نام پژوهشگر: مریم فدایی تهرانی

خوشنویسی هنر مقدس از منظر ادیان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1387
  مریم فدایی تهرانی   حسن بلخاری

هنر خوشنویسی از بنیادی ترین هنرهاست زیرا هدف غایی ان تنها در کسب لذت بصری نیست و مصادیـق فرا مادی دارد و ماهیت غیر زمینی آن باعث گردید تا به ان بار تقدس دادند و به نوعی منشا ان را الهی دانسته و از انجا که این هنر با ضبط و ثبت کلام مرتبط است توانسته به والاترین وظیفه خود یعنی انتقال مفاهیم الهی در متون مقدس عمل کندحفظ و نگهداری متون مقدس با نظام نوشتاری خاصی که برای ادیان جهان وضع شده باعث گردید تا منشا این هنر را دینی دانسته و در اساطیر کهن برای پیدایش ان به سرچشمه های غیر انسانی و الهی ان اشاره شود برای شناخت علل تقدس هنر خوشنویسی بهتراست با هنر اسلامی اغاز کنیم زیرا هنر اسلامی تنها هنری است که از خوشنویسی به عنوان هنر مقدس یاد کرده و ان را کاملترین قالب هنری و بیانی برای انتقال مستقیم مفاهیم الهی می داند ( خوشنویسی – هنر مقدس – ادیان) کلماتی هستند که شاید بارها ذهن هر پژوهشگری را به خود جلب کند در این پژوهش , خوشنویسی به عنوان هنری مقدس از منظر ادیان بررسی می شود و سئوالاتی به شرح زیر بیان می گردد: آیا بین خوشنویسی و هنر مقدس ارتباطی هست و اصولا چه ویژگی در هنر مقدس وجود دارد که هنر خوشنویسی به عنوان یکی از مجرد ترین قوالب هنری توانسته از ان بهره مند گردد و کدام دین این هنر را به عنوان هنر مقدس میپذیرد و آیا هنرخوشنویسی ارتباطی با دین دارد؟ و اگر چنین است پس این هنر نوعی هنر دینی است پس خوشنویسی هنر مقدس است زیرا توانسته با استفاده از خصوصیات هنر مقدس که نوعی هنر دینی است از محتوا و مفاهیم والای معنوی برخوردار گردد سئوالات بیشماری برای طرح این مسئله پژوهشی وجود دارد اما انچه بیش از همه ذهن را بخود جلب می کند تقدس گرایی منحصر بفرد خوشنویسی اسلامی است زیرا در تمام متون پژوهشی از خوشنویسی اسلامی به عنوان هنر مقدس یاد می شود چرا خوشنویسی اسلامی ؟ علت ان چیست ؟ آیا بحث کلام – نوشتار – حرف – عدد –قلم – لوح و... است چه عواملی است باعث تقدس این هنر در اسلام گردید و آیا این عوامل می تواننددرباره هنر نوشتاری ادیان دیگرصدق کند؟ این رساله نه بر اساس آشنایی با سبکهای خوشنویسی بلکه خوشنویسی را با زیر بنای تقدس ان بررسی می کند سازددر رساله به دلیل گستردگی ادیان و آیین های متفاوت فقط به مباحث هنر خوشنویسی نزد اسلام – مسیح – یهود – زرتشت – تائو –هندو می پردازیم که به لحاظ منشا الهی هنر ان مطابق با آرای نظریه پردازان فلسفه و هنر و دین یکسان هستند منشا خوشنویسی نگارش و صورتهای تصویری است که به ان خط گویند و مبدع ان در اسطوره های کهن غیر زمینی اعلام شده است که توسط موجودات آسمانی خلق شده تا جایی که در بیشتر اساطیر کهن از میان رودان – ایران – مصر – یونان – چین – هند رد پایی از خالق انسانی خط دیده نمی شود تمام بحث تقدس هنر خوشنویسی مطابق با تعالیم اسلامی به تقـدس ( کلام – حرف – عدد – نقطه – قلم – لوح – کتاب و..) مربوط است که تمام این عوامل در دیگر ادیان به اشکال متفاوت وجود دارد هدف از بکار گیری کلمات در هنرها تنها بهره وری از شکل با معنای خاص نیست بلکه قصد این است که کلمات شکل هنری بیافریند که ضامن ابعاد نمادین و مفاهیم روحی باشد و از زمان و مکان فراتر رود و این گستردگی معطوف به یک نوع خط و یک نوع دین نیست کماکان اینکه در عصر حاضر قرآن کریم را به زبانهای متفاوت ترجـــــمه می کنند و به خطوط متفاوت لاتین – چینی – عبری و ...می نویسند بدون اینکه به مفاهیم مقدس ان خدشه ایی وارد شود حتی اگر بحث تقدس زبان هم پیش بیاید باید گفت طبق گفتارهای پیشین تمام زبانها مقدس اند و برگرفته از یک زبان نخستین و با منشا الهی اند پس هیچ قالب هنری برازنده تر از خوشنویسی و خط نیست که توانسته کلام خدا را د رخود حفظ و با زیبایی تمام تجلی دهد هنری بی واسطه – بی حد و مرزو بی هیچ شائبه ایی .