مجتبی صانعی

دانشیار گروه مهندسی رودخانه، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

[ 1 ] - بررسی آزمایشگاهی شرایط جریان در راه ماهی از نوع کانال ماهی- قایق رو

راه ماهی­ها، به دلیل نقش مهمی که در مهاجرت آبزیان و بقا نسل آن‌ها دارند، از اجزای اصلی سازه­های تقاطعی از جمله سدها می­باشند. در این تحقیق مدل آزمایشگاهی کانال ماهی -قایق­رو تهیه شده است که حداکثر انطباق را با شرایط زیست­محیطی داشته و در آن برای ایجاد تلفات انرژی در مجرای عبور ماهی، از برس­های مشابه علف مصنوعی، استفاده شده است. با توجه به شعاع خمش مناسب، امکان عبور قایق­های کوچک ماهیگیری نیز در...

[ 2 ] - بررسی تاثیر رقوم بستر بالادست و پایین‌دست روی ضریب آبگذری سرریز نوک اردکی لبه تیز

سرریزهای لبه تیز یکی از سازه‌­های اندازه­‌گیری، انحراف و کنترل سطح آب در پروژه­‌های هیدرولیکی، آبی و زیست­‌محیطی هستند. ضریب آبگذری این سرریزها نیز چون سایر سرریزها تابعی از H/P (H ارتفاع آب روی سرریز و P ارتفاع سرریز) می­‌باشد. در شرایطی که نیاز به عبور جریان بیشتر با یک ارتفاع مشخص از روی سرریز وجود دارد با تغییر شکل پلان سرریز، طول آن افزایش داده می‌­شود. یکی از این سرریزها، سرریز نوک اردکی ...

[ 3 ] - بررسی اثر سازه آبشکن بر هیدرولیک جریان و رسوب آبگیرهای جانبی واقع در قوس آبراهه

فرایند آبگیری از رودخانه‌­ها به‌وسیله سازه آبگیر همواره با انحراف رسوبات با اندازه‌‌های متفاوت همراه می‌‌باشد. انحراف رسوبات به‌صورت بار بستر به کانال آبگیر، تأسیسات انتقال آب پایین‌‌دست آبگیر و طرح آبرسانی را با مشکلاتی روبرو می‌‌نماید. اصلاح ساختار جریان با استفاده از سازه‌‌های حفاظتی از روش‌‌های افزایش آبگیری و کاهش رسوب ورودی به آبگیر می‌‌باشد. در تحقیق حاضر تأثیر سازه‌ آبشکن در اصلاح الگوی...

[ 4 ] - بررسی آزمایشگاهی تاثیر شکل بستر کانال بر تغییرات پروفیل سطح آب ‏در سرریز‌‌های جانبی

سرریزهای جانبی به شکل وسیعی برای انحراف آب از رودخانه‌ها به‌کار می‌روند. اغلب رودخانه‌های طبیعی با بستر متحرک هستند که ته‌نشینی رسوبات در امتداد سرریز جانبی مشکلاتی را در انحراف آب ایجاد می‌کند. مطالعات بر روی یک فلوم آزمایشگاهی با عرض 0.9 متر، طول 10 متر، سه مقدار طول سرریز جانبی به‌ترتیب برابر با 0.6، 0.4 و 0.2 متر، ارتفاع سرریز 0.08 متر و شیب طولی کانال 0.001 انجام شده است. تغییرات پروفیل سط...

[ 5 ] - برآورد نیمرخ آبشستگی در پایین دست دریچه با وجود بستر چسبنده

آبشستگی پدیده­‌ای است که در بعضی مواقع به تخریب سازه­‌های زیربنایی منجر شده و وقایع جبران‌ناپذیری را به همراه دارد. تحقیقات معدود قبلی نشان داده که در شرایطی که بستر متشکل از ذرات ریزدانه چسبنده باشد، کاربرد معیارهای مبتنی بر رسوبات غیرچسبنده ابعاد گودال آبشستگی موضعی را بیش از واقعیت برآورد نموده و هزینه‌­های گزافی را به طرح تحمیل می‌کند. بر اساس این تحقیقات، میزان و نوع رس بر آبشستگی بستر چسب...

