- تعریف مفهوم محور امامت چیست ؟ (چیستی) - دلایل وجوب اطاعت امام از منظر ثقلین چیست ؟ (چرایی) - حدود و گستره ی اطاعت امام تا کجاست ؟ (قلمرو) - پس از اثبات امامت منصوصه ی مِن عند الله برای معصوم ، تکلیف مامومین چیست ؟ و چه اثر عملی برای ما دارد ؟ (چگونگی : ]نظام امتثال[ : ]مقام تحقق[ ) فرضیهی این تحقیق در تبیین مفهوم امامت ، افتراض طاعت است . یعنی وجوب اطاعت ، بر اساس معارف قرآن و عترت ، تعریف و مفهوم و حقیقت مقام امامت است . و در پی یافتن دقیق ترین تعریف از امامت و نیز بهترین شیوه تعامل مأموم با امام ، بر اساس تعریف صحیح امامت هستیم . روش ما در این تحقیق ابتدا مدخل یابی بحث افتراض طاعت بود که با کلیدواژگانی همچون "فرض الطاعه" ، "امامت" ، "ولایت" ، "امام" ، "مفترض الطاعه" و ... آغاز و پس از غور در آیات قرآن و احادیث معصومین: به سراغ کلمات بزرگان و مفاخر شیعه رفتیم . در مرحله بعد به تبویب و بازخوانی فیش ها پرداخته و عناوین فهرست بحث را از خود فیش ها استخراج کردیم . به خلاف برخی تحقیقات که ابتدا عناوینی در ذهن نویسنده خودنمایی می کند و سپس مطالب فیش ها در ذیل عناوین جای می گیرند . در استدلالات نیز (چه قرآنی و چه روایی) از این مراحل : بحث لغوی ، مبانی اصول فقه ، و نیز قرینه یابی دلالی بهره بردیم . که مرحله سوم از همه مهم تر و کامل کننده ی دو قدم قبلی بوده است .

موضوع گفت وگوهای خدا با پیامبران در زمینه مسائل اعتقادی از جمله توحید، معاد، نبوت و مسائل اخلاقی از جمله گذشت، صبر و دعا است که به روشهای مختلفی شکل گرفته است. گفت وگو با غیر پیامبران شامل گفت وگو با انسان، ملائکه، ابلیس و کائنات است. مهمترین آداب و نکاتی که از این گفت وگوها برداشت می شود؛ آزادی بیان، ادب، محبت و نرمی و قاطعیت است.

خداوند در قرآن کریم، اسلام را کامل ترین دین برای سعادت یافتن انسان معرفی می کند و سعادت انسان را در گرو رشد یافتگی می داند، اما اینکه راه رسیدن به رشد از چه ویژگیهایی باید برخوردار باشد، چیزی است که در این پایان نامه بدان پرداخته شده است. موضوع پژوهش حاضر ریشه در این مطلب دارد که گاهی اینگونه تصور می شود که برخی از دستورالعمل های اسلام در مورد نوع برخورد در جهت رشد و تعالی انسان نمی باشد و با چاشنی ظلم و ستم همراه است، برای مثال جرقه ی اولیه ی این امر در بحث جواز ضرب همسر زده شد، که اگر اسلام این اجازه را صادر نموده است دو مطلب فرض می شود: اول اینکه اگر این عمل ظلم محسوب شود حرام است و نقض غرض خواهد بود. مطلب دوم این است که اگر این حکم جایز است و ظلم نیست پس تعطیل آن بدعت محسوب خواهد شد! در پژوهش های انجام گرفته مطلب فوق به تمامی انواع برخوردهایی که ممکن بود در مورد آنها نیز اینگونه تصور شود، مانند تنبیهات بدنی فرزند، احکام فقهی شدیدتر نظیر حدود و تعزیرات ، قصاص و ... نیز بسط داده شد. در مرحله ی اول این پایان نامه در هر بخش ابتدا به اثبات جواز هر کدام از انواع برخوردهای ارشادی فوق پرداخته شد و در مراحل بعد به بررسی این مطلب پرداختیم که هر کدام از این برخوردهای ارشادی بنا بر چه مصلحتی وضع شده اند و حدّ و مرزهای آنها تا کجاست، دیگر اینکه تعدی از این مرزها چه آثاری را به دنبال خواهد داشت. یکی دیگر از نتایجی که از چینش انواع برخوردهای ارشادی در کنار یکدیگر بدست می آید این امر است که اگر ارشاد انسان غایت این جهان است، خداوند با وجود تمام اتهامات و ابهامات جواز شدیدترین برخوردها را نیز صادر نموده است.

