والی رضایی
استادیار گروه زبانشناسی، دانشگاه اصفهان
[ 1 ] - نمود استمراری در فارسی معاصر
از زمانی که موضوع نمود بطور خاص و به عنوان یک مقوله متمایز از زمان دستوری به وسیله برخی از دستورنویسان و زبانشناسان مطرح شده است، تحلیل‌ها و نظرات متفاوتی در خصوص آن ارائه گردیده است. در این مقاله بحث ما محدود به یک نوع نمود؛ یعنی نمود استمراری است. استمرار بیانگر تداوم و یا در حال انجام بودن یک عمل است. در این جستار ضمن اشاره به پیشینه نمود استمراری در کتاب‌های دستور و آثار زبانشناسان نشان خوا...
[ 2 ] - Application of Frame Semantics to Teaching Seeing and Hearing Vocabulary to Iranian EFL Learners
A term in one language rarely has an absolute synonymous meaning in the same language; besides, it rarely has an equivalent meaning in an L2. English synonyms of seeing and hearing are particularly grammatically and semantically different. Frame semantics is a good tool for discovering differences between synonymous words in L2 and differences between supposed L1 and L2 equivalents. Vocabulary ...
[ 3 ] - صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی از دیدگاه سرنمون ردهشناختی
تحقیق حاضر به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی از نگاه سرنمون ردهشناختی میپردازد. این نوشتار به دنبال توصیف و تبیین پدیده‌های صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی، بررسی میزان سرنمونگی صفت‌های حاصل از پدیدۀ صفت‌سازی و سرنمونگی اجزاء کلام حاصل از پدیدۀ صفت‌زدایی، و ارزیابی نظریۀ سرنمون ردهشناختی در تعیین ویژگی‌های سرنمونی اجزاء کلامِ حاصل از این دو پدیده میباشد. کار...
[ 4 ] - ساخت ناگذرا در گویش بختیاری مسجدسلیمان
ساخت ناگذرا ساختی است که فعل آن دارای جهت معلوم بوده و تنها یک گروه اسمی به عنوان موضوع مرکزی دارد. از نظر نقش معنایی، گروه اسمی موجود در این ساخت، همچون گروه اسمی ساخت مجهول، نقش معنایی مفعولی دارد. این جستار تلاش دارد تا با بررسی دادههای گویشی نشان دهد ساخت ناگذرا در گویش بختیاری دارای چه ویژگی‌هایی بوده و تفاوت آن با ساخت مجهول در چیست؟ فعل گذرا و سببی از افزودن پسوند -(e)nبه پایان مادة مض...
[ 5 ] - نمود دستوری در گویش لری بختیاری
این نوشتار با رویکردی توصیفی به بررسی نمود دستوری در گویش بختیاری میپردازد و هدف آن شناخت انواع نمود دستوری، تظاهر واژ- نحوی آنها و تفاوت نمود در این گویش با زبان فارسی است. این پژوهش بر اساس چارچوب نظری کامری (1976) انجام شده است. دادههای زبانی از گفتار مردم سالخورده، بیسواد و تکزبانۀ روستای دهنو در شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری به دست آمده است. این افراد، به دلیل اینکه کمتر تح...
[ 6 ] - نظام جنس دستوری در گویش جوشقانی
در این پژوهش نظام جنسیت دستوری در گویش جوشقانی، یکی از گویشهای مرکزی ایران، بررسی شدهاست. ابتدا، ضمن تعریف جنسیت دستوری به بیان پیشینه و مبانی نظری پژوهش پرداخته شده است. دادههای این پژوهش از گویشوران بومی و از گفتار افراد بیسواد و یا کمسواد ضبط شده و پس از طبقهبندی آنها بر اساس رویکر ردهشناختی کوربت(1991 و 2007) تحلیل شده‌اند. جنسیت دستوری در این گویش شامل یک تمایز دوگانۀ مذکّر و مؤنث د...
