خلیل پروینی
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس تهران
[ 1 ] - الصوفیة وتوظیفها فی القضایا الاجتماعیة فی أشعار محمدرضا شفیعی کدکنی و محمد عفیفی مطر (دراسة مقارنة)
إن الصوفیة قد دخلت الأدبین العربی والفارسی منذ القدم والشعراء کان لهم قراءة خاصّة عنها حسب تجربتهم الشعریة والعصر الذی عاشوا فیه. فالمؤثرات الاجتماعیة والظروف السیاسیة کان لهما أکبر تأثیر على توظیف التصوف من قبل الشعراء. واستمرّت هذه المسیرة حتی وصلت إلی العصر الحدیث الذی تشهد فیه عودة إلی المفاهیم الصوفیة فی شعر هذا العصر. والصوفیة من أهمّ التیارات فی الشعرین العربی والفارسی المعاصرَین. ویحاول هذ...
[ 2 ] - نقد النّقدین (پاسخ به دو نقد صورت گرفته از کتاب الأدب المقارن تألیف خلیل پروینی
در دهه هفتاد هجری شمسی در گروه‌های زبان و ادبیّات عربی از طرف کمیته برنامه‌ریزی وزارت علوم، دو واحد درس به نام ادبیّات تطبیقی در دوره کارشناسی –به جای دوره ارشد و دکترا- گذاشته می‌شود، در چنین احوالی بنده اقدام به تألیف کتابی می‌کنم به نام الأدب المقارن (دراسات نظریة وتطبیقیة) تا علاوه بر نیاز دانشجویان، نیاز برخی از استادان و همکاران جوان کشور را پاسخ دهم. این کتاب که حاصل مطالعه دقیق و به اصطلا...
[ 3 ] - واکاوی اندیشة دم غنیمت شمری خیّامی در شعر علی محمود طه مصری
دم غنیمت شمری؛ به معنای پاسداشت لحظه‌ها، فراموشی تلخی‌های گذشته وکنارنهادن نگرانی‌های آینده، پدیده‌ای است معنایی در شعر خیّام که از نگرشی ژرف به جهانِ سربسته و پر رمز و راز شکل می‌گیرد و پرسش‌های وجودگرایانه از ویژگی‌های بارز آن به شمار می‌رود. این مفهوم در شعر شاعران معاصر عرب، انعکاسی گسترده دارد، با این تفاوت که گاهی آن را با خوش‌باشی و لذّتطلبی اپیکوری اشتباه گرفته و در حد یک کامجوی حسّی کاهش...
[ 6 ] - کارکرد تصویر هنری در شعر شیعی
تصاویر شاعرانه محصول تجربیات عاطفی و فکری شاعر است. نقش تصاویر شاعرانه در انتقال تجربیات (افکار و احساسات) و تأمل در عناصر آن، بازتابی از جهان بینی شاعر محسوب می‌شود؛ چنانکه نمی‌توان از نقش آن در بازنمایی کیفیت اثر ادبی و همچنین میزان و سطح تأثیر آن بر مخاطب غافل ماند. بررسی این خصیصه و کارکرد آن در شعر شاعران شیعی در ادبیات عرب به عنوان شاخه‌ای از ادبیات اسلامی- که دربردارندة بخشی عظیم از اشعا...
[ 7 ] - اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطور آن
آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست؛ اما دیدگاههای دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گسترهی این بحث و تألیف کتابهای مستقلی دربارهی اعجاز در قرنهای بعد گردید. از جملهی این دانشمندان میتوان به ابوعبیده معمر بن مثنّی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد. ابوعبیده با تألیف کتاب «مجاز القرآن» و فراء با تألیف کتاب «معانی القرآن» در قرن ...
[ 8 ] - جدلیة البحث عن الله فی روایة الطریق لنجیب محفوظ (عربی)
بَحَثَ الإنسانُ من قدیم أیّامه و سالف دهره عن خالقه و مُوجده فی الوجود، و تساءل تساؤلات عدّة عن سبب وجوده فی هذه الدنیا و إلی أین یصیر به الأمر، تطرّق نجیب محفوظ فی روایة «الطریق» إلی البحث عن الله و التساؤلات العدیدة حول مصیر الإنسان الضعیف البائس فی هذا الوجود، واتخذ إسم «صابر» لبطل الروایة و الذی یرمز إلی الصبر و الاستقامة و رَمَزَ إلی الله –تبارک وتعالی- بإسم «سید سید الرحیمی» والد صابر، فالله هو السی...
