نام پژوهشگر: کاظم رسول زاد طباطبایی

تبیین جامعه شناختی سلامت روانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس - دانشکده علوم انسانی 1390
  عاطفه درودیان   علی ساعی

این پژوهش که ذیل عنوان بررسی جامعه شناختی سلامت روانی قرار دارد، به بررسی ریشه های اجتماعی سلامتی روانی پرداخته و نقش دو عامل اجتماعی مهم، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و سرمایه های اجتماعی فردی را، در تعیین میزان سلامت روانی افراد مورد بررسی قرار داده است. مسئله ی این پژوهش توزیع اجتماعی سلامت روانی در میان شهروندان تهرانی ست. سوال تحقیق نیز در قالب گزاره ی "توزیع اجتماعی سلامت روانی در میان شهروندان تهرانی چگونه قابل تبیین است؟" طرح گردیده. جهت تبیین این مسئله مدل اجتماعی استرس (ویتون و هال، 1996) را به کارگرفته ایم که با ترکیب دو تئوری سرمایه ی اجتماعی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی قادر است بخشی از تفاوت پذیری سلامت روانی را در میان شهروندان تهرانی تبیین کند. جهت ارزیابی رابطه ی این دو مجموعه با مجموعه سلامت روانی، از تکنیک پیمایش و ابزار پرسش نامه استفاده شده و از طریق روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای در شش محله تهران و با مراجعه به درب منازل، داده های تجربی به دست آمد. جمعیت نمونه ی تحقیق 303 نفر بوده است که از این میان 165 نفر زن و 138 نفر مرد بوده اند. بر مبنای یافته های این پژوهش رابطه ی فازی سلامت روانی با مجموعه های سرمایه ی اجتماعی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی به ترتیب به میزان 285/0 و 243/0 بوده است که مجموعا 10 درصد از تغییرات سلامت روانی را در میان جمعیت نمونه تعیین می کنند. همچنین شواهد تجربی نشان می دهدکه سرمایه ی اجتماعی به عنوان یک منبع رویارویی در شرایط بغرنج و تنش زا یا زمانی که سایر منابع در دسترس فرد قرار ندارند، بیشترین اهمیت را در پیش بینی تغییرات سلامت روانی دارا ست. در آخر آنکه عامل سرمایه ی اجتماعی از یک سو عاملی میانجی میان پایگاه اقتصادی-اجتماعی و سلامت روانی ست و از سوی دیگر قادر است به عنوان عاملی تعدیل کننده از آثار سوء تعلق به اقشار اجتماعی فرودست بر سلامت روانی بکاهد.