[ 7 ] - رده شناسی ترتیب واژه در گویش لری بویراحمدی
ردهشناسی زبان شاخهای از دانش زبانشناسی است که به مطالعۀ تفاوتها و شباهتهای نظاممند میان زبانهای جهان و مقایسۀ ساختارهای صرفی و نحوی میان زبانهای مختلف بدون در نظر گرفتن پیشینۀ آنها میپردازد. یکی از مباحث اصلی این شاخه ترتیب واژه است که بر مبنای آن، زبانهای گوناگون از لحاظ ترتیب و توالی سازهها بررسی میشوند و طبقهبندی و مقایسۀ زبانها با بررسی این ترتیبها انجام میگیرد. در این تحقیق...
[ 8 ] - مصدر، اسم مصدر و حاصل مصدر از دیدگاه سرنمون ردهشناختی
در دستورهای سنتی زبان فارسی در کنار مصدر، دو مقولة اسم مصدر و حاصل مصدر نیز مطرح شده‌اند. اختلاف نظرهای زیادی در مورد تعلق مصدر به فعل یا اسم در میان دستورنویسان و زبانشناسان وجود دارد. در مورد اسم مصدر و حاصل مصدر نیز دیدگاه‌های متفاوتی به چشم می‌خورد. در این مقاله این مقولهها بر اساس سرنمون ردهشناختی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. بر اساس رویکرد کرافت (2003) طبقة معنایی واژگان به تنهایی قادر...
[ 9 ] - تبیین دستوری نمایه سازی مفعول در زبان فارسی
در این مقاله ابتدا به بررسی ماهیت دستوری عناصر نمایه مفعولی در زبان فارسی خواهیم پرداخت، زیرا ساختار دستوری جمله بر اساس تلقی ما از ماهیت دستوری این عناصر، به شیوه متفاوتی تبیین میشود. پس از آن به ساخت دستوری بندهای متعدی دارای نمایه مفعولی در چارچوب دستور نقش و ارجاع نظر میافکنیم و سعی بر آن است که مطابق ادعای نظریه، ساخت نحوی این بندها مطابق با شرایط خاص زبان فارسی و بدون تحمیل مقولات خارجی...
[ 10 ] - بررسی ساخت بند زبان فارسی بر اساس دستور نقش و ارجاع
این جستار در پی آن است که ساخت بند در زبان فارسی را در چهارچوب دستور نقش و ارجاع مورد بررسی قرار دهد. این نظریه دستوری به تعامل نحو، معناشناسی و کاربردشناسی در نظام‌های دستوری توجه ویژه‌ای دارد. ساخت نحوی بند در این نظریه بر پایه دو تقابل، شامل تقابل میان محمول و موضوع و تقابل میان موضوع و غیر موضوع استوار است. ساخت منطقی با توجه به مفاهیم طبقه فعلی، بازنمایی‌های معنایی و نقش‌های معنایی شکل می...
[ 11 ] - نگاهی تازه به ساخت مجهول در زبان فارسی
در این مقاله ساخت مجهول در زبان فارسی از دیدگاهی جدید یعنی در چارچوب دستور نقش و ارجاع مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بیان اجمالی نظرات زبانشناسان و دستورنویسان مختلف در مورد چند و چون این ساخت به معرفی کوتاهی از دستور نقش و ارجاع و مبانی نظری آن خواهیم پرداخت. در ادامه با ارائه تحلیلی بر اساس صورت‌بندی این نظریه در مورد فرایند نحوی مجهول نشان داده خواهد شد که در زبان فارسی دو نوع ساخت مجه...
[ 12 ] - تمایز گواهنمایی و وجهیت معرفتی بر اساس رفتار قیدهای زبان فارسی
در این پژوهش تلاش میشود تا ابهامات مفهومی دو مقوله‌ی گواهنمایی و وجهیت معرفتی مورد توجه قرارگیرد و بهتبع آن نشان داده شود که قیدهای متناظر با این مقولهها علیرغم شباهتهایشان زیرمقولههای قیدی متمایزی بهشمار میروند. در راستای نیل به این هدف دادههای مختلف از منابع گفتاری و نوشتاری فارسی معاصر جمعآوری شده و این تحقیق در تحلیلشان عمدتاً از ملاحظات معنایی بهرهمیجوید. این مطالعه بر اساس ...