[ 9 ] - بررسی ابعاد گوناگون بحران هویت از دیدگاه شاعران نوگرای عراق
«هویت» به عنوان یکی از ارکان اساسی شخصیت انسان، در حقیقت پاسخ به سؤال های مهمی همچون«چه کسی بودن» و« چگونه شناسایی شدن» است که از ابتدایی ترین دوران حیات بشر مورد توجه او قرارداشته و درعصرکنونی نیز به دلیل وجود تهدیدهای بسیار، مورد توجه ویژه ی اندیشمندان و پژوهشگران قرارگرفته است. بررسی اشعار چهار شاعرنوگرای عراق(بدرشاکرالسیاب، عبدالوهاب البیاتی، بلندالحیدری وسعدی یوسف)، ضمن نشان دادن ابعاد فر...
[ 12 ] - الصورة الفنیة فی رسائل الإمام علی (علیه‌السلام) (دراسة فی ثلاث رسائل من نهج‌البلاغة نموذجاً)
None
[ 13 ] - التناص القرآنی فی روایة حِکایات حَارتنا لنجیب محفوظ
None
[ 14 ] - جایگاه جرجی زیدان در داستان نویسی معاصر عربی
امروزه ادبیات داستانی، یکی از مهم ترین انواع ادبی به شمار می رود که خود، انواع مختلفی مانند قصه، داستان کوتاه، رمانس و رمان را در بر می گیرد. در این میان، رمان جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در قرن نوزدهم میلادی همزمان با دوران شکوفایی ادبیت داستانی- و به خصوص رمان- در اورپا، اندیشمندان و ادبای عرب نیز، درصدد برآمدند در این عرصه، دست به آفرینش بزنند. از جمله این افراد «جرجی زید...
[ 15 ] - نگاهی به مراحل و ویژگی های نقد ادبی سید قطب
سید قطب یکی از پیشگامان عرصه ادبی معاصر عربی می باشد که درصف نخستین نسل ناقدانی قرار می گیرد که بعد از نسل پیشگامان (جیل الرواد) ادبیات نوین عربی پای در عرصه نقد ادبی و ادبیات نهادند، وی دارای سه مرحله نقدی است که هر کدام دارای ویژگی های خاص خود می باشند و دارای اشتراکات و اختلافاتی با هم هستند، این مراحل عبارتند از: 1- مرحله همراه عقاد 2- مرحله دعوت به اد...
[ 16 ] - أنوثة الأسطورة فی شعر أدونیس
None
[ 17 ] - ظاهرة الاغتراب فی شعر عزالدین المناصرة
None
[ 18 ] - نظریة الصَّرفَة فی میزان الدراسة و النقد
None
[ 19 ] - المبنى الإزدواجی فی شعر بدر شاکر السیاب
None
[ 20 ] - التناصّ القرآنی فی روایة «اللص والکلاب» لنجیب محفوظ
None
[ 21 ] - المدرسة السریالیة ومبادؤها؛ دراسة نقدیة من رؤیة إسلامیة
None
[ 22 ] - صورة الآخر الإسرائیلی فی روایة "المتشائل" لإمیل حبیبی
None
[ 23 ] - الحریة الوجودیة فی الروایة العربیة المعاصرة؛ دراسة فی "أصابعنا التی تحترق" لسهیل إدریس
None
[ 24 ] - السیاق وفاعلیّته فی دراسة وتبیین "الصورة الفنّیة" "دراسة فی رسائل الإمام علی(ع) نموذجاً"
None
[ 25 ] - صورة مایاکوفسکی فی شعرعبدالوهاب البیاتی وشیرکو بیکه‌س «دراسة صورولوجیة فی الأدب المقارن»
None
[ 26 ] - معناشناسی اتهام جنون به پیامبر(ص) با تکیه بر پاسخ‌های قرآن به این اتهام
آیات قرآن به‌روشنی بیانگر آن هستند که مشرکان صدر اسلام، هنگام نزول قرآن‌کریم و به تناسب زمان، مکان و شرایط، در برابر قرآن و پیامبر(ص)، عکس‌العمل‌های مختلفی از خود نشان می‌دادند که بخشی مهمی از آن‌ها اتهامات وارده به به حضرت بود؛ که شایع‌ترین آن‌ها، اتهام جنون به پیامبر(ص) است که قرآن بیش از سایر اتهام‌ها بدان پرداخته‌است. در این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی و مراجعه به تفاسیر متقدم و معاصر، با...
