مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کنجاله خارمریم بر عملکرد، صفات کیفی تخم مرغ، فراسنجه های بیوشیمیایی خون، شمارش میکروبی محتویات ایلئوم، هیستولوژی روده کوچک، پاسخ های ایمونولوژیک، شاخص های آنتی اکسیدانی خون و کبد و نیز شاخص های کبد چرب در مرغ های تخم گذار تغذیه شده با سطوح مختلف انرژی قابل متابولیسم انجام گردید. این مطالعه در قالب یک آزمایش فاکتوریل 4×2 بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار و 5 مشاهده در هر تکرار انجام گرفت. دو فاکتور مورد بررسی شامل کنجاله خارمریم در 4 سطح (صفر، 5/1، 3 و 6 درصد) و انرژی قابل سوخت و ساز در 2 سطح (2650 و 2950 کیلوکالری بر کیلوگرم) بودند. طول دوره آزمایش 70 روز در نظر گرفته شد و 10 روز نیز به عنوان دوره عادت پذیری مد نظر قرار گرفت. مولفه های عملکردی شامل خوراک مصرفی، ضریب تبدیل خوراک، درصد تولید، وزن و بازده تولید تخم مرغ در سه بازه زمانی شامل 35 روز اول، 35 روز دوم و کل دوره محاسبه گردید و شاخص های کیفی تخم مرغ در پایان دوره اول و دوم مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور بررسی پاسخ های ایمنی پرندگان، تزریق گلبول های قرمز گوسفندی (srbc) در دو زمان به فاصله 10 روز انجام و 6 روز پس از تزریق اول و 12 روز پس از تزریق دوم نمونه گیری از خون صورت گرفت. هم چنین 10 روز قبل از اولین تزریق srbc واکسن نیوکاسل تجویز گردید و نمونه گیری از خون 6 روز پس از آن صورت گرفت. شمارش تفکیکی گلبول های سفید در پایان مرحله دوم آزمایش ارزیابی شد. در پایان دوره آزمایش دو پرنده از هر قفس به منظور بررسی وزن نسبی کبد، طحال و پانکراس و هم چنین نمونه برداری از محتویات ایلئوم و بافت مخاطی ژژنوم کشتار شدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از سطح بالای انرژی قابل متابولیسم علاوه بر بهبود ضریب تبدیل غذایی (01/0p<)، طول پرز (01/0p<)، پاسخ های هومورال اولیه (05/0p=) و ثانویه (05/0p<) علیه srbc، موجب افزایش غلظت تری گلیسرید و مالون دی آلدئید پلاسمایی (01/0p<)، چربی (05/0p<) و مالون دی آلدئید کبدی (1/0p=) و نیز فعالیت آنزیم های پلاسمایی آلانین آمینوترانسفراز (05/0p<) و آلکالین فسفاتاز (1/0p=) گردید. از سویی دیگر بهره گیری از سطح 5/1 درصد کنجاله خارمریم موجب بهبود پاسخ های ایمنی سیستمیک مانند افزایش تیتر آنتی بادی اولیه و ثانویه علیه srbc (05/0p<) و کاهش نسبت هتروفیل به لنفوسیت (05/0p<) و نیز ایمنی بافتی هم چون افزایش تعداد سلول های کاپفر کبدی (01/0p<) شد. پایین ترین غلظت پلاسمایی کلسترول (1/0p=) و فعالیت آنزیم های کبدی (05/0p<) و نیز تری گلیسرید زرده تخم مرغ (01/0p<) زمانی مشاهده گردید که از بالاترین سطح کنجاله خارمریم (6 درصد) استفاده شد. هم چنین تغذیه سطح 3 درصد این کنجاله دارویی موجب بروز بهترین ضریب تبدیل خوراک (01/0p<) به دنبال کاهش جمعیت اشرشیاکلی ایلئومی (01/0p<) و بهبود نسبت طول پرز به عمق کریپت (05/0p<) گردید. در بین صفات کیفی تخم مرغ تنها ضخامت و استحکام پوسته تحت تأثیر قرار گرفت، به طوری که در پایان آزمایش پرندگانی که از سطوح 3 و 6 درصد کنجاله خارمریم استفاده نموده بودند، بهترین ضخامت و استحکام پوسته (05/0p<) تخم مرغ را دارا بودند. اثرات متقابل سطوح مختلف کنجاله خارمریم و انرژی قابل متابولیسم بر وزن نسبی کبد، طول پرز و نیز غلظت پلاسمایی مالون دی آلدئید معنی دار بود، به طوری که به دنبال تغذیه سطح پایین انرژی، مصرف 5/1 درصدی کنجاله خارمریم سبب کاهش وزن نسبی کبد (01/0p<)، افزایش طول پرز (01/0p<) و نیز کاهش غلظت mda (05/0p<) گردید، حال آنکه به دنبال بهره گیری از سطح بالای انرژی، تغذیه سطوح 3 و 6 درصدی این کنجاله دارویی موجب بروز پاسخ های مشابهی شد. لذا یافته های مطالعه حاضر بیانگر آن است که هرچند بهره گیری از سطح بالای انرژی قابل متابولیسم موجب بهبود پاسخ های عملکردی و ایمونولوژیک گردید، اما از سویی دیگر موجبات بروز کبد چرب را نیز فراهم نمود. با این وجود، به دنبال استفاده از 3 و 6 درصد کنجاله خارمریم شاخص های کبد چرب بهبود یافت و بهترین پاسخ های عملکردی زمانی مشاهده گردید که از سطح 3 درصد کنجاله خارمریم استفاده شد.

چکیده ندارد.