[ 6 ] - بررسی آزمایشگاهی اثر میزان رس موجود در مصالح کناره رودخانه در فرسایش کناری رودخانه

کسب اطلاعات و آگاهی کافی درباره نوع مواد تشکیل­‌دهنده خاک کناره دیواره­‌های رودخانه، تاثیر چگونگی نحوه قرارگیری لایه­‌های مختلف مواد کناره رودخانه و همچنین، خصوصیاتی از خاک تشکیل­دهنده دیواره­‌های رودخانه که در فرسایش­‌پذیری موثر هستند، کمک شایانی در جلوگیری از تخریب خاک و آثار آن می­‌کند. هدف اصلی از انجام این پژوهش، دستیابی به­‌روش مناسب اصلاحی سازگار با محیط زیست طبیعی برای کاهش آثار مخرب نا...

[ 7 ] - بررسی تأثیر دبی و اندازه قطر پایه در عمق و حجم آبشستگی موضعی اطراف ‏پایه پل

آبشستگی پایه­ های پل یکی از مسائل مهم در هیدرولیک پل­ ها است. این پدیده منجر به خالی شدن زیر پی پایه­ های پل شده و در نتیجه باعث واژگونی آن‌ها می­ شود. مکانیزم آبشستگی موضعی اطراف پایه­ ها بسیار پیچیده بوده و تاکنون محققین زیادی به بررسی این پدیده مهم پرداخته­ اند. همه ساله پل­ های زیادی در سرتاسر دنیا در اثر آبشستگی تخریب شده و باعث خسارت‌های جانی و مالی زیادی می­ شوند. از این­ رو بررسی آبشستگ...

[ 8 ] - بررسی آزمایشگاهی اثر صفحات مستغرق انحنادار با قطاع 60 درجه بر راندمان حوضچه رسوبگیر گردابی

یکی از شیوه‌­های کنترل رسوب در سازه­‌های آبی استفاده از حوضچه­‌های رسوبگیر گردابی است. حوضچه­‌های رسوبگیر گردابی نسبت به سایر سازه­‌های رسوبگیر مرسوم عمل جداسازی را در سرعت بالا انجام می‌دهد. ازمشکلات این سازه رسوبگیر، ته‌­نشین شدن درصدی از رسوبات در کف حوضچه و عدم خروج آن‌ها از روزنه تحتانی است که باعث  اختلال در عملکرد این سازه می­‌­شود. بنابراین، برای کنترل تجمع رسوبات در کف و خارج کردن آن‌ه...

[ 9 ] - بررسی تغییرات آبشستگی موضعی پاییندست جت‌های ریزشی با تغییر عمق بحرانی پایاب و شکل روزنه

بررسی پدیده آبشستگی موضعی ناشی از جت‌های ریزشی، در پایین‌دست سازه‌های هیدرولیکی، به‌منظور جلوگیری از فرسایش شدید حاصل از آن و به خطر انداختن ایمنی سازه، امری مهم و ضروری می‌باشد. در این مقاله، نتایج یک مطالعه آزمایشگاهی درباره تاثیر عمق پایاب بر ابعاد آبشستگی موضعی پایین‌دست جت‌های ریزشی، ارائه می‌شود. ابتدا جت آب از روزنه‌هایی با مقاطع دایره‌ای، مربع و لوزی شکل، با مساحت یکسان و با دبی‌های در ...

[ 10 ] - بررسی آزمایشگاهی عملکرد صفحات مستغرق در رسوب‌زدایی از کف حوضچه رسوب‌گیر گردابی

حوضچه رسوب‌گیر گردابی از جمله سازه‌های کنترل رسوب در سیستم‌های انتقال و مصرف آب است که در شرایط خاص خود می‌تواند از نظر اقتصادی نسبت به سایر طرح‌ها ارجح باشد. از جمله مشکلات به‌کارگیری این نوع رسوب‌گیر، ته‌نشست درصدی از رسوبات در کف حوضچه و عدم خروج آن‌ها از روزنه تحتانی می‌باشد که باعث ایجاد اختلال در عملکرد این سازه می‌شود. در این پژوهش که شامل تلفیق حوضچه رسوب‌گیر گردابی با صفحات مستغرق می‌ب...