با مراجعه به منابع رجالی اهل سنت می بینیم که رجالیون اهل سنت، عملکرد ها و نظرات مختلفی درباره اصحاب و یاران امیرالمومنین (ع) ابراز کرده اند و عده ای را تضعیف و عده دیگری را توثیق کرده اند. سوالی که در این جا مطرح است این است که چه عواملی سبب شده که بعضی از افراد توثیق و بعضی تضعیف شوند. با مطالعه بر روی احادیث نقل شده توسط اصحاب امیرالمومنین (ع) این نتیجه حاصل می شود که علت جرح ایشان نقل فضائل اهل بیت (ع) و علت توثیق ایشان نقل فضائل خلفا بوده است.

کاوش در زندگی امام علی ( علیه السلام ) به عنوان اسوه بزرگ اسلامی و درک مبانی بهشت و دوزخ از دیدگاه آن بزرگوار اهمیت بسزایی دارد . این پایان نامه که پژوهشی است در نهج البلاغه مولای متقیان علی ( علیه السلام ) و دیگر کتب مرتبط از برخی از ویژگی های بهشتیان و دوزخیان در این دنیا در سیره امام علی ( علیه السلام ) سخن می گوید . هدف از این پژوهش تعیین و بررسی برخی از ویژگی هایی است که در نگاه امام انسان با دارا بودن آن بهشتی و با دارا بودن و یا نبودن آن ، دوزخی است . این پژوهش عنوان های زیر را در بر می گیرد : توضیح برخی ازلغات و مفاهیم اولیه که در اثنای پایان نامه از آنها به دفعات استفاده شده ، توضیح بهشت و دوزخ و تصویر آنها با استمداد از قرآن و نهج البلاغه و کتب حدیثی ، بیان برخی از ویژگی های بهشتیان از جمله : تقوای الهی ، امر به معروف و نهی از منکر ، یاد معاد و ترس از آن ، و نیز بیان برخی از ویژگی های دوزخیان از جمله : شرک به خدا ، بی اعتنایی به نماز ، غیبت و مواردی از این دست در پایان نیز جمع بندی و نتیجه گیری در مورد مطالب گفته شده آمده است.

این رساله با ایده ی شناخت و بررسی ضوابط و محدوده ی لعن در قرآن و کتب اربعه شیعه به رشته تحریر درآمد. محقق با در نظر داشتن اهمیت بحث لعن، در فصل اول به تبیین مسئله و اهداف تحقیق، مفهوم شناسی واژگان و ذکر آراء برخی فقها در خصوص احکام پنجگانه لعن پرداخت. با توجه به لزوم تعیین مصادیق لاعن و ملعون در راستای اهداف پژوهش، فصل دوم بصورت کامل به این مسئله اختصاص یافت و با یک تقسیم بندی نسبتا دقیق همه ی گروه ها و افراد ذکر شده در قرآن و کتب اربعه شیعه مورد بررسی قرار گرفتند. در ادامه ی کار، محقق به اصلی ترین مسئله رساله یعنی استخراج و بررسی ضوابط و محدوده های لعن پرداخته است؛ به همین منظور با دقت در آیات و روایاتی که محل بحث بودند، محدوده ی کاربرد لعن را در سه قلمروِ دین، اقتصاد و اجتماع وسعت می دهد. وی با توجه به نص صریح قرآن و روایات، اقدام به استخراج ضوابط کرده و ظلم را به عنوان زیربنائی ترین ضابطه ای که فرد را مشمول لعن می کند به مخاطبین معرفی می نماید. از مهمترین ضوابطی که در زیر گروه ظلم قرار گرفته اند می توان به کفر، شرک، نفاق و دشمنی با پیامبر عظیم الشأن اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) اشاره کرد. پژوهشگر در فصل پایانی آثار و پیامدهای کاربرد لعن را خصوص افراد و جامعه اسلامی مورد توجه قرار داده و آنها را به دو حوزه ی هدایت و حکومت دینی تحلیل و بررسی کرده است.

