مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر سطوح مختلف مخلوط اسانس و پسماند گیاهان آویشن، رزماری، شوید و نعناع فلفلی در جیره های حاوی منابع مختلف روغن، بر عملکرد، صفات کیفی تخم مرغ و پاسخ های ایمونولوژیک و هیستولوژیک مرغ های تخم گذار طراحی و اجرا گردید. این بررسی در قالب دو آزمایش فاکتوریل 3×2 بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 6 تیمار، 4 تکرار و 5 مشاهده در هر تکرار انجام گرفت. فاکتورهای مورد بررسی شامل مخلوط اسانس در 3 سطح (صفر، 100 و 200 میلی گرم) و منبع روغن در دو منبع (روغن ماهی و روغن سویا) بودند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از روغن ماهی وزن نسبی طحال (01/0p<)، غلظت مالون دی آلدئید کبدی (05/0p<)، شاخص رنگ تخم مرغ (05/0p<)، توده تخم مرغ (05/0p<)، تعداد و قطر غدد لنفاوی غیرمنتشره لامیناپروپریا (05/0p<) را افزایش و منجر به کاهش فعالیت آنزیمalp (01/0p<) و غلظت کلسترول و تری گلیسرید پلاسما (05/0p<)، کلسترول زرده (01/0p<)، چربی کبد (01/0p<)، نسبت هتروفیل به لنفوسیت (05/0p<) و طول پرز (08/0p=) گردید. مخلوط اسانس های گیاهی نیز منجر به کاهش غلظت کلسترول و تری گلیسرید (01/0p<) خون، فعالیت آنزیم های sgot و sgpt (01/0p<)، وزن نسبی کبد (01/0p<)، نسبت هتروفیل به لنفوسیت(05/0p<)، جمعیت پاتوژن روده ای (01/0p<)، غلظت مالون دی آلدهید سرم و کبد (05/0p<) گردید؛ حال آنکه موجب بهبود تولید آنتی بادی علیه srbc و ویروس نیوکاسل (01/0p<)، نسبت طول پرز به عمق کریپت و نیز قطر غدد لنفاوی (01/0p<) و استحکام و ضخامت پوسته تخم مرغ شد (05/0p<). استفاده از سطوح مختلف پسماندهای گیاهی تنها موجب بهبود معنی دار تیتر آنتی بادی علیه گلیول قرمز گوسفندی (05/0p<)، تعداد و قطر غدد لنفاوی و سلول های گابلت (01/0p<)، کیفیت پوسته تخم مرغ (05/0p<) و نیز جمعیت اشرشیا کلی ایلیومی (01/0p<) گردید. لذا یافته های مطالعه حاضر بیانگر آن است که بهره گیری از روغن ماهی به همراه 200 میلی گرم بر کیلوگرم مخلوط اسانس موجب بروز بهترین پاسخ های ایمونولوژیک، هیستولوژیک روده، تعدیل پروفیل چربی های خونی و نیز شاخص توده تخم مرغ گردید، حال آنکه در استفاده از پسماند تنها پاسخ ایمنی هومورال، جمعیت باکتریایی روده و کیفیت پوسته تحت تاثیر قابل ملاحظه ای قرار گرفت.