[ 27 ] - عمادالدین نسیمی و جایگاه او در شعر شیعی ترکی
عمادالدین نسیمی، از شاعران متعهد شیعی، با عاطفه‌ای صادق و قلمی ساده و روان، اشعاری زیبا و دل‌انگیز در مدح و رثای پیامبر9 و اهل‌بیت: ایشان به زبان ترکی سروده است. دیوان ترکی این شاعر نام‌دار ایرانی، بیانگر بخشی از فرهنگ و ادبیات این مرز و بوم است که تاکنون از لحاظ علمی به آن توجه نشده و غبار فراموشی هم‌چنان بر صفحات آن سنگینی می‌کند. این پژوهش که اساس آن توصیف و تحلیل است، به تحلیل بن‌مایه‌های ...
[ 28 ] - فصام الهوية بين أنوثة قاهرة ورجولة مقهورة: قراءة ما بعد كولونيالية في رواية "العطر الفرنسي" لأمير تاج السر
None
[ 29 ] - آسیب شناسی مجلاّت ادبیّات تطبیقی در ایران (مطالعه مورد پژوهش: کاوشنامه ادبیّات تطبیقی)
با استقبال روزافزون پژوهشگران از مطالعات تطبیقی در عرصة ادبیّات و علاقه‌مندی نویسندگان به نگارش مقالات ادبیّات تطبیقی، مجلاّت تخصّصی در این عرصه، گسترش یافته‌اند. یکی از این مجلاّت، کاوشنامة ادبیّات تطبیقی است که در حوزة مطالعات تطبیقی فارسی – عربی، به نشر پژوهشهای مرتبط میپردازد. این مختصر، با هدف آسیب شناسی مقالات منتشرشده در مجلّة یادشده، در بازة زمانی سالهای 1392 تا 1395، با تکیه بر روش استقر...
[ 30 ] - جدلیة الأنا و الآخر فی أشعار عزالدین المناصرة المقاومة
إن من أبرز تجلیات الأنا فی مظهریتها الذاتیة هو تجلیها من خلال النظر إلی (الآخر) بوصفه مقابلا حیویا منتجا، و إن النظرة إلی (الآخر) حضاریا و ثقافیا تعتمد بالدرجة الأولی علی طبیعة الأنا الناظرة و مشکلاتها مع (الآخر) و نظرة مجتمعها إلیه، فإذن یتجلی (الآخر) فی مرآة الأنا، استنادا إلی طبیعة العلاقة التی یؤلفها جدل التفاعل أو الحوار أو الصدام بینهما، و هذه العلاقة تحرض الأنا علی الإظهار بالوجود و التع...
[ 31 ] - صورة الآخر الشرقی فی أدب الرحلات لغادة السمان «کتاب شهوة الأجنحة نموذجا»
یدرس علم الصورة فی معناه الخاص صورة الآخر وثقافته فی النص الأدبی، ویتناول تفاعله مع الأنا بالبحث. والحقیقة أن الوعی بالذات یمرّ بالآخر، والشعور بالهویة یبرز فی مواجهته، ویتمثل قدر کبیر من هذا التفاعل فی أدب الرحلات. أصدرت السمان لحد الآن خمسة أعمال فی أدب الرحلات توفر مادة دسمة للدراسات الصورولوجیة. وهذا البحث باعتماد المنهج الوصفی- التحلیلی ومن خلال الترکیز علی المنهج الاجتماعی والمقارن یحاول أ...
[ 32 ] - نشانه‌شناسی ارتباطات غیرکلامی در رمان "الطّلْیَانی" اثر شکری المبخوت
نشانه‌شناسی یکی از پژوهش های میان‌رشته‌ای است که به تحلیل نشانه‌ها و درک معانی نهفته در آن‌ها میپردازد. ارتباط غیرکلامی نیز یکی از شاخه‌های نشانه‌شناسی است که انواع رفتارهای حرکتی افراد از جمله حالات چهره، حرکت‌های بدن، ژست‌ها و حرکت‌های تنظیم مکالمه و ... را در بر می‌گیرد. همچنین طرز قرار گرفتن، ایستادن، طرز لباس پوشیدن، ارتباطات چهره‌ای، اشارات اندامی، پیرازبان، و ... نشانه‌های ارتباط غیرکلا...