الف- موضوع و طرح مسأله: با توجّه به اهمیّت مبحث ناسخ و منسوخ در قانون گذاری و استنباط مسائل شرعی از قرآن کریم و سنّت و محوریّت کلمات معصومین (علیهم السّلام) در شرح و تبیین و تفسیر قرآن و از طرفی مغفول واقع شدن اهل بیت (علیهم السّلام) در این گونه مسائل، بررسی «نسخ آیات قرآن در مکتب اهل بیت (علیهم السّلام)» امری ضروری به نظر می رسد. هدف این کار تحقیقی، بررسی دیدگاه معصومین (علیهم السّلام) در مورد نسخ آیات قران و اهمیّت این مبحث در منظومه روایی شیعه می باشد. ب- مبانی نظری شامل مرور مختصری بر منابع، چارچوب نظری، پرسش ها و فرضیه ها: کتب روایی و تفاسیر روایی شیعه مهم ترین منبع مورد استفاده در نگارش این پایان نامه بود. این تحقیق بر مبنای دو سوال اساسی استوار است: ?- روایات منقوله از معصومین (علیهم السّلام) در مقوله اصل نسخ و مصادیق آن از جهت سندی در چه مرتبه ای از اعتبار قرار دارند؟ ?- از جهت دلالت و فقه الحدیث، این روایات چه مقدار بر نسخ مصطلح امروزی در علوم قرآنی منطبق هستند؟ در پی این سوالات فرضیه هایی نیز مطرح شد که عبارت اند از: ?- نسخ به معنای مصطلح علوم قرآنی، در روایات اهل بیت (علیهم السّلام) نیز دیده می شود. گرچه اکثر روایات این مسأله از جهت سندی دچار ضعف هستند امّا تراکم احادیث ضعیف در مورد واحد می تواند اثبات کننده این فرضیه باشد. ?- روایات وارده در زمینه گزارش موارد و مصادیق نسخ آیات قرآن، اکثراً دچار ضعف سندی هستند. بعد از پیدایش سوالات و طرح فرضیه ها به منظور بررسی صحت فرضیه ها، روایات مرتبط با نسخ از منابع روایی و تفسیری شیعه جمع آوری شد و با استفاده از منابع معتبر علم رجال و درایه مورد بررسی قرار گرفت. پ- روش تحقیق: برای نگارش پایان نامه از روش تحقیق توصیفی و برای جمع آوری مطالب از روش کتاب خانه ای استفاده شد. ابتدا با مراجعه به کتب فیش برداری صورت گرفت و سپس مطالب جمع بندی و دسته بندی شد. ت- یافته های تحقیق: اکثر روایات بررسی شده در زمینه اصل و مصادیق نسخ در ناحیه سند دچار ضعف هستند و در ناحیه دلالت نیز می توان نسخ به اصطلاح امروزی علوم قرآنی را به روشنی در این روایات دید. ث- نتیجه گیری و پیشنهاد ها: مبحث نسخ از منظر اهل بیت (علیهم السّلام) دارای اهمیّت فراوانی است به گونه ای که هر کس در زمینه علوم دینی مرجعیّتی دارد (فقها، قضات، مفسّر ین و ...) باید در ابتدا مبنای خود را در این زمینه تنقیح نماید که در غیر این صورت خود و سایرین را به هلاکت می افکند. روایات این مبحث اکثراً دچار ضعف سندی هستند که البته تراکم روایات ضعیف می تواند اطمینان آفرین باشد. پیشنهاد می شود در مورد مبحث نسخ و تأثیر موضع گیری ها و ارشادات معصومین (علیهم السّلام) بر رفتار پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السّلام) از فقها و مفسّر ین تحقیقات مستقلی صورت پذیرد به گونه ای که در این بررسی ها محوریّت کلمات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) عنصر اساسی باشد.

دست یابی سریع و آسان به دست آوردهای معرفت دینی چزو آرزوهایی است که هماره پژوهشگران حقیقت جو در پی تحقق آن بوده اند. اما این آرزو هنگامی برآورده می شود که بتوان همه داشته های معارف و فرهنگ دینی را به گونه ای نظام مند سامان داد و ارتباط معنایی و منطقی میان آنها برقرار نمود. تهیه اصطلاح نامه علوم قرآنی نیز کوششی است برای همین منظور تا بتوان بر اساس آن، مدیریت شبکه ای تحقیق را در قرآن پژوهشی طراحی کرد.

توجه به یاد و اراده و مشیت خداوند در امور که موجب صحت و پاکی عمل است و توجه به امور مهمی چون گرفتن مشورت از دیگران و یا تنظیم سند و گواه گرفتن که احتمال بروز مشکلات اقتصادی را به حداقل می رساند از آدابی هستند که در قرآن ذکر شده اند همچنین سهل و آسان گیری بر مومنان و توجه به نیاز آنها از جمله ی آداب اقتصادی هستند که در زندگی اجتماعی نمود بیشتری دارد. همچنین در رابطه با فعالیت های اقتصادی که بهبود زندگی نیازمندان را در پی دارد الگویی از آداب را ترسیم نموده و آدابی را مقرر داشته است که توجه بدان سبب رشد و تعالی انسان می شود. در این رساله ضمن بیان آداب مهم ترین فعالیت های اقتصادی که در قرآن ذکر شده آثار و پیامدهایی که رعایت و ترک این آداب به دنبال خواهد داشت بررسی شده و با نگرشی بر این آثار درمی یابیم که با پیروی از این آداب می توان به رشد و تعالی معنوی رسید و اهداف عالی دین را تحقق بخشید. رعایت این آداب افزون بر تحکیم ارزش های معنوی و انسانی، در شکل گرفتن جامعه ای آرمانی موثراند.

