چکیده به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت وصفات فیزیولوژیکی ارقام نخود، آزمایشی مزرعه ای در مزرعه دانشگاه کردستان بصورت اسپلیت پلات برپایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. فاکتور اصلی سطوح تنش شامل شاهد(آبیاری در همه مراحل) تنش رویشی ( عدم آبیاری تا شروع گلدهی)، تنش زایشی(قطع آبیاری پس از گلدهی تا رسیدگی دانه) و تنش کامل( عدم آبیاری تا انتهای دوره رشدی) و فاکتور فرعی ارقام نخود شامل بیونیج، پیروز و ilc482 بودند. فتوسنتز، عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته، میزان کلروفیل، میزان پرولین و پروتئین های محلول، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز اندازه گیری شدند. اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع گیاه در همه ارقام معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در همه تیمارها متعلق به رقم بیونیچ و کمترین عملکرد دانه متعلق به رقم پیروز بود. تنش خشکی تأثیر معنی داری بر میزان کلروفیل و میزان پروتئین های محلول داشته و مقدار آنها را کاهش داد ولی تنش خشکی باعث افزایش پرولین و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز شد. کلمات کلیدی: نخود، فتوسنتز، عملکرد دانه، کلروفیل، پرولین، کاتالاز و پراکسیداز .

به منظور مطالعه اثر تنش خشکی بر ویژگی های مورفولوژیکی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت ارقام گلرنگ بهاره، آزمایش مزرعه ای، در مزرعه دانشگاه کردستان با استفاده از ارقام اصفهان 78، سینا، il111 و pi-250536 انجام شد. طرح آزمایشی به کار رفته در این آزمایش، اسپلیت پلات، با 4 تیمار و 3 تکرار بود. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از؛ شاهد(آبیاری در همه مراحل) تنش رویشی با عدم آبیاری تا شروع گلدهی، تنش زایشی با عدم آبیاری بعد از شروع گلدهی و تنش کامل با عدم آبیاری تا انتهای دوره رشدی اعمال شدند. عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه در غوزه، ارتفاع بوته، درصد روغن، عملکرد روغن، محتوی آب برگ، میزان کلروفیل، میزان پرولین و پروتئین های محلول، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز و پایداری غشای سلولی اندازه گیری شدند. تنش خشکی سبب کاهش معنی داری عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه در غوزه، ارتفاع گیاه، عملکرد روغن، محتوی آب برگ در همه ارقام شد. در شرایط تنش خشکی بیشترین میزان عملکرد در رقم il111 که بیشترین پایداری غشا را داشت. تنش خشکی تأثیر معنی داری روی درصد روغن، میزان کلروفیل، میزان پروتئین های محلول، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز نداشت، ولی سبب تجمع پرولین شد. در شرایط تنش خشکی بین فعالیت آنزیم کاتالاز و میزان کلروفیل a و بین فعالیت پراکسیداز و کلروفیل b همبستگی مثبت مشاهده شد. نتایج این آزمایش پیشنهاد می کنند ارقامی که میزان پرولین، محتوی آب برگ و پایداری غشای بالایی دارند، مقاومت بیشتری به تنش خشکی دارند. کلمات کلیدی: گلرنگ، عملکرد دانه، کلروفیل، پرولین، کاتالاز، پراکسیداز و پایداری غشاء سلولی.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن و روی، تحت تاثیر تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک دو رقم جو پاییزه، آزمایشی به صورت گلدانی در پاییز سال 1387 در فضای آزاد محوطه گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تنش خشکی در دو سطح شاهد (آبیاری گلدان ها در صورت کاهش پتانسیل آب خاک به 3- بار) و تنش (اعمال تنش خشکی از مرحله گلدهی به بعد، به صورت عدم آبیاری تا رسیدن پتانسیل آب خاک گلدان به 13- بار و سپس آبیاری گلدان ها)، کود نیتروژن در سه سطح شاهد (بدون مصرف کود نیتروژن)، سطح دوم (35/0 گرم در هر گلدان در مرحله ساقه رفتن) و سطح سوم (7/0 گرم در هر گلدان در مرحله ساقه رفتن)، کود روی در دو سطح شاهد (بدون مصرف کود روی) وسطح دوم (23/0 گرم روی خالص در هر گلدان در مرحله ساقه رفتن) و ارقامجو شامل آبیدر و cb-74-2 بودند. تنش خشکی باعث کاهش تعداد دانه در هر سنبله و تعداد پنجه بارور در هربوته گردید، اما وزن هزار دانه را افزایش داد. تنش خشکی با تاثیر بر تبادلات گازی باعث کاهش میزان فتوسنتز، تعرق، هدایت مزوفیلی وکارایی مصرف آب فتوسنتزی گردید اما میزان دی اکسید کربن زیر روزنه ای را افزایش داد. در طول دوره مورد بررسی پس از رفع تنش، با آبیاری مجدد میزان فتوسنتز و تعرق مجدداً افزایش پیدا کرد و در حالی که میزان تعرق به حالت قبل از تنش بازگشت، اما اعمال تنش خشکی منجر به تغییرات غیر قابل برگشت در میزان فتوسنتز گردید. در ضمن طی دوره مورد بررسی اعمال سطح سوم کود نیتروژن میزان فتوسنتز را خصوصاً بعد از اعمال آبیاری افزایش داد. تنش خشکی همچنین باعث کاهش محتوای نسبی آب برگ (rwc) شد و در کل اعمال کود نیتروژن نیز محتوای نسبی آب برگ را افزایش داد. تنش خشکی بر تعداد روزنه و میزان spad کلروفیل برگ نیز تاثیر گذار بود و در رقم cb-74-2 تعداد روزنه و میزانspad کلروفیل افزایش پیدا کرد. از لحاظ پایداری غشای سلولی در برابر گرما، رقم آبیدر پایداری بالاتری از خود نشان داد و در کل این رقم در واکنش به صفات مورد بررسی، مقاوم تر بود.ارزیابی فعالیت آنزیم پراکسیداز و کاتالاز تحت تیمارهای مورد بررسی نشان داد که در رقم cb-74-2 میزان فعالیت این دو آنزیم بیشتر از رقم آبیدر بود. نتایج نشان داد که در شرایط تنش خشکی میزان فعالیت این دو آنزیم نسبت به شرایط آبیاری مطلوب، افزایش پیدا کرد. همچنین مشخص شد که اعمال کود روی، فعالیت آنزیم کاتالاز را افزایش داد.