[ 11 ] - تأثیر تنگ‌شدگی کانال و زاویه آب‌شکن در کاهش آب‌شستگی

آب‌شکن‌ها سازه‌هایی هستند که معمولاٌ در حفاظت دیواره خارجی قوس‌ها و طرح‌های اصلاح مسیر رودخانه، به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله مسائل مهم در طراحی آب‌شکن‌ها، پدیده آب‌شستگی موضعی دماغه آن‌ها است که به‌علت تنگ‌شدگی مقطع جریان و وجود گردابه‌های قوی به‌وجود می‌آید. در این تحقیق بررسی آزمایشگاهی تاثیر طول و زاویه قرارگیری آب‌شکن فرعی در بالادست آب‌شکن اصلی، در کاهش فرسایش در دماغه ...

[ 12 ] - بررسی آزمایشگاهی تأثیر آرایش پوشش گیاهی‎ ‎بر سرعت ‏برشی جریان

در این مقاله تأثیر هیدرولیکی تنه‌ درختان کناره ‌رودخانه بر تغییرات سرعت برشی جریان به‌صورت آزمایشگاهی بررسی شده است. بدین ­منظور در یک طرف کانالی به‌طول تقریبی سی مترو شیب طولی 0.01، شیب جانبی 3:1 در طول پنج متر ایجاد شد و میله‌هایی به قطر 5/6 میلی‌متر با دو نوع آرایش شطرنجی و ضرب‌دری و هر آرایش با سه تراکم، درکناره نصب شد. عمق و سرعت جریان درکانال اصلی و دربین میله‌ها اندازه‌گیری شده، از میانگ...

[ 13 ] - اثر آب‌شکن محافظ قائم بر آب‌شستگی دماغه‌ اولین آب‌شکن‏

از روش‌های متداول ساماندهی و کنترل فرسایش کناری رودخانه استفاده از آب‌شکن است. آب‌شکن با هدایت جریان به سمت محور رودخانه، از ایجاد جریان قوی در طول ساحل جلوگیری کرده، مانع فرسایش ساحل رودخانه می‌شود. از سوی دیگر الگوی جدید جریان باعث فرسایش (آب‌شستگی) دردماغه آب‌شکن می‌شود. آب‌شکن‌ها معمولاً به صورت چندتایی ساخته می‌شوند و پایداری آن­ها بستگی زیادی به پایداری اولین آب‌شکن  دارد. در این مقاله پیش...

[ 14 ] - بررسی آزمایشگاهی اثر آرایش روزنه‏ های مکش رسوب بر عملکرد روش لوله دفن ‏شونده در لایروبی مخازن

روش‏های لایروبی سیفونی رسوبات برای حل مسأله رسوبگذاری مخازن سدها به‏طور گسترده در دهه‏های اخیر مورد مطالعه قرار گرفته‏اند. این روش‏ها برخی معایب مانند صرف انرژی اضافی، توقف در بهره‏برداری مخزن، هدر رفت آب، تخلیه رسوب بیش از ظرفیت حمل پایین‏دست و غیره را ندارد. تخلیه سیفونی رسوبات توسط لوله مکش دفن‏شونده خودکار، از مهمترین روش‏های لایروبی سیفونی است که در آن بدون نیاز به انرژی اضافی و تنها با اس...

[ 15 ] - Scale Effects on the Discharge Coefficient of Ogee Spillway with an Arc in Plan and Converging Training Walls

Dam spillways are the structures that lead rightly and safely the outflow downstream, so that the dam integrity can be guaranteed. Many accidents with dams have been caused by an inadequate spillway design or insufficient capacity. To accurately respond the hydraulic spillways, designers use physical modeling for designing this kind of structures. The scale effect in the spillway modeling, as a...

[ 16 ] - بررسی شرایط هیدرولیکی راه ماهی از نوع کانال ماهی- قایق‌رو با استفاده از مدل عددیFlow 3D

راه ­ماهی ­ها، به دلیل نقش مهمی که در مهاجرت آبزیان و بقا نسل آن‌ها دارند، از اجزای اصلی سازه­ های تقاطعی از جمله سدها می­ باشند. در این تحقیق مدل عددی کانال ماهی-قایق ­رو با استفاده از نرم افزار Flow-3D تهیه شده است. به منظور صحت­ سنجی از نتایج مدل آزمایشگاهی استفاده شد. با مقایسه نتایج مدل عددی با مدل آزمایشگاهی، مشخص شد که میزان خطا برای عمق و سرعت جریان، به ترتیب 3 و 5/11 درصد است. سپس با ا...