چکیده یکی از قوانین قطعی و غیر قابل انکار در طبیعت، قانون وراثت است که موضوع دانش ژنتیک می باشد. ژنتیک، علم نوپایی است که کمتر از 200 سال قدمت داشته و دانشمندان این علم در سال های اخیر با به کارگیری ابزار و رایانه های پیشرفته در مجهزترین آزمایشگاه ها توانسته اند اطلاعات کامل تری از نحوه وراثت صفات، نقش ژن ها و ساختار ژنوم انسان به دست آورند؛ اما قرآن و معصومین (ع) در بیش از 1400 سال پیش مبانی و مفاهیم بنیادی ژنتیک را به زبانی ساده و با استفاده از تعابیر قابل فهم، بیان فرمودند و البته بخش قابل توجهی از دقایق علمی این دسته آیات و روایات، قرن ها از نظر مفسران و اندیشمندان به دور ماند تا این که در قرن اخیر با پیشرفت علم، درک آن ها ملموس تر شد؛ بنابراین حقایقی را که بشر پس از سالیان متمادی با تحمل زحمات و صرف وقت فراوان بدان رسید، قرن ها پیش در قرآن کریم و متون روایی معصومین (ع) درج شده بود و اکنون نیز نکته های ژنتیکی متعددی در کلام الهی و معصومین (ع) وجود دارد که در آینده با پیشرفت علم تفسیر و نیز پیشرفت های علمی و رفع ابهام از زوایای مختلف این علم، آشکار خواهد شد. در این پژوهش، نهایت سعی بر آن بوده تا آیات و روایاتی که صراحتا و یا تلویحا اشاره به نکته ای ژنتیکی دارند با چینشی منطقی، دسته بندی گردد و پس از مطالعه تفاسیر و تحلیل دیدگاه ها و با بهره گیری از دستاوردهای قطعی دانش ژنتیک، نتیجه حاصل شود؛ بر این اساس، مطالب در پنج فصل به شرح زیر تدوین و نگارش شده است: کلیات، تولید مثل، وراثت، بهسازی نسل و کاربردهای ژنتیک و این نتیجه حاصل شد که آیات و روایاتی اشاره به سلول های جنسی دارند و دسته ای دیگر موید لقاح سلول های جنسی بوده و آیات و احادیثی دلالت بر انتقال خصوصیات والدین به فرزندانشان دارند؛ همچنین اسلام دستورالعمل های فراوانی به منظور بهسازی نسل ارائه داده و بر رعایت آن ها تاکید فرموده است. در زمینه کاربردهای ژنتیک، نکته صریحی در ارتباط با آزمایش ها و مشاوره ژنتیک به دست نیامد ولی رهنمون های اخلاقی ارزشمندی در آموزه های اسلامی وجود دارد که لازم است در حوزه های مذکور به کار گرفته شود؛ در بحث مهندسی ژنتیک که از امور مستحدثه است، به نظر می رسد که فی نفسه جایز بوده و اسلام مخالفتی با اصل آن ندارد. واژگان کلیدی: قرآن، حدیث، دانش ژنتیک، وراثت، نسل

خداوند متعال آیات خود را – اعم از آفاقی و انفسی- به انسان نمایانده است تا با رویت آنها به حقانیت رهنمودهای قرآن پی برده و از آن بهره مند شود تا جایی که به ادراک این حقیقت دست یابد که خداوند مشهود هر چیزی است و نزد هر موجودی حاضر است. آسمان و زمین، دریاها و کوه‏ها، دست، پا، چشم، قلب و هر چه در آفاق است و مشاهده می‏شود، آیات آفاقی‏اند و آنچه در نفس آدمی است و با بصیرت مشاهده می‏شود (نه با بصر) آیات انفسی‏اند. آیه 53 از سوره مبارکه فصلت غرر آیات موجود در این باب است که در این بحث بسیار کلیدی است. به روش توصیفی و با ادغام تفسیر موضوعی و ترتیبی در آثار علامه طباطبایی، آیت الله جوادی آملی و سایر مفسرین و تطبیق داده های به دست آمده در مورد دو راه آفاقی و انفسی در این سوره ها می توان دستاوردهای این دو سیر و موانع طی مسیر آنها را استخراج نمود.