شوری خاک یکی از مهم ترین تنش های غیرزیستی است که باعث کاهش شدید عملکرد و کیفیت محصول گیاهان زراعی می-شود. در راستای بررسی اثرات تنش شوری بر عملکرد و کیفیت محصول گیاهان زراعی، یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور، شامل شوری در چهار سطح (0، 33، 66 و 99 میلی مولار کلرید سدیم) و کاربرد کود روی در دو سطح (0 و 10 میلی گرم در کیلو گرم خاک) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در محوطه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین تیمارهای آزمایشی از لحاظ، غلظت پتاسیم (k) ریشه و ساقه، کلسیم (ca)، سدیم (na)، روی (zn) و نسبت های k/na و ca/na ریشه، ساقه و بذر و فسفر ساقه، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی، وزن صد دانه، کلروفیل a، b و a+b، فتوسنتز (قبل از گلدهی، بعد از گلدهی و پرشدن دانه)، تعرق (قبل از گلدهی، بعد از گلدهی و پرشدن دانه)، پراکسید هیدروژن (2o2h)، آنزیم کاتالاز (cat)، آنزیم پراکسیداز (pod)، آنزیم آسکوربات پراکسیداز (apox) برگ، پرولین، پراکسیداسیون لیپید (mda)، پایداری غشای سلولی و محتوی نسبی آب برگ (rwc) اختلاف معنی داری مشاهده گردید. غلظت کلسیم ساقه، فسفر ریشه و بذر و همچنین منگنز (mn) ریشه، ساقه و بذر، دی اکسید کربن زیر روزنه ای، آنزیم آسکوربات پراکسیداز ریشه و نسبت کلروفیل a/b تحت تأثیر سطوح تنش شوری و کود روی قرار نگرفتند. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که با افزایش میزان تنش شوری، غلظت پتاسیم، نسبت عناصر k/na و ca/na ریشه، ساقه و بذر و همچنین غلظت کلسیم ریشه و فسفر ساقه، وزن تر وخشک برگ، ساقه و ریشه، وزن صد دانه، محتوی کلروفیل، فتوسنتز، تعرق، پایداری غشای سلولی و محتوی نسبی آب برگ به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت. تنش شوری باعث افزایش غلظت سدیم ریشه، ساقه و بذر و کلسیم ساقه و بذر، نسبت ریشه به اندام هوایی، فعالیت آنزیم کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز برگ، پرولین، پراکسیداسیون لیپید و پراکسیدهیدروژن گردید. کاربرد کود روی باعث افزایش غلظت عنصر روی در ریشه، ساقه و بذر و نیز باعث افزایش نسبت ca/na ریشه، وزن تر و خشک برگ و ساقه، محتوی کلروفیل، فتوسنتز، تعرق، پایداری غشای سلولی و محتوی نسبی آب برگ تحت شرایط تنش شوری گردید. اعمال تیمار کود روی به کاهش میزان پراکسیدهیدروژن و پراکسیداسیون لیپیدها تحت شرایط تنش شوری منجر شد.

این بررسی به منظور مطالعه واکنش ژنوتیپ های مختلف تریتیکاله به تنش خشکی و مقایسه آن با گندم و جو در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج طی سال های زراعی 89-1388 و 90-1389 اجرا شد. از یک آزمایش کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، سه کرت اصلی و هشت کرت فرعی استفاده شد. کرت های اصلی عبارت بودند از رژیم های رطوبتی مختلف شامل آبیاری در پتانسیل رطوبتی خاک 3- بار (i1)، آبیاری در پتانسیل رطوبتی خاک 10- بار با نصب باران گیر متحرک (i2) و بدون آبیاری (i3). چهار ژنوتیپ تریتیکاله (et-79-17، juanillo-92، et-82-15 و 83-18 et- به ترتیب با نام های t1، t2، t3 و t4)، سه رقم گندم نان (الوند، پیشگام و زرین) و یک رقم جو (بهمن) کرت های فرعی را شامل شدند. نتایج نشان داد که در هر سه تیمار رطوبتی بطور متوسط تریتیکاله دارای برتری معناداری از لحاظ عملکرد دانه نسبت به گندم و جو بود. از میان شاخص های مختلف ارزیابی مقاومت به خشکی شاخص های میانگین تولید (mp)، میانگین هندسی عملکرد (gmp)، شاخص تحمل به تنش (sti)، شاخص عملکرد (yi) و شاخص میانگین هارمونیک (hm) از بیشترین میزان همبستگی با عملکرد دانه در شرایط تنش برخوردار بودند. بر این اساس لاین های تریتیکاله دارای بیشترین مقادیر sti، mp، gmp، yi و کمترین میزان hm بودند. به هرحال بر اساس این شاخص ژنوتیپ ها صرف نظر از نوع گونه ای که به آن تعلق دارند به سه گروه مقاوم به خشکی (t4, t3, t2 و پیشگام)، حساس به خشکی (الوند، زرین و بهمن) و گروه با مقاومت متوسط (t1) گروه بندی شدند. در هر دوتیمار تنش میزان کاهش در وزن هزار دانه به عنوان یک از اجزای اصلی عملکرد، در تریتیکاله کمتر از دو گونه دیگر بود. اگرچه در هر دو تیمار تنش سطح برگ تریتیکاله کمتر از گندم بود ولی میزان کاهش سطح ویژه برگ تریتیکاله بر اثر تنش بیشتر از دو گونه دیگر بود که بیانگر قابلیت تطبیق بیشتر خصوصیات برگی در این گیاه به شرایط خشکی می باشد. برخلاف ارقام گندم زرین و جو بهمن لاین های t1و t3 تریتیکاله از بیشترین میزان بنیه گیاه برخوردار بودند. در شرایط بدون تنش سرعت رشد سنبله گندم بیشتر از جو و تریتیکاله بود ولی با تشدید تنش در تیمار دیم، تریتیکاله از سرعت رشد سنبله بیشتری برخوردار بود. سرعت از دست دادن آب از برگ های پرچم جدا شده تریتیکاله کمتر از دو گونه دیگر بود که دلالت بر میزان تعرق کوتیکولی کمتر این گونه نسبت به دو گونه دیگر دارد .تنش رطوبتی به طور قابل ملاحظه ای سبب کاهش هدایت روزنه ای برگ پرچم و بقیه پارامترهای مربوط به تبادلات گازی در همه ژنوتیپ های مورد مطالعه شد. در شرایط تنش کم آبیاری (i2) بیشترین کاهش هدایت روزنه ای در ارقام جو بهمن وگندم زرین (به طور متوسط54 درصد) و کمترین آن در لاین t1 تریتیکاله مشاهده شد. اگرچه در شرایط بدون تنش ژنوتیپ های پر محصول از هدایت روزنه ای کمتری برخوردار بودند ولی در شرایط تنش این ژنوتیپ ها توانستند مقدار هدایت روزنه ای بیشتری به میزان 32 میکرومول بر متر مربع بر ثانیه کسب کنند. همه ژنوتیپ های پر محصول به جز t2 نه فقط سرعت فتوسنتزی بیشتری در شرایط تنش داشتند بلکه از میزان کاهش کمتری نیز برخوردار بودند. هم در شرایط تنش و هم در شرایط بدون تنش محدودیت های مزوفیلی برای سرعت فتوسنتز در جو یشتر از دو گونه دیگر بود. نتایج مربوط به فلورسانس کلروفیل در برگ های سازگارشده به تاریکی مشخص کرد که با اعمال تنش پارامترهای فلورسانس به خصوص حداکثر عملکرد کوانتمی فتوسیستمii (fv/fm) و شاخص عملکرد (pi) کاهش یافت. مقدار این کاهش در تریتیکاله نسبت به گندم و جو کمتر بود که بیانگر اتلاف کمتر انرژی جذب شده در این گیاه ناشی ازکاهش کمتر غلظت مراکز واکنش کلروفیل و کارآیی بهتر انتقال الکترون در طرف دیگر پلاستوکوئینون a می باشد. برخلاف تریتیکاله خاموشی های غیر فتوشیمیایی فلورسانس در هر دو گونه گندم و جو بر اثر تنش رطوبتی افزایش یافت که بیانگر اتلاف بیشتر انرژی به صورت گرما در فتوسیستمii می باشد. تنش رطوبتی موجب افزایش دمای تاج پوشش در تمامی ژنوتیپ های مورد مطالعه صرف نظر از نوع گونه مربوطه شد ژنوتیپ های پر محصول نسبت به ژنوتیپ های کم محصول از تاج پوشش سردتری به میزان 63/0 و 40/0 درجه سانتی گراد برخوردار بودند. همچنین جو بهمن دارای گرم ترین و تریتیکاله دارای خنک ترین تاج پوشش بود. نتایج نشان داد که تحت تیمار خشکاندن تاج پوشش با استفاده از کلرات سدیم 1% تریتیکاله از بیشترین میزان انتقال مجدد ذخایر ساقه و کارآیی انتقال این ذخایر برخوردار بود. رابطه مثبت و معنا داری بین کاهش وزن دانه براثر کلرات سدیم و تنش بدون آبیاری مشاهده شد (**84/0= r). در مجموع نتایج نشان داد که برتری تریتیکاله از لحاظ عملکرد در شرایط تنش مرهون سازگاری بهتر این گیاه از لحاظ صفات مورفوفیزیولوژیک در مواجهه با تنش است.