[ 17 ] - بررسی آزمایشگاهی الگوی رسوب‌گذاری در مخازن استوانه‌ای پرورش ماهی قزل‌آلا

با افزایش جمعیت در سطح جهان، مخازن استوانه‌ای پرورش ماهی به دلیل تولید بالا و مصرف پایین آب، توسعه‌یافته و به دلیل اهمیت کیفیت آب و جداسازی مواد جامد از این مخازن مطالعات زیادی انجام‌شده است. در این مقاله به‌منظور بررسی آزمایشگاهی الگوی رسوب‌گذاری در مخازن استوانه‌ای پرورش ماهی، مخزنی با قطر 14/2 متر و ارتفاع 59/0 متر طراحی و ساخته‌شده است و جریان ورودی از طریق جت آب از سه نازل ورودی به قطر داخ...

[ 18 ] - مطالعه آزمایشگاهی و عددی مشخصات هیدرولیکی جریان عبوری از سرریز لبه تیز در اثر بالا آمدگی بستر بالادست

چکیده سابقه و هدف: سرریزهای لبه تیز یکی از سازه‌های اندازه‌گیری، انحراف و کنترل سطح آب در پروژه‌های هیدرولیکی، آبی و زیست محیطی هستند. بنابراین بررسی ویژگی و خصوصیات آنها از جمله خصوصیات هیدرولیکی از مباحث مهم در طراحی این سازه‌ها می‌باشد. تاکنون مطالعات متنوع و زیادی در خصوص سرریزهای لبه تیز صورت پذیرفته است. در خصوص تاثیر ناهمترازی طرفین رقوم بستر روی خصوصیات هیدرولیکی سرریزها، مطالعات محدود...

[ 19 ] - بررسی آزمایشگاهی تاثیر درصد رس بنتونیت موجود در مصالح بر ابعاد حفره آبشستگی بعد از دریچه

سابقه وهدف: یکی از عمده‌ترین مشکلات سازه‌هایی از قبیل سرریزها، دریچه‌ها و حوضچه‌های آرامش که در بالادست بسترهای فرسایش‌پذیر قرار دارند، آبشستگی در مجاورت سازه است که علاوه‌ ‌بر تأثیر مستقیم بر پایداری سازه، ممکن است باعث تغییر مشخصات جریان و در نتیجه تغییر در پارامترهای طراحی سازه شود. اهمیت بررسی پدیده آبشستگی زمانی آشکار می‌گردد که عمق آبشستگی قابل ملاحظه باشد به‌گونه‌ای که این عمق به پی سازه...

[ 20 ] - مطالعه آزمایشگاهی مکان یابی و شکل حفره ها در مدیریت برداشت مصالح رودخانه ای

رودخانه ها به عنوان یکی از مهمترین منابع قرضه مصالح سنگی محسوب می شوند و  برداشت مصالح شن و ماسه ای از رودخانه ها با توجه به ویژگی های مورفولوژی آن و خصوصیات هیدرولیکی و ظرفیت حمل رسوب جریان از یک سو و نحوه برداشت مصالح از سوی دیگر میتواند اثرات منفی بر رودخانه ها داشته باشد لذا در این تحقیق با استفاده از مطالعه آزمایشگاهی، اثر فاصله و نوع برداشت دو حفره متوالی به منظور پر­شدگی و احیای آنها جهت...

[ 21 ] - مطالعه آزمایشگاهی تأثیر هیدرولیکی مسیر جریان خروجی نازل بر الگوی جریان مخزن استوانه‌ای پرورش ماهی

هیدرولیک جریان نازل‌های ورودی جریان به مخزن پرورش ماهی، اهمیت خاصی در برقراری یکنواختی جریان و شرایط ‏بهینۀ تخلیۀ مواد جامد زائد دارد. در این مقاله با تحلیل جریان خروجی سه نازل در عمق‌های مختلف، شرایط الگوی ‏جریان در مخزن، مورد مطالعۀ آزمایشگاهی قرار گرفته است. آزمایش‌ها با چهار گزینه با تغییر زاویۀ پرتاب نازل در زاویه‌های ‏‏20، 40، 60 و 80 درجه نسبت به شعاع محوری مخزن، در یک دبی مشخص، اجرا شده...

