غلامرضا جمشیدیها
استاد گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکدۀ علوم اجتماعی؛ دانشگاه تهران؛ ایران
[ 1 ] - آسیب‌شناسی «معرفت دینی» در عصر ابن‌رشد و صدرالدین شیرازی (مورد مطالعه: «فصل المقال فیما بین الحکمة و الشریعة من الاتصال» و رسالۀ «سه اصل فلسفی»)
در مقالۀ حاضر در صدد بررسی وضعیت «معرفت دینی» عصر دو حکیم اسلامی ابن‌رشد (520 - 595 هـ.ق) و صدرالمتألهین شیرازی (979 - 1045هـ ق) مبتنی بر دو اثر «فصل المقال...» ابن‌رشد و «رسالۀ سه اصل» صدرالمتألهین هستیم. هدف از انجام دادن این پژوهش، بازخوانی موضع آسیب‌شناسانه‌ای است که هر یک از این دو فیلسوف در مواجهه با روندهای معرفتی جامعۀ اسلامی عصر خود اتخاذ و با چنین تبیینی، بخشی از وضعیت تفکر آن عصر را ...
[ 2 ] - بازار به مثابه میدان: تحلیل بوردیویی بازار با تاکید بر بازار سنتی تهران
هدف مقاله‌ی حاضر تحلیل بازار به‌مثابه میدان است. تلاش شده است بااستفاده از نظریه‌ی میدان بوردیو و براساس رویکرد روش‌شناختی ترکیبی و استفاده از تکنیک‌هایی چون مشاهده، مشاهده‌ی مشارکتی، مصاحبه و استفاده از اسناد و منابع معتبر به تحلیل بازار سنتی تهران پرداخته شود. براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان گفت که بازار برخاسته از نظم خودانگیخته نیست و کنش بازاریان در بستری از نظم و هماهنگی اتفاق نمی‌افت...
[ 3 ] - نحوه‌ی خوانش رمان‌های جنگ تحمیلی در میان دانشجویان و طلاب
نظریه‌ی ادبی که پیش از این خود را به متن یا نویسنده‌ی آن متعلق می‌دانست، در چند دهه‌ی اخیر به مخاطبان این آثار و چگونگی دریافت متن ادبی توسط آنان توجه نموده است. اکنون خواننده به‌مثابه عنصری فعال در درک اثر ادبی، در خلق اثر به‌وسیله‌ی نویسنده نیز اهمیت یافته است. این وضعیت در آثار ادبی جنگ تحمیلی نیز قابل مشاهده است. از آن‌جا که این آثار قصد دارند تا ارزش‌های دوران جنگ را به نسل پس از خود منتق...
[ 4 ] - تبیین رابطة سرمایه اجتماعی و آمادگی برای اقدامات نهادی توسعه اقتصادی در شهر بیرجند
طرح سازۀ چندبُعدی سرمایۀ اجتماعی بیانگر توجه فزاینده به عوامل اجتماعی و نهادی در دهه‌های اخیر در مطالعات میان‌رشته‌ای بوده و مصداق تحول پارادایمیک از متغیرهای سخت به متغیرهای نرم در نظریات اجتماعی است. چارچوب نظری مقاله، رویکردی تلفیقی مشتمل بر نظریۀ فرهنگ‌گرایی و رویکردهای اقتصاد نهادگرا و نهادگرایی اجتماعی است که پارادایم‌های مهم در رابطه با سرمایۀ اجتماعی، فرهنگ، نهادها و توسعه هستند و مشتمل...
[ 5 ] - تطبیق نظریه دیویس با انقلاب اسلامی ایران
پس از گذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی سال 1357، بررسی و علل و عوامل پیدایش این انقلاب هنوز از مباحث مطرح در حوزه آکادمیک جامعه شناسی انقلاب است. از بین تئوری‌های مختلف که به تحلیل انقلاب پرداخته‌اند، تئوری دیویس به دلیل مقبولیت جهانی و تعدد ارجاعات، اهمیتی مضاعفی دارد. متفکرین زیادی بر این موضوع که آیا تئوری دیویس قابلیت تبیین انقلاب ایران را دارا می باشد یا خیر؟ اختلاف نظر دارند. مقاله ح...