چکیده در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 45 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید امر اهلی و وحشی و پنج ژنوتیپ دوروم بررسی شد. گندم های امر شامل ارقام محلی جمع آوری شده از استان های آذربایجان غربی و کردستان به همراه ژنوتیپ های امر مربوط به برخی کشورهای هلال حاصلخیز بود. ژنوتیپ ها با استفاده از 27 نشانگر ریزماهواره (تقریباً دو نشانگر از هر کروموزوم) بر روی ژل پلی اکریل آمید واسرشت بررسی و همچنین طی کشت مجزایی در داخل گلخانه برای مقاومت به شوری مقایسه شدند. آغازگرها مجموعاً 178 آلل مختلف را با میانگین 59/6 آلل در هر لوکوس تکثیر کردند. تعداد آلل های تکثیر شده توسط هر آغازگر از 2 (xedm2) تا 11 (xgwm186) عدد متغیر بود. هتروزیگوتی آلل ها از 14/0 (xedm28) تا 90/0 (xgwm369) متغیر و دارای میانگین 68/0 بود. همبستگی معنی داری بین هتروزیگوتی مورد انتظار (ht) و تعداد آلل های هر نشانگر مشاهده شد (01/0 > p؛78/0=r). ضریب تمایز ژنی (25/0=gst) نشان داد که تنوع ژنتیکی بین و درون مناطق (کشورها) بترتیب 25% و 75% است. میانگین ضریب تنوع ژنی برای مناطق مختلف از 23/0 (امرهای اهلی آذربایجان) تا 66/0 (امرهای وحشی اردن) متغیر بوده و برای امرهای اهلی ایران 34/0 به دست آمد. بر اساس ضریب فاصله ژنتیکی (nei, 1972)، امرهای اهلی ایران کمترین فاصله را با امرهای اهلی ارمنستان داشتند (41/0 = ضریب فاصله ژنی). آزمایش های گلدانی در شرایط شاهد (ds m-1 85/2=ec) و تنش شوری (ds m-1 44/10) نشان داد که در تنش شوری، +na در برگ پرچم افزایش و نسبت k+/na+ کاهش پیدا کرده است (05/0 > p). بر اساس شاخص تحمل به تنش شوری (sti)، ژنوتیپ ها در سه گروه مقاوم، متوسط و حساس به تنش قرار گرفته اند. بیش از 45 درصد از جمعیت-های بومی ایران در گروه مقاوم به شوری بودند. این مطالعه اطلاعات واکنش به شوری و تنوع ژنتیکی گندم های امر ایرانی و ارتباط آن با نمونه های سایر کشورهای هلال حاصلخیز را نشان داد که می توان از آن در برنامه های نگهداری و اصلاح ذخایر ژنتیکی استفاده کرد. واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، نشانگر ریزماهواره،گندم امر، ژل پلی اکریل آمید و تنش شوری

یکی از دلایل عمده کاهش عملکرد گیاهان زراعی، تنش های غیر زنده است که مهم ترین آنها تنش خشکی می باشد. ایران با متوسط سالانه نزولات آسمانی 240 میلی متر در زمره مناطق خشک جهان طبقه بندی می گردد. بنابراین به منظور، بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی شش رقم نخود، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان (دوشان) در سال زراعی 89-1388 در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی را سطوح مختلف آبیاری (آبیاری کامل، آبیاری محدود و دیم) و فاکتور فرعی را ارقام نخود (پیروز، کاکا، آزاد، ilc-482، هاشم و آرمان) تشکیل دادند. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی، وزن خشک بوته، محتوای نسبی آب برگ، پروتئین های محلول برگ، مجموع کلروفیل ها، فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت کاهش یافت. اما مقادیر صفاتی چون پرولین برگ و فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز با شدت گرفتن تنش، افزایش نشان داد. ارقام مورد مطالعه به جز از نظر صفات co2 زیر روزنه ای، کارآیی مصرف آب فتوسنتزی و تعداد شاخه اصلی در بوته از لحاظ سایر صفات، با همدیگر اختلاف معنی داری داشتند. با توجه به مقایسه میانگین ارقام و شاخص تحمل به تنش، می توان گفت که رقم پیروز و به دنبال آن رقم آزاد نسبت به دیگر ارقام مورد مطالعه، در شرایط تنش برتری داشتند و برای کشت دیم در این منطقه مناسب می باشند. همچنین با توجه به نتایج تحقیق می توان اظهار کرد که در بین صفات فیزیولوژیک مرتبط با عملکرد، صفات محتوای نسبی آب برگ، محتوای پرولین برگ، نسبت کلروفیل a/b و وزن خشک تک بوته می توانند معیارهای مناسبی برای تعیین مقاومت به خشکی باشند.

در همین راستا در تحقیق حاضر واکنش منبع و مخزن، عملکرد و میزان انتقال مجدد ذخایر فتوسنتزی از اندام های رویشی 12 اکوتیپ گندم سرداری و رقم گندم آذر 2 به تیمار های تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفت. در مراحل 1، 14، 28 و 42 روز پس از گلدهی، روند تغییرات وزن خشک ساقه، برگ، خوشه و درصد انتقال مجدد از این اندام ها و همچنین عملکرد دانه و شاخص برداشت تعیین گردید. کربوهیدرات های محلول در الکل و آب در ساقه طی مراحل فوق نیز از دو روش شیمیایی (روش فنل اسید سولفوریک) و غیر شیمیایی (nir) تعیین گردید. با افزایش شدت تنش خشکی ضمن کاهش عملکرد دانه محدودیت مخزن افزایش پیدا می کند، به همین دلیل در این شرایط میزان انتقال مجدد کاهش پیدا کرد، به طوری که بیشترین میزان انتقال مجدد به شرایط مطلوب و تیمار تنش محدود آخر فصل و تیمار محلول پاشی با کلرات سدیم و کمترین انتقال مجدد مربوط به تیمارهای تنش شدید و بسیار شدید تعلق داشت. در آزمایش حاضر، افزایش کربوهیدرات های محلول در الکل در مرحله رسیدگی تا حد زیادی به کوچک بودن اندازه مخزن به ویژه در تیمار تنش بسیار شدید نسبت داده شد. در شرایط تنش بواسطه محدودیت مقصد، کربوهیدرات محلول در ساقه تجمع یافته و به خوشه منتقل نشده است، لذا به نظر می رسد اثر تنش بر اندازه مقصد بیشتر از اثر تنش بر تجمع کربوهیدرات محلول و ادامه فتوسنتز جاری بوده است. در کل نتایج می توان گفت که تعادلی بین کاهش تولید مواد فتوسنتزی (اندازه منبع) و ظرفیت دانه (اندازه مقصد) در شرایط تنش حاصل می گردد. به همین دلیل مشاهده می شود که در شرایط تنش، با وجود کاهش اندازه منبع و نیز کاهش عملکرد دانه، وزن تک دانه افزایش می یابد.