[ 33 ] - تحدیات الدین ومابعدالحداثة فی شعر أدونیس؛ رؤیة معرفیة
None
[ 34 ] - نشانه‌شناسی ارتباطات غیرکلامی در رمان "الطّلْیَانی" اثر شکری المبخوت
نشانه‌شناسی یکی از پژوهش های میان‌رشته‌ای است که به تحلیل نشانه‌ها و درک معانی نهفته در آن‌ها میپردازد. ارتباط غیرکلامی نیز یکی از شاخه‌های نشانه‌شناسی است که انواع رفتارهای حرکتی افراد از جمله حالات چهره، حرکت‌های بدن، ژست‌ها و حرکت‌های تنظیم مکالمه و ... را در بر می‌گیرد. همچنین طرز قرار گرفتن، ایستادن، طرز لباس پوشیدن، ارتباطات چهره‌ای، اشارات اندامی، پیرازبان، و ... نشانه‌های ارتباط غیرکلا...
[ 35 ] - جمالیات توظیف المرأة والحب فی القصیدة الأدونیسیة بین النظرتین الصوفیة والسوریالیة (تحولات العاشق نموذجاً)
أقبل الشعراء العرب المعاصرون على توظیف الصوفیة فی شعرهم یمزجونها بالاتجاهات الأدبیة الحدیثة. وهذه النزعة التی یمکن اعتبارها نوعاً من الرجوع إلى الماضی أو التأصیل تتجلّى فی شعر أدونیس. ویحاول هذا البحث دراسة مبدأین مشترکین بین الصوفیة والسوریالیة ألا وهما الحبّ والمرأة فی قصیدة "تحولات العاشق" معتمداً على المنهج الوصفی-التحلیلی مبرزاً کیفیة تمازجهما فی الشعر وجمالیة هذا العمل. أما من أهم ننتائج البحث...
[ 38 ] - کارکرد تصویر هنری در شعر شیعی
تصاویر شاعرانه محصول تجربیات عاطفی و فکری شاعر است. نقش تصاویر شاعرانه در انتقال تجربیات (افکار و احساسات) و تأمل در عناصر آن، بازتابی از جهان بینی شاعر محسوب می‌شود؛ چنانکه نمی‌توان از نقش آن در بازنمایی کیفیت اثر ادبی و همچنین میزان و سطح تأثیر آن بر مخاطب غافل ماند. بررسی این خصیصه و کارکرد آن در شعر شاعران شیعی در ادبیات عرب به عنوان شاخه‌ای از ادبیات اسلامی- که دربردارندة بخشی عظیم از اشعا...
[ 39 ] - اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطور آن
آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست؛ اما دیدگاههای دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گسترهی این بحث و تألیف کتابهای مستقلی دربارهی اعجاز در قرنهای بعد گردید. از جملهی این دانشمندان میتوان به ابوعبیده معمر بن مثنّی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد. ابوعبیده با تألیف کتاب «مجاز القرآن» و فراء با تألیف کتاب «معانی القرآن» در قرن ...
[ 40 ] - جدلیة البحث عن الله فی روایة الطریق لنجیب محفوظ (عربی)
بَحَثَ الإنسانُ من قدیم أیّامه و سالف دهره عن خالقه و مُوجده فی الوجود، و تساءل تساؤلات عدّة عن سبب وجوده فی هذه الدنیا و إلی أین یصیر به الأمر، تطرّق نجیب محفوظ فی روایة «الطریق» إلی البحث عن الله و التساؤلات العدیدة حول مصیر الإنسان الضعیف البائس فی هذا الوجود، واتخذ إسم «صابر» لبطل الروایة و الذی یرمز إلی الصبر و الاستقامة و رَمَزَ إلی الله –تبارک وتعالی- بإسم «سید سید الرحیمی» والد صابر، فالله هو السی...
[ 41 ] - بررسی ابعاد گوناگون بحران هویت از دیدگاه شاعران نوگرای عراق
«هویت» به عنوان یکی از ارکان اساسی شخصیت انسان، در حقیقت پاسخ به سؤال های مهمی همچون«چه کسی بودن» و« چگونه شناسایی شدن» است که از ابتدایی ترین دوران حیات بشر مورد توجه او قرارداشته و درعصرکنونی نیز به دلیل وجود تهدیدهای بسیار، مورد توجه ویژه ی اندیشمندان و پژوهشگران قرارگرفته است. بررسی اشعار چهار شاعرنوگرای عراق(بدرشاکرالسیاب، عبدالوهاب البیاتی، بلندالحیدری وسعدی یوسف)، ضمن نشان دادن ابعاد فر...
نویسندگان همکار