[ 6 ] - فراتحلیل مطالعات عوامل اثرگذار بر اوقات فراغت
امروزه فراتحلیل به عنوان شیوه‌ای برای برشمردن نقاط قوت وضعف تحقیقات، با ترکیب کمی نتایج، توانایی ارزیابی و تحلیل مجدد آنها را فراهم می‌آورد و زمینه‌ای مناسب برای داشتن برآوردی واحد از تحقیقات متعدد ایجاد می‌کند. از طرفی اهمیت اوقات فراغت، به عنوان یکی از مولفه‌های اساسی سبک زندگی و عرصه‌ای که در آن اختیار و آزادی انسان قابل اعمال است و توان ایجاد فرهنگ و آشکارسازی هویت را دارد، بر کسی پوشیده ن...
[ 7 ] - واکاوی حدود و شاخصه‌های رئالیسم علمی در معرفت اجتماعی سید جمال‌الدین اسدآبادی
در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد نظری روش‌شناسی بنیادین، روش تحقیق اسنادی و با نگرشی تفسیری و اکتشافی، محدوده و برخی از شاخصه‌های رئالیسم علمی مندرج در معرفت اجتماعی سید جمال‌الدین اسدآبادی شناسایی شده است. سید جمال‌الدین با استفاده از بینش هرمنوتیکی و بر اساس مفاهیم قرآنی از جمله عقل، علم و جهاد تلاش کرده است ظرفیت معرفت دینی را در جهان مدرن آشکار کند. قرین بودن علم و دین یکی از اصول معرفت‌ش...
[ 8 ] - بررسی رابطه‌ی کیفیت زندگی دانشجویان با نگرش کارآمد به نظام سیاسی
مقاله به بررسی رابطه میان ابعاد کیفیت زندگی دانشجویان با کارآمدی نظام سیاسی و تحلیل عوامل مؤثر بر آن میپردازد. جامعهی آماری تحقیق کلیهی دانشجویان سه دانشگاه دولتی استان مازندران است که تعداد 445 نفر از آنان به روش نمونهگیری طبقهبندی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. یافتهها نشان میدهد، که گستردگی دو مفهوم کیفیت زندگی و کارآمدی نظام سیاسی مانع از تأیید یا رد یک فرض یا بحث قابل اجماع...
[ 9 ] - بررسی ارتباط کیفیت زندگی با تغییرات دینداری دانشجویان
این مقاله به بررسی رابطة میان ابعاد کیفیت زندگی با تغییرات دینداری دانشجویان و تحلیل عوامل مؤثر بر آن میپردازد. جامعة آماری پژوهش کلیة دانشجویان سه دانشگاه دولتی استان مازندران است که 445 نفر از آنان به‌روش نمونهگیری طبقهبندی، انتخاب و مطالعه شدند. یافتهها نشان میدهد که گستردگی دو مفهوم کیفیت زندگی و دینداری مانع از تأیید یا رد یک فرض یا بحث قابل اجماع و واحد نمی‌شود. به همین دلیل نمی‌توا...
[ 10 ] - سرشت تبیین تاریخی در اندیشه‌ی ابن خلدون
ابن‌خلدون در مقدمه‌ی خود گونه‌ای از اندیشه‌ی تاریخی را مطرح کرده است که با تاریخ‌نگاری رایج عصر خود و حتی پس از آن، تفاوت‌های آشکاری دارد.در این شیوه به جای تأکید بر وقایع و فقط نقل اخبار، بر یافتن سرشت وقایع تاریخی، علت وقوع آن و تأثیرات آن بر حوادث دیگر تأکید می‌شود.این رویکرد به تاریخ که می‌توان تاریخ علمی، سنجیده و اندیشیده و به بیان دیگر منطق تاریخ خواند، روشی دارد که مقدمه‌ی ابن خلدون در...