چکیده به منظور بررسی اثرات تیمارهای مختلف تنش خشکی برمیزان انتقال مجدد ازت ودرصد پروتئین دانه در اکوتیپ های گندم سرداری و رقم آذر 2، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 89-88 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان اجرا شد. نتایج نشان داد اثر تیمارهای تنش خشکی بر کلیه صفات از جمله عملکردهای اقتصادی و بیولوژیک، شاخص برداشت، محتوای نیتروژن و درصد پروتئین دانه، انتقال مجدد نیتروژن و کارآیی انتقال مجدد نیتروژن، سهم انتقال مجدد نیتروژن در نیتروژن دانه و شاخص برداشت نیتروژن معنی دار بود. به طوری که اکثر صفات با کاهش شدت تنش خشکی (افزایش فراهمی آب) افزایش نشان دادند. با افزایش فراهمی آب میزان نیتروژن در دسترس گیاه در خاک افزایش می یابد لذا محتوای نیتروژن دانه بالا می رود، اما در شرایط مختلف محیطی ثبات نسبی درصد پروتئین دانه مشاهده شد ( حداقل 95/10 درصد تا حداکثر 04/13 درصد). سهم انتقال مجدد نیتروژن در کل نیتروژن دانه به طور متوسط 46 درصد محاسبه شد. انتقال مجدد نیتروژن جزء اصلی کارآیی انتقال مجدد نیتروژن می باشد که با افزایش فراهمی آب هر دو شاخص فوق افزایش یافتند. همبستگی بالایی بین عملکرد اقتصادی و میزان انتقال مجدد نیتروژن در شدتهای مختلف تنش خشکی مشاهده شد. کمترین شاخص برداشت نیتروژن مربوط به شدیدترین سطح تنش بود که به دلیل انتقال مجدد کمتر نیتروژن به دانه می باشد، بقیه سطوح تنش اختلاف معنی داری از این لحاظ نشان ندادند. نکته جالب توجه در مورد اکوتیپ ها، بالاتر بودن عملکرد برخی از آنها در مقایسه با رقم آذر 2 بود که نشان از تحمل بالاتر آنها در شرایط تنش خشکی می باشد، لذا می توان نتیجه گرفت که در فعالیتهای به نژادی استفاده از آنها مثمر ثمر واقع خواهد بود. اکوتیپهای مورد بررسی از نظر بقیه صفات از جمله شاخص برداشت، محتوای نیتروژن و درصد پروتئین دانه، انتقال مجدد نیتروژن و کارآیی انتقال مجدد نیتروژن، سهم انتقال مجدد نیتروژن در نیتروژن دانه و شاخص برداشت نیتروژن، اختلاف معنی داری داشتند. درکل اکوتیپهای برتر از نظر عملکرد مانند بهاربند که شاخص برداشت دانه بالاتری نیز داشتند، از نظر شاخص برداشت نیتروژن برتر بودند. در نتیجه می توان گفت انتخاب اکوتیپهای دارای شاخص برداشت بالاتر به طور غیر مستقیم منتج به انتخاب اکوتیپ های دارای درصد پروتئین دانه بالاتر خواهدشد. اندامهای مختلف گندم از جمله برگ، خوشه و ساقه سهم متفاوتی در انتقال مجدد نیتروژن به دانه داشتند که ساقه با میزان 76/64 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داد.

چکیده تحقیق حاضر به منظور بررسی رابطه بین تجمع اسمولیت های سازگار، فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز و تعیین شاخص های مناسب مقاومت به خشکی در ژنوتیپ های نخود به صورت سه طرح آزمایشی مجزا در شرایط مزرعه، گلخانه و اتاقک رشد هر یک در سه تکرار انجام شد. کشت مزرعه ای به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در فروردین ماه 1390 اجرا شد. فاکتور اصلی شامل دو تیمار آبیاری کامل و دیم و فاکتور فرعی شامل 19 ژنوتیپ نخود بود. آزمایش اتاقک رشد به صورت فاکتوریل در قالب یک طرح کاملاً تصادفی اجرا شد که فاکتور اول شامل سه سطح پتانسیل آبی: شاهد(آب مقطر)، 4- بار و 8- بار، و فاکتور دوم شامل 19 ژنوتیپ نخود بود. کشت گلدانی نیز به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو سطح پتانسیل آبی 3- بار(شاهد) و 12- بار (تنش)، و 19 ژنوتیپ نخود انجام -شد.کاشت در گلدان ها به صورت انتظاری و در بهمن ماه 1389 صورت گرفت. نتایج نشان داد که اثرات تنش خشکی و ژنوتیپ بر عملکرد دانه در آزمایش مزرعه ای معنی دار بود. تحلیل همبستگی بین شاخص های مقاومت به خشکی و میانگین عملکرد نشان داد که مناسب ترین شاخص ها برای غربال ارقام شاخص های mp، sti، gmp و harm می باشد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در تعداد روز از کاشت تا گلدهی و رسیدگی و نیز سرعت رشد محصول(cgr) در شرایط مزرعه، درصد و سرعت جوانه زنی در اتاقک رشد و سرعت سبز شدن در گلدان ها در بین ژنوتیپ ها تنوع وجود دارد. در مرحله رشد رویشی در شرایط تنش میزان پروتئین محلول برگ، پرولین و کربوهیدرات محلول برگ به طور معنی داری افزایش ولی فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز کاهش یافت. در مرحله رشد زایشی در شرایط تنش میزان پروتئین و پرولین کاهش و میزان آنزیم سوپراکسید دیسموتاز افزایش یافت. همچنین در بین ژنوتیپ ها در مرحله رشد رویشی از نظر میزان پروتئین، پرولین و کربوهیدرات محلول برگ و در مرحله رشد زایشی در میزان پرولین و کربوهیدرات محلول برگ تفاوت معنی داری در بین ژنوتیپ ها وجود داشت ولی از نظر فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز در بین ژنوتیپ ها در هر دو مرحله رشد زایشی و رویشی تفاوت معنی داری دیده نشد.

