فاروق نعمتی
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور
[ 1 ] - ادبیّات اعتراض در شعر جمیل صدقی الزّهاوی و ابوالقاسم لاهوتی
چکیده لاهوتی و زهاوی، دو تن از شاعران برجستة تاریخ معاصرِ ایران وعراق، تقریباً در یک دورة زمانی زیسته‌اند و شرایط حاکم بر سرزمین دو شاعر، بسیار شبیه به هم است. اوضاع سیاسی و اجتماعی مشابهی که بر ایران و عراق در این برهه از تاریخ حکم‌فرما بود، سبب شده که مضامین سرودههای لاهوتی و زهاوی، با وجود عدم ارتباط مستقیم میان دو شاعر، شبیه به هم باشد. هدف این پژوهش، بررسی اشعار لاهوتی و زهاوی در زمینة نقد...
[ 2 ] - تحلیلِ روان شناختیِ هجویاتِ حُطیئه بر اساسِ نظریة «آدلر» و «هورنای»
ویژگیهای خاصِّ ادبیّات و زمینههای بسیار گستردۀ آن، موجب شده که این رشته با سایرِ رشتههای علوم انسانی در ارتباطِ تنگاتنگ قرار گیرد. در این میان، روانشناسی به عنوانِ یکی از شاخههای علوم انسانی در بسیاری از زمینهها با ادبیات تناسبِ موضوعی دارد، و ضرورتِ انجامِ پژوهشهای مشترک، میانِ این دو مقوله، احساس میگردد. در این رابطه، هجا یکی از فنون شعری است که شاعر برای تسلّی دادن به آشفتگیهای درونیِ خود میسُر...
[ 3 ] - بررسی تطبیقی غم غربت در شعر بدرشاکرسیاب و منوچهر آتشی
واژة «نوستالژی» که در زبان فارسی با تعبیر «غم غربت» از آن یاد میکنند، به مفهوم احساس غم و حسرت برای خاطرات از دست رفتة گذشته است که فرد با یادآوری آن، دچار غم و اندوه میشود و نوعی دلتنگی بر او سایه میافکند. عواملی گوناگون همچون روزهای خوش دوران کودکی، تبعید یا مهاجرت، وضعیت ناگوار سیاسی و اجتماعی، وضعیت دشوار زندگی و ...، از زمینههای به وجود آمدن احساس غم در وجود آدمی است. بدر شاکر سیاب و ...
[ 4 ] - کاربرد نمادین رنگ‌ها در قرآن کریم
قرآن کریم کلام راستین الهی، علاوه بر اینکه یک مجموعه کامل از پیامهای دینی- عقیدتی است، در زمره کتابهای غنی ادبی نیز محسوب میگردد. این کتاب الهی دارای تصویرهایی با خیالی گسترده و عمیق بوده که در گستره خیال آنها، عناصری چون تشبیه، استعاره، موسیقی، حسآمیزی، رنگ و ... نقش اساسی دارند. یکی از ارکان و عناصر مؤثر در زیبایی ادبی این تصویرها، استفاده از رنگ میباشد؛ هرچند تنوع و گوناگونی رنگ‌ها در ...
[ 5 ] - نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عراق از منظر ناسازواری‌های هنری
شاعران امروز با همنشین نمودنِ گونه‌هایِ ناهمگون و پیوند مفاهیم متناقض، شیوه‌ی هنجارین برخورد با واژگان را مورد تعرّض قرار می‌دهند. از این منظر، بخش وسیعی از نوآوری‌های زبان ادبی شاعران معاصر ایران و عراق - با توجّه به قرابت‌های خاصّ فکری و فرهنگی- در گستره‌ی تصویرپردازی‌های بدیعِ «متناقض‌نما» نمود یافته است. بدیهی است که ابهام چنین تصاویری باعث میشود که ذهن مخاطب در فضایی ناشناخته سیر نماید که اگرچه...