[ 22 ] - Experimental study on appropriate location of river material mining pits regarding extraction and utilization

River bed sand and gravel are utilized more than mountain materials due to their availability and closeness to the transit roads and sites of usage. Excessive and non-technical extraction of gravel and sand bring a kind of interference in them, leading to many negative consequences. Therefore, presenting solutions to reduce these impacts and infilling mining pits are essential. In this researc...

[ 23 ] - بررسی آزمایشگاهی ضریب دبی سرریز جانبی کلید پیانویی ذوزنقه‌ای

سرریز، یک سازه هیدرولیکی است که برای عبور آب‌های اضافی و سیلاب‌ها از بالادست به پایین‌دست سدها استفاده می‌شود. سرریزهای جانبی از انواع سازه‌های هیدرولیکی هستند که با اهداف مختلف در دستگاه‌های انتقال آب احداث می‌شوند. سرریز جانبی با ارتفاعی کمتر از ارتفاع دیواره کانال احداث‌شده و هنگامی‌که سطح آب بالا می‌آید سرریز جانبی باعث تنظیم دبی و کنترل سطح آب در کانال اصلی می‌گردد. این تحقیق طی یک بررسی آ...

[ 25 ] - بررسی آزمایشگاهی اثر شکل شکاف بر کنترل آبشستگی موضعی پایه با مقطع مستطیلی (مقایسه ی شکاف های لوزی و مربع)

یکی از ‌روش‌های مهارکردن  آبشستگی اطراف پایه ی پل استفاده از شکاف در آنهاست. در تحقیق حاضر اثر شکل شکاف بر آبشستگی موضعی اطراف پایه با مقطع مستطیلی، بررسی شده  است. برای این منظور دو شکاف لوزی و مربع شکل با مساحت سطح برابر، در سه تراز قرارگیری نزدیک سطح آب، هم‌تراز بستر و زیر بستر و در چهار عدد فرود 3/0 و 27/ 0 و 24/0 و 19/0 آزمایش شدند. در ادامه دانه‌بندی بستر تغییر داده شد و پایه‌های شکافدار ...

[ 26 ] - بررسی آزمایشگاهی ضریب دبی و خطوط جریان در سرریز جانبی کلید پیانویی ذوزنقه‌ای

مهمترین کاربرد سرریزهای جانبی، کنترل و انحراف سیلاب و محافظت سازه مربوطه در مخازن سدها و رودخانه‌ها است. این تحقیق طی یک بررسی آزمایشگاهی در کانالی به طول 10 متر، عرض 6/0 متر، ارتفاع 6/0 متر و 16 مدل سرریز ذوزنقه‌ای کلید پیانویی تیپ A  با سه‌پایه متفاوت 10، 15 و 20 سانتی‌متر انجام‌شده است. سرریزهای مذکور در دو حالت قرارگیری در دیواره کانال اصلی قرارگرفته‌اند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان ضری...

[ 27 ] - بررسی آزمایشگاهی استفاده از شکاف در پایه جهت کنترل آبشستگی پایه پل‌

هدف از تحقیق حاضر، بررسی آزمایشگاهی تأثیر استفاده از شکاف در پایه پل با مقطع مستطیلی به منظور کنترل آبشستگی بوده است. برای این منظور چهار شکاف ذوزنقه ای شکل ، ذوزنقه بر عکس، مثلثی و مثلثی برعکس با سطح مقطع یکسان، در سه تراز قرارگیری هم‌تراز بستر ، 5/1 سانتی‌متر و 3 سانتی‌متر بالای بستر در چهار عدد فرود 3/0 و 27/ 0 و 24/0 و 19/0 مورد آزمایش قرار گرفت. آزمایش‌های تحقیق حاضر در یک فلوم آزمایشگاهی ...

[ 28 ] - Experimental study on the effect of number of cycles on the hydraulics of trapezoidal piano key side weirs

Recently pianokey weirs become important in hydraulic structures. In this paper effect of the number of cycles on the flow of pianokey sideweir has been investigated experimentally. 45 experiments on single, two, four, six cycles pianokey and sharp crest linear weir on different heads (H/P = 0.3, 0.5, 0.65, 0.85 and 1) has been conducted. The input flow rate to the main channel was applied in s...