چکیده بررسی تغییرات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه تحت تنش خشکی می تواند به شناسایی مکانیسم های موثر در مقاومت به خشکی کمک کند، بدین منظور در سال زراعی90 -1389 در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان، در یک آزمایش مزرعه ای صفات عملکرد، اجزای عملکرد و سرعت رشد نسبی محصول در 19 ژنوتیپ نخود به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی بررسی گردید و ژنوتیپ ها بر اساس عملکرد به دو گروه مقاوم و حساس دسته بندی شدند. به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مراحل رشدی رویشی و زایشی، هدایت روزنه ای این ژنوتیپ ها در مرحله رویشی و صفات درصد آب گیاه، سرعت کاهش آب از برگ، خسارت به غشاء سلولی، پرکسیداسیون لیپیدهای غشاء سلولی و میزان فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز نیز در طی مرحله رویشی و زایشی در یک آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در دو سطح آبیاری (3- و 12- بار) ارزیابی شد، همچنین به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله جوانه زنی، ژنوتیپ های مورد نظر در آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی، در 3 سطح پتانسیل آب (صفر، 4- و 8- بار) و در سه تکرار بوسیله محلول پلی اتیلن گلایکول مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش خشکی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، سرعت رشد نسبی، درصد آب گیاه، سرعت کاهش آب از برگ در مرحله رویشی ، هدایت روزنه ای، میزان فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز، طول ریشه چه، وزن تر و وزن خشک ریشه چه را کاهش داد، از طرف دیگر میزان خسارت به غشاء سلولی، پرکسیداسیون لیپیدهای غشاء سلولی، سرعت کاهش آب از برگ در مرحله زایشی و میزان فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در مرحله رویشی تحت تنش خشکی افزایش یافت. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که در شرایط تنش خشکی صفات شاخص برداشت، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و هدایت روزنه ای بر عملکرد تأثیر مثبت داشت. همچنین نتایج بیانگر آن بود که میزان این صفات در ژنوتیپ های مقاوم نسبت به ژنوتیپ های حساس از مقادیر بالاتری برخوردار بوده و با مقاومت به خشکی مرتبط بوده و می توانند جهت غربال ژنوتیپ های مقاوم به کار روند.

به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف کودهای گوگرد و منگنز بر خصوصیات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و عملکرد آفتابگردان تحت سطوح مختلف آبیاری، در بهار سال 1389، آزمایشی درمزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار به اجرا درآمد. سه سطح آبیاری شامل شاهد (3- بار)، تنش ملایم (8- بار)، تنش شدید (12- بار)، به عنوان فاکتور اصلی در کرت های اصلی قرار گرفتند. دو سطح کود گوگرد شامل عدم مصرف (شاهد) و مصرف 30 کیلوگرم در هکتار و دو سطح کود منگنزشامل عدم مصرف (شاهد) و مصرف یک کیلوگرم منگنز در هکتار به صورت فاکتوریل، به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی تأثیر منفی روی عملکرد، میانگین عملکرد یک بوته، وزن هزار دانه، تعداد دانه در هر طبق، وزن دانه در هر طبق، وزن هر طبق و وزن خشک کل داشت و اعمال کود نیز نتوانست مانع از کاهش عملکرد دانه در شرایط تنش شود. تنش خشکی با تأثیر بر تبادلات گازی و میزان فتوسنتز را کاهش داد. مصرف کود گوگرد باعث افزایش قطر طبق، وزن هزار دانه، وزن دانه در هر طبق وتعرق شد. کاربرد کود گوگرد و منگنز، تأثیر مثبتی در میزان فتوسنتز تیمارها داشت. نتایج آزمایش نشان داد که مصرف کود گوگرد باعث افزایش میزان کلروفیل b شد. تنش خشکی، محتوای نسبی آب برگ (rwc) را کاهش و درصد خسارت به غشای سلولی را افزایش داد. نتایج نشان داد که در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب، میزان فعّالیت آنزیم کاتالاز، کاهش و فعّالیت آنزیم پراکسیداز افزایش یافته است. علاوه بر این، مشخص شد که کاربرد کود منگنز، فعّالیت آنزیم کاتالاز را افزایش می دهد. نهایتاً استفاده از گوگرد و منگنز نتوانست مانع از تأثیر تنش خشکی بر رشد و عملکرد آفتابگردان شود ولی تا حدود زیادی اثر آن را تعدیل نمود و بنابراین کاربرد این کودها تا حدودی می تواند در شرایط کم آبیاری، مفید و قابل توصیه باشد.

در سال‏های اخیر بحران آلودگی‏های زیست محیطی، که زنجیره‏وار به منابع روزمره انسان‏ها راه یافته، سلامت جوامع انسانی را مورد تهدید قرار داده است. همچنین استفاده ویژه از مواد شیمیایی در کشاورزی به دلیل اثرات سوء آنها بر میکروارگانیسم‏های خاک ممکن است منجر به کاهش حاصخیزی خاک شود. در این رابطه تلاش‏های گسترده‏ای به منظور یافتن راهکارهای مناسب برای بهبود کیفیت خاک و محصولات کشاورزی، حذف آلاینده‏ها با روش‏های زیست‏پالایی و حفظ پایداری اکوسیستم‏های طبیعی آغاز شده است، یکی از روش‏ها بکاربردن کودهای آلی و کودهای زیستی می‏باشد. این پژوهش به منظور بررسی کاهش استفاده از نهاده‏های شیمیایی، همگام با تلاش جهت افزایش عملکرد گیاه نخود (cicer arietinum) انجام شد. در این تحقیق اثر کودهای آلی و زیستی ورمی‏کمپوست در 2 سطح (0 و 6 تن در هکتار)، اسید هیومیک در 3 سطح (0، 8 و 16 کیلوگرم در هکتار) و باکتری‏های محرک رشد گیاه (pgpr) در 2 سطح (عدم تلقیح و تلقیح) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادقی با 3 تکرار بر خصوصیات مورفولوژیک و عملکرد دانه نخود رقم کابلی بررسی شد. آزمایش در مزرعه‏ای در نزدیک شهرستان جوانرود واقع در استان کرمانشاه در بهار سال 1391 اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس داده‏ها نشان داد که اثر متقابل ورمی‏کمپوست و pgpr بر وزن خشک اندام‏های هوایی گیاه در مراحل رشد رویشی و برداشت، وزن خشک کاه و کلش در مرحله برداشت، وزن خشک دانه، وزن صددانه، و عملکرد دانه در سطح احتمال 5 و 1% معنی‏دار است در حالی که اسید هیومیک اثر معنی‏داری بر این صفات نداشت. اثر متقابل ورمی‏کمپوست و اسید هیومیک بر تعداد گره‏های تشکیل شده در ریشه و اثر متقابل اسید هیومیک و pgpr بر وزن صددانه در سطح احتمال 5% معنی‏دار گردید. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که اثرات ترکیبی کودها باعث کاهش صفات مذکور شده‏ است ولی تیمار ورمی‏کمپوست بدون کاربرد pgpr باعث افزایش صفات شد. تیمار pgpr بدون کاربرد دو کود دیگر هیچ اثر معنی‏داری نداشت. البته کودهای ورمی‏کمپوست و pgpr بطور جداگانه دارای اثر معنی‏داری بر میزان فسفرقابل جذب خاک بودند و باعث افزایش مقدار این عنصر شدند. نتایج این پژوهش بیانگر اثر بهتر کود ورمی‏کمپوست نسبت به کود اسید هیومیک و تیمار pgpr بر گیاه نخود می‏باشد. وجود اثرات منفی متقابل ممکن است مربوط به شرایط خاک مانند آهکی بودن یا شرایط کشت مانند دیمکاری باشد.