[ 13 ] - جایگاه گروه صفتی زبان فارسی در دستور نقش و ارجاع
مقالة حاضر به هدف بررسی شیوة تحلیل گروه صفتی زبان فارسی در دستور نقش و ارجاع و ارزیابی محاسن و معایب آن تدوین گردیده است. در این نظریه، گروه مستقلی تحت عنوان گروه صفتی وجود ندارد، بنابراین صفات در نقش اسنادی به صورت محمول در هسته بند و در نقش وصفی به صورت وابستة توصیفی در قسمت حاشیه هستهاسم تحلیل میشوند که می‌توانند به نوبة خود وابسته‌هایی به صورت عناصر موضوع یا غیر موضوع نیز به همراه داشته با...
[ 14 ] - گواهنمایی در زبان فارسی امروز
این جستار به بررسی گواهنمایی در زبان فارسی معاصر از دیدگاه ردهشناسی اختصاص دارد. گواهنمایی مقولهای دستوری است که نقش آن نشان دادن منبع اطلاع است. در آغاز، این مقولة دستوری و انواع ردهشناختی آن معرفی می‌گردد. با جمعآوری و تجزیه و تحلیل دادههای مختلف از زبان گفتاری و نوشتاری فارسی معاصر و همچنین متون کلاسیک به دنبال پاسخ این پرسش بوده‌ایم که آیا گواهنمایی در این زبان به عنوان یک مقولة دست...
[ 15 ] - معرفگی و نمایهسازی مفعول در زبان فارسی
در نمایهسازی مفعول همزمان با گروه اسمی آزاد مفعولی، ضمیر واژهبستی هممرجع با آن به فعل ملحق میشود. این پدیدهی دستوری در زبان فارسی اختیاری است و به نظر می‌رسد عوامل کلامی نظیر معرفگی، مشخصبودگی و ساخت اطلاع در وقوع آن دخیلند. در این پژوهش برآنیم تا تأثیر سلسلهمراتب معرفگی در نمایهسازی مفعول در زبان فارسی را مورد بررسی قرار دهیم. بدین منظور دادههای زبانی گونهی گفتاری فارسی معیار مشتمل ...
[ 16 ] - آموزش مجازی زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: بررسی موردی دو تارنمای اینترنتی
ظهور شبکه‌های گستردهی جهانی اینترنت و اینترانت، در کنار ابزارها و امکانات آموزشی پیشرفته، باعث تحول در روش‌های آموزشی شده و این امکان را فراهم کرده است تا طیف وسیعی از فراگیران در نقاط مختلف و فواصل دور و نزدیک، تحت پوشش آموزش مجازی (با روش‌هایی متفاوت از شیوهی سنتی و بدون نیاز به شرکت در کلاس‌های حضوری) قرار گیرند. از این‌رو، در پژوهش حاضر، با هدف واکاوی آموزش مجازیِ زبان فارسی، به بررسی دو ت...
[ 17 ] - ارزیابی دستور آموزشی در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان
تحقیق حاضر به ارزیابی دستور آموزشی دورهی مقدماتی در چهار کتاب در زمینهی آموزش زبانفارسی به غیرفارسی‌زبانان میپردازد. این بررسی براساس رویکرد ارتباطی و به‌ویژه چارچوب دستور آموزشیِ چندشرما (2002) انجام شده است. در این ارزیابی، بازبینه(=چک‌لیست)هایِ متعددی در مورد ارزیابی محتوای آموزشی بررسی شد و در نهایت، با توجه به شاخصهای ارزیابیِ محتوایی، زبانی، روش‌شناختی و ساختاریِ دستور آموزشی و ملاک...
