجتماعی و توسعه روستایی، پرداختن به آن در سیاست های توسعه ای بسیار ضروری است. این مسأله با رشد روز افزون جمعیت روستایی ابعاد بیشتری می گیرد. در این خصوص ارزیابی سیاست های توسعه مسکن در پایداری اجتماعی روستا ها از مسائلی است که با توجه به تدوین برنامه ها و سیاست ها از سوی دولت و تدوین الگوی مناسب برنامه ریزی لازم است. روش بررسی تحقیق حاضر به سه بخش زیر استوار است:1) مطالعات اسنادی و کتابخانه ای 2) پژوهش و برداشت های میدانی 3) تجزیه و تحلیل اطلاعات. قاعدتا ًبراساس و اصل تحقیق در بعد نظری سیاستها مورد نقد وبررسی بر مبنای مسأله تحقیق قرار می گیرد در این مرحله با استفاده از کتابها و پایان نامه ها ومقالات علمی پژوهشی مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق گردآوری شده و مفاهیم مرتبط با موضوع پایان نامه مورد بررسی قرار گرفت. با طبقه بندی ادبیات موضوع و شرح و تفصیل گسترده آن نوبت به گردآوری و اخذ داده های میدانی در محدوده مورد مطالعه رسید. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت می باشد که اطلاعات رسمی از مرکز آمار ایران و سازمان ها و ادارات محلی و اطلاعات تکمیلی نیز به صورت پرسشنامه اخذ شده است. با استفاده از مشاهدات میدانی و اخذ اطلاعات از سازمان ها و تکمیل پرسشنامه ها ارزیابی سیاست های توسعه و تأمین مسکن در جهت پایداری اجتماعی روستاها (افزایش اشتغال، کاهش مهاجرت، مقاوم سازی ساختمان ها در برابر مخاطرات طبیعی و...) بوده است. نتایج حاکی از این است که روستاهای شهرستان آق قلا از جهت پایداری در سطح بالایی بوده و با افزایش جمعیت و اشتغال و کارگاه های صنعتی و خدمات روبه رو بوده هرچند در بعد کاهش آسیب های اجتماعی با توجه به روند روزافزون رشد ناملایمات و هجوم آسیب ها، سیاست های مسکن در بعد اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی توانسته به نسبت آنها را کاهش دهد. انجام آزمون خی دو در نتایج حاصل از پرسشنامه بیانگر ارتباط معنادار بین بازتاب های سیاست های مسکن و پایداری اجتماعی و کاهش آسیب های اجتماعی روستاهای این شهرستان می باشد. واژگان کلیدی: ارزیابی، سیاستهای توسعه مسکن، مسکن روستایی، شهرستان آق قلا.