نام پژوهشگر: سیده زینب جعفرنیا

نقدو بررسی آراء علامه مجلسی در سیره نبوی در بحارالانوار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1393
  سیده زینب جعفرنیا   سیده وحیده رحیمی

چکیده اثر پیش رو با عنوان «نقد و بررسی آراء علامه مجلسی در سیره نبوی? در بحارالانوار»، با هدف استخراج مبانی و ملاک‎های فقه الحدیثی علامه مجلسی در نقل روایات سیره پیامبر?، رقم خورده است. این مهم از طریق بررسی شرح و بیانات فراوان علامه ذیل آیات و روایات و تطبیق آن‎ها با دیدگاه سایر صاحب نظران، به انجام رسیده است. تامل در این بیانات گویای این واقعیت است که نباید بحارالانوار را صرفا مجموعه‎ای از روایات صحیح و سقیم و خالی از هر گونه نقد و بررسی دانست، بلکه بر خلاف نظر مشهور، علامه با بهره‎گیری از آیات و روایات و مبانی و اصول فقه الحدیثی خود و منابع فراوان، به تحلیل و تبیین متون روایات و نقد و ارزیابی آن‎ها پرداخته و حتی در گزینش روایات نیز، بر طبق این اصول پیش رفته است. علامه از طریق گردآوری روایات قصص که از ابتکارات او در این اثر محسوب می‎شود، در تقابل با احادیث ضعیف و اسرائیلیات، کمک شایانی نموده است. از جمله ملاک‎های علامه (که از بررسی سیره پیامبر? در محدوده این پژوهش به دست آمده)، اهتمام علامه در جمع روایات متعارض و پرهیز از طرد روایات می‎باشد؛ تا جایی که در این مسیر از ارائه احتمالات گوناگون دریغ نمی‎ورزد، حتی اگر خود، در پی تقویت آن‎ها با دلایل متقن بر نیاید. از شیوه‎های او در رفع تعارض روایات، می‎توان به استفاده از تقیه و ارائه دلایل مختلف در حمل حدیث بر تقیه، نسخ، تصحیف، دقت در معنای صحیح واژگان، مقابله نسخه‎های مختلف با یکدیگر و بیان مراد اصلی روایت، اشاره کرد. علاج غرابت و ارسال روایات از طریق اعتماد بر مولف و تاییدیه از آیات، دفاع از مبانی کلامی شیعه و پاسخ به شبهات مخالفان، بیان احتمالات گوناگون در تبیین معنای روایات و در مواردی گزینش یکی از این احتمالات با ارائه دلیل، اثبات مدعا با استفاده از روایات هم مضمون و توجه به وجوه گوناگون معنایی، از دیگر ملاک‎های علامه در بررسی روایات می‎باشند. علامه، روایات مندرج در کتب معتبر شیعه را به شرط مطابقت با عقل (هر چند از طریق عامه باشد)، مورد پذیرش قرار می دهد. همچنین از دیدگاه علامه، اطمینان نداشتن به سند روایت، ملاک عدم وثوق به متن آن می‎باشد؛ هر چند راوی آن از افاضل باشد. کلمات کلیدی: بحارالانوار، علامه مجلسی، پیامبر اکرم?، تعارض، تقیه، فقه الحدیث.