شوری یکی از تنشهای مهم غیرزنده است که اثرات زیان باری بر عملکرد گیاه و کیفیت محصول بر جای می گذارد. تنش شوری همهی فرایندهای اصلی همچون رشد، فتوسنتز، سنتز پروتئین و متابولیسم چربی را تحت تاثیر قرار میدهد. توت فرنگی به عنوان یک گونه حساس به شوری مطرح است، اما بین ارقام مختلف تفاوت وجود داشته و ارزیابی ارقام ازنظر تحمل به شوری اهمیت دارد. به این منظور آزمایشی برای مقایسه دو رقم توت فرنگی کردستان و کوئین الیزا طراحی گردید.آزمایش بصورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل 3 سطح شوری 0، 40 و 80 میلی مولار nacl بود.در این دوره محتوای نسبی آب برگ، میزان ماده خشک کل گیاه، وزن خشک طوقه، حجم ریشه،میزان پرولین، میزان پروتئینهای محلول کل وفعالیت آنزیم پراکسیداز اندازه گیری شدند.نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تحت تاثیر تیمارهای شوری میزان پرولین و فعالیت آنزیم پراکسیداز بطور معنی داری افزایش یافت. فعالیت آنزیم پراکسیداز تحت تنش شوری در رقم کردستان در مقایسه با رقم کوئین الیزا بطور معنی داری بیشتر بود.میزان ماده خشک در دو رقم تحت تیمارهای شوری بطور معنی داری در مقایسه با شاهد کاهش نشان داد. اما کاهش شدیدتر در رقم کوئین الیزا مشاهده گردید. تحت تیمارهای شوری تفاوتی در میزان وزن خشک طوقه و حجم ریشه در رقم کردستان مشاهده نگردید، ولی در رقم کوئینالیزا کاهش یافتند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که با افزایش شدت تنش شوری محتوای نسبی آب برگ و میزان پروتئین های محلول کل در هر دو رقم توت فرنگی کردستان و کوئین الیزا کاهش یافته است. با طولانی شدن زمان تنش میزان کاهش هر دو هم شدید تر گردید. این کاهش در رقم کوئین الیزا بسیار شدیدتر بود. میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز در هر دو رقم بطور معنی داری در مرحله اول آزمایش در تیمار 80 میلی مولار شوری نسبت به شاهد افزایش یافت. با افزایش مدت زمان تنش شوری افزایش فعالیت آنزیم پراکسیداز در هر دو رقم در شرایط تنش 40 میلی مولار شوری صورت گرفت. اما در شرایطی که شوری شدید اعمال شد (80میلی مولار) این افزایش فعالیت تنها در رقم کردستان ادامه یافته و در رقم کوئین الیزا متوقف و روند نزولی پیدا نمود.با توجه به یافتههای پژوهش حاضر به نظر می رسد که رقم کردستان به دلیل داشتن ماده خشک بیشتر و حفظ محتوای نسبی آب برگ بیشتر دارای تحمل بالاتری در برابر شوری در مقایسه با رقم کوئین الیزا باشد.

به منظور بررسی تأثیر مقادیر کود نیتروژن و تراکم¬ بوته بر عملکرد کمی و کیفی علوفه و عملکرد و اجزای عملکرد دانه ذرت رقم mv500 در کشت دوم، آزمایشی در تابستان سال زراعی 1391 به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی کشاورزی دانشگاه کردستان اجرا شد. سه سطح کود نیتروژن شامل (115، 184 و 253 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) به عنوان عامل اصلی و چهار سطح تراکم گیاهی (8، 10، 12 و 14 بوته در مترمربع) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. در نتایج به¬دست آمده از صفات مورفولوژی بوته و کمیت و کیفیت علوفه، کود نیتروژن باعث افزایش معنی¬دار عملکرد علوفه تر، وزن خشک ساقه، وزن خشک بلال و باعث کاهش معنی¬دار درصد ndf و درصد adf علوفه گردید. ولی بر ارتفاع بوته، قطر ساقه و درصد خاکستر غیر معنی¬دار بود. تراکم بوته نیز بر ارتفاع بوته، قطر ساقه، عملکرد علوفه تر، وزن خشک ساقه، وزن خشک بلال و درصد ndf تأثیر معنی¬داری داشت و بر درصد adf و درصد خاکستر تأثیر معنی¬داری نداشت. اثر متقابل کود نیتروژن و تراکم گیاهی بر درصد ماده خشک، وزن خشک برگ و درصد پروتئین خام تأثیر معنی¬داری داشت. و بر دیگر صفات اندازه¬گیری شده علوفه غیر معنی¬دار بود. همچنین نتایج نشان داد کود نیتروژن تأثیر مثبت و معنی¬داری بر صفات تعداد دانه در ردیف، تعداد دانه در بلال و عملکرد بیولوژیک داشت و باعث افزایش آنها شد، بر صفات تعداد ردیف دانه در بلال، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تأثیر معنی-داری از نظر آماری نداشت. تأثیر تراکم بوته نیز بر صفات ذکر شده در عملکرد و اجزاء عملکرد دانه ذرت به جزء شاخص برداشت معنی¬دار شد. اثر متقابل کود نیتروژن و تراکم بوته فقط بر صفت عملکرد دانه اختلاف معنی¬داری را نشان داد. و بر بقیه صفات بررسی شده دانه ذرت تأثیری نداشت.

آزمایشی به منظور ارزیابی اثر تیمارهای مختلف محلول پاشی اوره برعملکرد و خواص کیفی گندم در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه واقع در شهرستان اسلام آباد غرب اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. در این آزمایش عامل محیط در دو سطح (آبیاری و دیم)، عامل رقم در چهارده سطح (شامل 12 اکوتیپ سرداری به همراه دو رقم آذر-2 و ریژاو به عنوان شاهد های آزمایش) و عامل کود اوره در سه سطح (شاهد ، محلول پاشی در زمان خوشه دهی و گلدهی) اعمال گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که محلول پاشی نیتروژن تأثیر معنی داری بر کلیه صفات مورد بررسی داشت، به طوری که محلول پاشی در هر دو مرحله باعث افزایش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه درخوشه، طول خوشه، تعداد سنبلچه در سنبله و عدد کلروفیل متر شد ولی تعداد سنلچه عقیم را کاهش داد. از لحاظ عملکرد دانه اکوتیپ صوفیان بالاترین عملکرد و اکوتیپ گاودره پایین ترین عملکرد را به خود اختصاص دادند. همچنین با بررسی مقایسه میانگین بین تیمار های محلول پاشی مشاهده گردید پروتئین دانه، سختی دانه، عدد زلنی، گلوتن دانه، نیتروژن دانه، انتقال مجدد نیتروژن اندام های هوایی در مرحله گلدهی، کارایی انتقال مجدد نیتروژن دانه و سهم انتقال مجدد نیتروژن دانه در هر دو مرحله خوشه دهی و گل دهی با کاربرد کود اوره به صورت محلول پاشی افزایش یافت ولی شاخص برداشت نیتروژن کاهش یافت. محلول پاشی نیتروژن باعث افزایش معنی دار میزان پروتئین دانه گردید. بیشترین میزان افزایش پروتئین دانه مربوط به محلول پاشی در مرحله گلدهی بود، به طوری که کاربرد اوره در این مرحله پروتئین دانه را به طور معنی داری نسبت به محلول پاشی در زمان ظهور خوشه افزایش داد. همچنین سختی دانه در اثر محلول پاشی نیتروژن در مرحله خوشه دهی و گلدهی افزایش یافت. در این بررسی کارایی انتقال مجدد نیتروژن از 31/54 تا 73/62درصد برای اکوتیپ های صوفیان و فطره زمین متغیر بود. تیمار محلول پاشی در مرحله گلدهی بیشترین(33/23%) و شاهد(بدون محلول پاشی) کمترین (22/18%) سهم انتقال مجدد نیتروژن در نیتروژن دانه را داشتند.