[ 11 ] - هرمنوتیک و مسئله تاریخمندی فهم انسانی
آیا اساساً دستیابی به عینیت در فهم تاریخ ممکن است؟ به عبارت دیگر، آیا می‌توانیم از یک رخداد تاریخی، گزارشی کاملاً عینی و بدون تأثیر از ارزش‌ها، نگرش‌ها و منافع خودمان ارائه دهیم؟ آیا رسیدن به یک «تاریخ کامل» و تفسیر کامل از یک جریان تاریخی ممکن است؟ و آیا اگر چنین چیزی ممکن نیست، می‌باید در نقطه مقابل، هر روایتی از تاریخ را بپذیریم و گریزی از نسبی‌گرایی نداریم؟ آیا می‌توانیم معیارهایی بیابیم که ب...
[ 12 ] - تحولات معنای توسعه پس از انقلاب اسلامی ایران: از طرد توسعه تا معنابخشی‌های متفاوت به آن
مقاله حاضر تلاش می‌کند سیر تحول در معنا و مفهوم توسعه پس از انقلاب اسلامی ایران را بررسی نماید. در این مقاله از نظریه گفتمان لاکلا و موفه و از تحلیل گفتمان به عنوان روش تحقیق استفاده شده است. این پژوهش جریان کشمکش بر سر تثبیت معنای توسعه را تحلیل نموده است. تحلیل گفتمان‌های توسعه پس از انقلاب نشان میدهد که هر گفتمان توسعه از مفصل‌بندی چند دال شناور حول یک دال مرکزی تشکیل شده است. نگرش به تو...
[ 13 ] - تحلیل جامعه‌شناختی توسعه‌نیافتگی ملل مسلمان و راه‌های برون‌رفت از آن از منظر علامه اقبال لاهوری
علامه اقبال لاهوری (۱۳۱۷ ـ ۱۲۵۶) تحت تأثیر اوضاع نابهنجاری که گریبانگیر جهان اسلام شده بود و نیز با آگاهی و درک عمیقی که از مبانی فکری دنیای شرق و غرب داشت خود را متعهد به سرنوشت انسان مسلمان می‌دانست. مهم‌ترین سؤالاتی که این مقاله بر آن است تا بدانها پاسخ دهد، عبارتند از: علامه اقبال چه عواملی را موجب توسعه‌نیافتگی مسلمانان می‌داند؟ راهکارهای وی برای برون‌رفت مسلمانان از این توسعه‌نیافتگی چیست...
[ 14 ] - جامعه شناسی برهانی، نگاهی نو در نظریه پردازی جامعه شناختی
اختلافات نظری، پیرامون نسبت میان علم مدرن با دین، منجر به نوعی طیف بندی میان متفکرین این حوزه شده است. دیدگاه علم تجدد طلب، پیرایه زدا و سنت گرایی اسلامی، سه رویکرد کلان این میدان منازعه هستند که هر یک به گونه ای متفاوت نسبت به موضوعِ امکان یا امتناع تحقق علم دینی به طور عام و علوم اجتماعی اسلامی به طور خاص اظهار نظر کرده اند. تمامی نظریه ها و رویکردهای این حوزه با اتکای بر پیش فرض های فلسفی شکل...
[ 15 ] - کودکی در ادیان: تحلیل کودکی در مسیحیت و اسلام
پژوهش حاضر به دنبال مطالعه و شناسایی مفهوم کودکی در ادیان، با تمرکز بر مسیحیت و اسلام است. در این راه، با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوا به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته است. کودکی در مسیحیت پیرو گناه نخستین، ذاتاً شرّ پنداشته می‌شود. زیرا طغیان‌گر از امر الهی و گرایش به بدی دارد. پیرو این موضوع باید با تعمید گناه نخستین در ذات او شسته شود. چنین نگاه بدبینانه‌ای به کودکان با اسطوره‌ی دیونوسوسی م...
نویسندگان همکار