نام پژوهشگر: افضل بلوکی

بررسی و حل تزاحم های اخلاقی از دیدگاه راس ، هر، آیت الله مطهری و آیت الله مصباح
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه معارف اسلامی قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1392
  افضل بلوکی   مسعود آذربایجانی

موضوع تحقیق، بررسی و حل تزاحم‎های اخلاقی از دیدگاه راس، هِر، آیت‎الله مطهری و آیت‎الله مصباح است. تزاحم اخلاقی موقعیتی است که هم زمان، دو یا چند وظیفه‎ی اخلاقی متوجه فاعل است و به دلیل محدودیّت ظرفیّت‎ها، توان امتثال همه‎ی آن‎ها را ندارد و ناچار به گزینش است. تزاحم، گاه در مصادیق یک قاعده‎ی اخلاقی ایجاد می‎شود، مانند لزوم نجات جان دو نفر که در حال غرق شدن هستند و نمی‎دانیم کدام یک مقدم است و گاه در مصادیق چند حکم اخلاقی، مانند وقتی که نجات جان انسانی منوط به تصرف غصبی از ملک دیگری باشد. در این پژوهش که روش آن توصیفی ـ تحلیلی و نقادی است، معیارها و چگونگی حلّ تزاحم را از دید‎گاه چهار متفکر مذکور مورد تحلیل و نقادی قرار داده و سرانجام با تمسک به متون دینی و قواعد اصولی و ذکر معیارهای ترجیح در متزاحمان، نظر خود را تبیین نمودیم. نکات ذیل از جمله نتایج حاصل از این تحقیق است: 1- وجه مشترک اندیش‎مندان مذکور توجه به قاعده‎ی اهمّ و مهمّ است. 2- مهم‎ترین نقص راه‎حل‎های مطرح شده از سوی چهار متفکّر مذکور، عدم ارائه معیاری جامع در حلّ تزاحم است. 3- برای حلّ تزاحم، باید شرایط پیش از انجام فعل(انگیزه) و پس از آن(نتیجه و هدف) و هنگام عمل و مطلوبیت نفس‎الأمری را مدّ نظر داشته باشیم. 4- توجه به قواعد اصولی و ظرفیت‎های فرا اخلاقی، به عنوان مبانی حل تزاحم اهمّیّتی ویژه دارد. 5- توجه به هدف نهایی انسان که همان تقرب الهی است، در رهایی از تزاحم نقشی ‎اساسی دارد.