تنش دمای پائین شامل پدیده سرما و یخبندان بوده، که با ایجاد تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک باعث عدم تعادل متابولیسمی، کاهش رشد، عملکرد و در بعضی موارد مرگ در گیاهان حساس می¬گردد. بهبود مقاومت به سرما در گیاهان زراعی باعث توسعه رشد در طی دوره سرمای پاییز و اوائل بهار شده و از برخورد دوره فعال رشد گیاه با تنش خشکی اواخر فصل جلوگیری می¬نماید. تحقیق حاضر به منظور بررسی رابطه تغییرات فعالیت میزان آسکوربات و تعیین تاریخ کاشت مناسب در ژنوتیپ های نخود به صورت دو طرح آزمایشی مجزا در شرایط مزرعه و اتاقک رشد هر یک در سه تکرار انجام شد. کشت مزرعه ای به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی درآبان، آذر و اسفند ماه 1391 اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت پائیزه، انتظاری و بهاره و فاکتور فرعی شامل 19 ژنوتیپ نخود بود. آزمایش در اتاقک رشد به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک¬های کامل تصادفی اجرا شد. فاکتور اول شامل محلول پاشی با اسید آسکوربیک و فاکتور دوم شامل 6 سطح دمایی (15 درجه سانتی¬گراد = 1t، 5 درجه = 2t، صفر درجه= 3t، 5- درجه= 4t، 10-درجه=5t، 15-درجه=6t) بود. نتایج نشان داد که اثرات تاریخ کاشت و ژنوتیپ بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و وزن صد دانه در آزمایش مزرعه ای معنی دار بود و کاشت بهاره دارای عملکرد بالاتری نسبت به پائیزه و انتظاری بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که درصد آسیب به غشاء، محتوای کلروفیل برگ، اسید آسکوربیک و تترازولیوم در اتاقک رشد در بین ژنوتیپ ها تنوع وجود دارد. محتوای کلروفیل برگ، اسید آسکوربیک و تترازولیوم به طور معنی داری با کاهش دما، کاهش یافت ولی درصد آسیب به غشاء افزایش پیدا کرد. همچنین در بین ژنوتیپ ها¬ی نخود مورد بررسی درمرحله محلول پاشی از نظر میزان فولورازون، اسید آسکوربیک برگ، کلروفیل a و b و درصد آسیب به غشاء تفاوت معنی داری وجود داشت. علاوه بر این، اسید آسکوربیک تا حدودی باعث تعدیل اثرات تنش سرما شد و مقاومت ژنوتیپ¬ها را افزایش داد. در بین تیمارهای دمایی، دمای 15- درجه سانتی¬گراد بیشترین تأثیر را بر صفات فوق الذکر داشت.

گندم مهم ترین گیاه زراعی است، که سطح زیر کشت آن بیش از سایر گیاهان می باشد. یکی از مهم ترین عوامل سوء تغذیه ناشی از کمبود مواد ریز مغذی و بیماری های وابسته به آن، کمبود آهن است که رفع کمبود این عامل از روش های زراعی بسیار مقرون به صرفه تر نسبت به سایر روش ها است. بر این اساس در سال زراعی 92-1391آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان واقع در شهرستان دهگلان اجرا گردید. آزمایش به صورت طرح اسپلیت اسپلیت پلات با سه فاکتور درسه تکرار انجام شد، فاکتور اصلی شامل رقم و اکوتیپ های مختلف گندم سرداری در چهارده سطح:رقم آذر 2 (شاهد)، اکوتیپ ریژاو، اکوتیپ خوشاب، اکوتیپ تودار، اکوتیپ باغچه مریم، اکوتیپ تازه آباد، اکوتیپ تلوار، اکوتیپ قطره زمین، اکوتیپ صوفیان، اکوتیپ آویهنگ، اکوتیپ سی وسه مرده، اکوتیپ بهار سبز، اکوتیپ گاودره، اکوتیپ کلاته بود، زمان محلول پاشی به عنوان فاکتور فرعی در دو سطح: قبل از گلدهی، بعد از گلدهی، و تیمار محلول پاشی شده در چهار سطح: بدون محلول پاشی، محلول پاشی آهن، محلول پاشی اسید هیومیک، محلول پاشی مخلوط (اسید هیومیک وآهن) به عنوان فاکتور فرعی فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بین اکوتیپ ها از لحاظ صفات مورد بررسی(طول ساقه، طول سنبله، تعداد دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه) در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد، هم چنین اثر محلول پاشی آهن، اسید هیومیک و مخلوط آن ها بر روی عملکرد دانه معنی دار گردید، در بین اکوتیپ های مورد مطالعه اکوتیپ تودار محلول پاشی شده با اسید هیومیک با عملکرد 503 گرم در متر مربع دارای بیش ترین عملکرد بود. به طور کلی محلول پاشی باعث افزایش تعداد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، مقدار پروتئین محلول، پرولین، میزان پراکسیداز، میزان آهن دانه، میزان روی دانه و کلروفیل گردید. کلید واژه:پروتئین، ریز مغذی، عملکرد، گندم سرداری، محلول پاشی

گندم نان یکی از منابع اصلی غذایی در ایران و بیشتر کشورهای جهان است که قسمت عمده انرژی، پروتئین و مواد مغذی دیگر از جمله ریز مغذی ها از آن تأمین می شود. کمبود مواد ریز مغذی یا گرسنگی پنهان، در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه تهدیدی برای سلامتی به شمار می آید. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و عدم کاربرد کودهای آلی در طی سالیان اخیر، یکی از عوامل کاهش چشمگیر میزان ماده آلی خاک های ایران محسوب می شود. از این رو به منظور بررسی اثر محلول پاشی سولفات روی و اسید هیومیک بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کیفیت دانه اکوتیپ های گندم سرداری، مطالعه حاضر در مزرعه‏ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال زراعی92 -1391 انجام گرفت. آزمایش به صورت طرح اسپلیت پلات فاکتوریل با سه فاکتور در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی در چهارده سطح شامل اکوتیپ های گندم سرداری (تلوار، باغچه مریم، خوشاب، آویهنگ، تازه آباد، تودار، صوفیان، ریژاو، فطره زمین، سی و سه مرده، کلاته، بهاربند و گاودره) و رقم آذر در کرت اصلی و ترکیب دو فاکتور زمان محلول پاشی (در دو سطح محلول پاشی قبل از گل دهی و بعد از گل دهی) و ماده محلول پاشی در چهار سطح (شاهد، سولفات روی، اسید هیومیک و مخلوط سولفات روی و اسید هیومیک) در کرت های فرعی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل صفات زراعی (عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه، تعداد سنبله بارور در بوته، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، طول سنبله و طول ریشک) و صفات کیفی مربوط به دانه (پروتئین، فسفر، پتاسیم، میزان خاکستر و غلظت روی) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین اکوتیپ های گندم سرداری از لحاظ صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه به میزان 199/7 گرم در متر مربع در اکوتیپ کلاته تحت محلول پاشی توأم سولفات روی و اسید هیومیک مشاهده شد. به طور کلی محلول پاشی باعث افزایش تمامی صفات مورد بررسی به جز تعداد سنبله بارور در بوته شد. اکوتیپ کلاته از لحاظ اکثر صفات زراعی و میزان فسفر و روی دانه نسبت به بقیه اکوتیپ ها برتری نشان داد. بیشترین درصد پروتئین و میزان خاکستر دانه به ترتیب تحت محلول پاشی توأم سولفات روی و اسید هیومیک و محلول پاشی سولفات روی در اکوتیپ ریژاو مشاهده گردید. در مقابل بیشترین میزان پتاسیم دانه، در اکوتیپ صوفیان تحت محلول پاشی توأم سولفات روی و اسید هیومیک مشاهده گردید.