[ 18 ] - صفت‌های ایستا و نا‌ایستا در زبان فارسی
صفت در کاربرد اسنادی محمول جمله تلقی می‌گردد و از این نظر ویژگی فعلی پیدا می‌کند. زبانشناسان نقشگرا محمول‌های فعلی را به ایستا و نا‌ایستا تقسیم می‌کنند. هدف این مقاله آن است که بر اساس شواهد نحوی و معنایی نشان دهد که طبقه‌های ایستا و نا‌ایستا شامل کنشی و فرایندی محدود به محمول‌های فعلی نیستند، بلکه صفت‌ها نیز می‌توانند ایستا یا نا‌ایستا باشند. صفت‌هایی مانند «بزرگ، بلند، چاق، قرمز» که حالت یا...
[ 19 ] - بررسی جابجایی بند موصولی در زبان فارسی امروز براساس دستور کلام
این پژوهش بر آن است تا مسئلة جابه‌جایی بندهای موصولی در زبان فارسی امروز را بر اساس دستور کلام توصیف و تبیین کند. در پدیدة مذکور، بند موصولی از مجاورت اسم هسته به جایگاهی در انتهای جمله جابه‌جا شده و ساختی گسسته را به وجود می‌آورد. مشاهدة نمونههای مختلف از گونه‌های موصولی در فارسی امروز نشان میدهد که پدیدة جابه‌جایی ویژگی عام بندهای موصولی میباشد. بر اساس دستور کلام، عناصر متعلق به دستور م...
[ 20 ] - بررسی محمول های مکانی در زبان فارسی براساس دستور نقش و ارجاع/ رضایی- عظیم دخت
این پژوهش در پی آن است محمول‌های مکانی در زبان فارسی را در چارچوب دستور نقش و ارجاع، دو تحلیل ارائه‌شده از سوی ون‌ولین و لاپولا (1997) و همچنین بتین (2004) بررسی کند و دسته‌بندی معنایی از محمول‌های مذکور ارائه دهد. در کنار این هدف اصلی، هدف دیگری که پی می‌گیریم محک کارایی هر یک از تحلیل‌های یاد‌شده در زبان فارسی و به‌ویژه تحلیل ارائه‌شده از سوی بتین است. بتین (2004) معتقد است تشابهی میان ظرفیت ...
[ 21 ] - بررسی نحوی و کاربردشناختی ساخت‌های اسنادیشده در زبان فارسی براساس دستور نقش و ارجاع
در این نوشتار، جملههای اسنادیشده در زبان فارسی را درچهارچوب نظریهای نقشگرا، بهلحاظ نحوی و کاربردشناختی بررسی کردهایم. هدف از نگارش این مقاله، از یک سو، تبیین ویژگی‌های نحوی جملههای اسنادیشده درچهارچوب دستور نقش و ارجاع، و از سوی دیگر، یافتن ارتباط بخش ساخت اطلاع و به‌ویژه ساخت کانون این نظریه در استفاده از این‌گونه جملهها و نیز پیبردن به عوامل مختلف اطلاعی در بهکارگیری آن‌هاست...
[ 22 ] - گروههای حرف اضافه‌ای در زبان فارسی:یک بررسی نقشگرا
گروههای حرف اضافه در نظریه‌پردازی‌های نحوی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. در دستور نقش و ارجاع این گروه‌ها به سه دستة افزوه، نشانگر موضوع و موضوع- افزوده تقسیم میشوند. دردستة اول، این گروه‌ها به عنوان ادات ایفای نقش می‌نمایند.در دستة دوم، گروه حرف اضافه یکی از موضوع‌های محمول میباشد. در دستة سوم، حرف اضافه، نشانگر موضوع برای محمول است اما بر معنای بند نیز می‌افزاید. نوشتار حاضر نشان ...
[ 23 ] - افعال قیدگون
افعال قیدگون به دسته‌ای از افعال گفته میشود که همراه فعلی دیگر به‌کار رفته و مثل قید آن را توصیف می‌کنند. در این مقاله، ابتدا به دسته‌هایی از این‌گونه افعال اشاره کرده، سپس تلاش می‌کنیم تا این افعال را در ساختارهای فارسی بررسی کنیم. در ادامه، نشان خواهیم داد که ساختارهای موجود در زبان فارسی، با وجود نقض قواعد ناخود ایستا‌بودن و تفاوت با آن قواعد (تعریف هسپلمث و لانگاکر)، به‌صورت قیدی به‌کار می...
[ 24 ] - کارآیی دستور نقش و ارجاع و دستور نقش‌‌گرای نظاممند در طبقهبندی افعال زبان فارسی: نوع عمل درمقایسه با فرآیند
ازنظر رویکرد‌های نقشگرا، بشر زبان را به‌منزلۀ ابزاری برای ایجاد ارتباط به‌کار می‌برد تا بتواند به بازنمایی آنچه در جهان رخ میدهد، بپردازد. با توجه به اینکه در زبان شیوه‌های مختلفی برای بازنمایی این وضعیت‌ها و رخدادها، یا به‌عبارتی این وضعیت‌های امر وجود دارد، یکی از بخش‌های اصلی، حداقل در انگارة دستورهای نقشگرا، طبقهبندی شیوه‌های مختلف بازنمایی وضعیت‌های امر است. هدف پژوهش حاضر بررسی شباهت...
[ 25 ] - دگرگونی‌های دستوریِ فارسی معاصر در آینۀ مطبوعات ورزشی
زبان به‌عنوان نهادی اجتماعی که مهم‌ترین نقش آن ایجاد ارتباط است،به منظور برآوردنِ نیازهای ارتباطیِ سخن‌گویانِ خود متحول میشود. با توجه به ویژگی‌های خاصِ مطبوعات ورزشی، نوآوری‌های زبانیِ بیشتری در این نوع مطبوعات رخ میدهد. در این تحقیق سعی شده است،ضمن جمعآوری و دسته‌بندیِ نوآوری‌های دستوری در متون مطبوعات ورزشی فارسی معاصر (فارسی نوشتاریِ گونۀ مطبوعاتی)، این نوآوری‌ها،در چارچوب اصول مربوط به دگرگونی...
[ 26 ] - از واژه‌گزینی تا ترادف
ترادف یا هم‌معنایی در زبان امری طبیعی است و عوامل مختلفی باعث ایجاد و گسترش آن میشود که می‌توان به قرض‌گیری، تطور معنایی واژگان و تنوع گونه‌های جغرافیایی و سبکی اشاره کرد. در این جستار به بررسی یکی از عوامل جدید گسترش ترادف در فارسی معاصر یعنی واژه‌گزینی در برابر لغات بیگانه خواهیم پرداخت. این نوع ترادف زمانی پدید می‌آید که در برابر کلمات خارجی واژه‌های فارسی ساخته میشود. در بسیاری از موارد، ...
[ 27 ] - تحلیلی نقش گرا از کاربردهای حرف اضافۀ با در زبان فارسی
کاربرد فراوان حرف اضافة با در زبان فارسی، پژوهش حاضر را بر آن داشته است تا در چارچوب دستور نقش و ارجاع، با بررسی بازنمایی ساخت منطقی برخی جملات زبان فارسی شنیدۀ پژوهشگران که دربردارندةحرف با بوده است، به بررسی انگیزشهای دستوری یا معنایی اعطای این حرف اضافه به گروههای اسمی در زبان فارسی بپردازد. نتیجة این نوشتار آن است که حرف اضافۀ با، حرفی اصولاً مکانی و مقولهای شعاعی است که مفاهیم مربوط ب...
[ 28 ] - بررسی و دست‌کاری متغیرهای آکوستیکی جملات سؤالی و تبدیل آنها به جمله خبری بر اساس مدل شیب
تحقیق حاضر به ارتباط متغیرهای آکوستیکی (دامنه زیروبمی، دیرش و شیب) با نوع جمله (خبری و پرسشی) در آخرین رخداد زیروبمی جملات خبری و پرسشی بله/ خیر در چارچوب مدل شیب میپردازد. از آنجائی که مطالعات انجام‌شده (ماهجانی، 2003؛ ساداتتهرانی، 2007؛ اسلامی، 2000؛ ماهوتیان، 1997) حاکی از تفاوت جملات پرسشی و خبری در آخرین رخداد زیروبمی است، هدف این است که مشخص شود از لحاظ ادراکی، چه پارامترهای آکوستیکی د...
نویسندگان همکار