به منظور ارزیابی شاخص های رشد و کارایی مصرف آب و نور در ارقام حساس و مقاوم به خشکی گندم تحت سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به اجرا در آمد. سطوح مختلف آبیاری شامل پنج سطح مختلف (fi، آبیاری به میزان نیاز آبی گیاه، fi 75%، fi 50% و fi 25% به ترتیب آبیاری به میزان 75، 50 و 25 درصد نیاز آبی گیاه در تیمار fi و ni تیمار بدون آبیاری) به عنوان فاکتور اصلی، و ارقام گندم شامل ارقام حساس (گاسکوژن و سایونز) و مقاوم (آذر2) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند.

چکیده به منظور بررسی اثرات سطوح تنش خشکی بر روابط آبی و تنظیم اسمزی در سه رقم گندم تحت شرایط مزرعه، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آموزشی پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان اجرا شد. سطوح مختلف آبیاری به عنوان فاکتور اصلی در پنج سطح شامل 1- تأمین 100% نیاز آبی گیاه (fi)، 2- تأمین 75% نیاز آبی گیاه (75fi)، 3- تأمین 50% نیاز آبی گیاه (50fi)، 4- تأمین 25% نیاز آبی گیاه (25fi) و 5- تیمار دیم (ni) ) و سه رقم گندم شامل دو رقم حساس به خشکی گاسکوژن و سایونز و رقم مقاوم به خشکی آذر2 به عنوان فاکتور فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر سطوح تنش خشکی و رقم بر صفات طول ساقه، طول پدانکل، طول اکستراژن، عملکرد، اجزای عملکرد، کلروفیل، پروتئین محلول برگ، مالون دآلدئید، فعالیت آنزیم پراکسیداز، غلظت پرولین، کربوهیدرات محلول برگ و تنظیم اسمزی معنی دار بود. با افزایش شدت تنش خشکی میزان کاهش عملکرد دانه ی ارقام حساس گاسکوژن و سایونز با شیب تندتری نسبت به رقم مقاوم به خشکی آذر2 صورت گرفت. ارقام حساس گاسکوژن و سایونز و رقم مقاوم به خشکی آذر2 تنوع قابل توجهی از لحاظ صفات طول پدانکل، طول اکستراژن، عملکرد و اجزای عملکرد نشان دادند. ضرایب همبستگی در شرایط تنش و عدم تنش خشکی نشان داد که در شدت های بالای تنش شاخص sti را می توان به عنوان شاخص مطلوب برای تفکیک ارقام، مورد استفاده قرار داد و شاخص ssi برای تفکیک ارقام در شرایط تنش محدود مناسب است و تحت شرایط شدید فاقد کارایی مطلوب تفکیک ارقام است. با افزایش شدت تنش خشکی میزان پروتئین محلول برگ، فعالیت آنزیم پراکسیداز، غلظت مالون دآلدئید، پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ افزایش نشان دادند ولی میزان شاخص کلروفیل و تنطیم اسمزی کاهش یافت. به طور کلی تحت شرایط تنش غلظت پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ و فعالیت آنزیم پراکسیداز رقم مقاوم به خشکی (آذر2) نسبت به ارقام حساس افزایش بیشتری نشان دادند اما میزان مالون دآلدئید در رقم آذر2 نسبت به ارقام حساس افزایش کمتری داشت. همچنین نتایج نشان داد که رقم مقاوم آذر2 با افزایش شدت تنش خشکی فاقد سازوکار تنظیم اسمزی بود ولی در مقابل ارقام حساس، به ویژه رقم حساس تر گاسکوژن دارای بیشترین سازوکار تنظیم اسمزی بود. از آنجائیکه بین صفات فیزیولوژیکی اندازه گیری شده و میزان مقاومت ارقام به خشکی رابطه ای مشخص مشاهده نشد، لذا می توان نتیجه گرفت که یک صفت فیزیولوژیکی خاص نمی تواند تعیین کننده ی مقاومت به خشکی باشد. کلمات کلیدی: پروتئین محلول، پرولین، تنش خشکی، تنظیم اسمزی، مالون دآلدئید

گندم اولین غله و مهمترین گیاه زراعی دنیاست که از عمده¬ترین محصولات کشاورزی ایران و تأمین کننده بیشترین نیاز غذایی کشور می¬باشد. پایین بودن غلظت عناصر غذایی روی و مس در مواد غذایی کشور مسئله ساز شده است. کمبود این عناصر در تولیدات کشاورزی، یکی از عوامل ظهور و گسترش بیماری¬های مختلف است که عمدتاً به دلیل کمبود یا عدم مصرف کودهای حاوی این عناصر غذایی در کشاورزی می¬باشد. بر این اساس در سال زراعی 93-1392 آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان واقع در شهرستان دهگلان اجرا شد. در این پژوهش اثر محلول¬پاشی روی و مس بر خصوصیات کمی و کیفی ارقام مختلف گندم مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی با سه فاکتور در سه تکرار صورت گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام گندم دیم در چهار سطح (سرداری، ریژاو، کریم وآذر2) و محلول¬پاشی عناصر کم-مصرف روی و مس از منابع سولفات روی و سولفات مس در چهار سطح (شاهد، محلول¬پاشی روی، محلول¬پاشی مس، محلول¬پاشی روی توام با مس) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بین ارقام مختلف گندم از لحاظ صفات مورد بررسی ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، پروتئین، گلوتن و فسفر دانه اختلاف معنی¬داری وجود داشت.رقم سرداری بالاترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص داد. هم¬چنین محلول¬پاشی عناصر روی، مس و محلول¬پاشی توأم آن¬ها موجب افزایش معنی¬دار صفات طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه،عملکرد بیولوژیک، غلظت روی و مس در دانه گردید. بیشترین غلظت روی در دانه مربوط به تیمارمحلول¬پاشی روی و بیشترین غلظت مس در دانه مربوط به تیمار محلول¬پاشی مس بود. می¬توان اظهار داشت محلول¬پاشی عناصر کم¬مصرف در بهبود خصوصیات کیفی گندم موثر می¬باشد.

در این تحقیق عملکرد هیدرولیکی آبپاش ضربه ای کامت r8 و توربینی لاکسور در شرایط مختلف هیدرولیکی و جوی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها به روش آبپاش منفرد انجام شد. برای هر دو آبپاش اثر تیمارهای سرعت باد، فشار کارکرد آبپاش، قطر ظرف جمع آوری ، آرایش مربعی و مثلثی و مستطیلی بر عملکرد هیدرولیکی آبپاش ها بررسی شد. علاوه بر پارامترهای مذکور، در آبپاش کامت r8 اثر تیمارهای ارتفاع پایه آبپاش، سرعت چرخش آبپاش و مدت زمان آبیاری بر عملکرد هیدرولیکی آن بررسی شد. نتایج نشان داد اثر قطر ظروف جمع آوری، سرعت باد، آرایش آبپاش ها و ارتفاع پایه آبپاش بر میزان یکنواختی توزیع آب تفاوت معنی داری ایجاد نمی کند. اثرتیمارهای فواصل آبپاش ها، نوع آبپاش، سرعت چرخش آبپاش و مدت زمان آبیاری در باد متوسط در سطح احتمال 1 درصد و اثر تیمارهای فشار و مدت زمان آبیاری در باد آرام در سطح احتمال 5 درصد بر یکنواختی توزیع آب معنی دار می باشد.