[ 6 ] - سایه روشن تلخ و شیرینِ خاطرات گذشته در اشعار شهریار و سید قطب
خاطرات گذشته، به عنوان یکی از رفتارهای ناخودآگاه انسان و حاصل نوعی نگاه نوستالژی، همواره بر محتوا و شیوه‌ی بیان شاعران، تأثیر فراوانی نهاده و در شعر شاعرانی که احساسی قوی تر دارند، ظهور و بروز بیشتری داشته است. این ویژگی در اشعار شهریار، سراینده‌ی معاصر ایرانی، و سید قطب، نویسنده و شاعر معاصر مصری، تقریباً به گونه‌ای یکسان تجلی یافته و حاصل عوامل مختلفی است که از جمله‌ی آنها می‌توان به شرایط ناب...
[ 7 ] - بررسی و نقد مقالات پژوهشی: « مطالعه موردی: چهار مقاله با موضوع اسطوره»
یک پژوهش، حاصل کار یک یا چندین نویسنده است که دستاورد علمی یا نتیجه یک تحقیق را در قالب مقاله در اختیار خواننده قرار می‌دهند. امروزه بررسی نقدی یک مقاله یا همان« نقدِ نقد» جایگاه علمی خاصی بین نویسندگان و اصحاب قلم یافته است. بدون شک مقالات چاپ شده در نشریات و مجلات علمی، خالی از عیب و اشکال نخواهد بود و نقد آنها زمینۀ یادگیری سایر نویسندگان را فراهم آورده و نیز سبب برطرف شدن ایراد و اشکال مقال...
[ 8 ] - سمبل‌های «آرمانشهر» در شعر معاصر عربی و فارسی
چکیده: آرمانشهر در اندیشهی شاعران و ادیبان، مدینهی فاضله و ناکجاآبادی است که در آن، همهی انسانها در آزادی و سعادت زندگی میکنند و از ظلم و جور و بیعدالتی خبری نیست. از این اندیشه در شعر معاصر عربی و فارسی با نمادهای مختلفی یاد میشود و بیشتر، نتیجهی نوعی غم غربت در نهان شاعر است که او را به تخیل جامعهای آرمانی سوق میدهد. "ارم ذاتالعماد"، بهعنوان برترین نماد آرمانشهری در شعر معاصر عرب...
[ 9 ] - سید قطب شاعراً (دراسة وتحلیل فی خصائصه الشعریّة)
None
[ 10 ] - بررسی و نقد کتابچه چکیده مقالات همایش شکوه سخن
دومین همایش ملّی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور در آبان ماه 1392 در دانشگاه پیام نور بجنورد برگزار شد که در نهایت سیصد و نوزده مقاله از آن برگزیده و در مجموعه مقالاتی به نام" شکوه سخن" گردآوری شد. نویسندگان این جستار با بررسی کتابچه چکیده مقالات همایش، درصددند به بررسی تحلیلی- آماری و نیز نقد این مقالات بپردازند. بدین منظور موارد زیر در سه محور مورد بررسی قرار گرفت: محور اول به بررسی آمار...
[ 11 ] - جلوههای بلاغت در ایران باستان (با تکیه بر شواهد ذکرشده در منابع عربی)
پژوهش در سیر هنرهای بلاغی و سخنوری که با شکار معانی و نشاندن آن در ساختارهای سخن سروکار دارد، از روزگاری کهن، توجه ارباب نقد و اندیشه را برانگیخته و در ایران پیش از اسلام نیز نشانه‌‌هایی از این توجه به گفتار پیراسته و نیک وجود داشته‌است. سخنان ایجازگونه و حکمت‌‌آمیز، عبارت‌‌های آکنده از تشبیه و استعاره، جملات شیوا و رسا در کلام ایرانیان باستان، به حدی است که موجب شده تا شخصی همچون جاحظ را به تح...
[ 13 ] - جلوههای عرفان در اشعار «تیجانی یوسف بشیر»1 دکتر جمشید باقرزاده
عرفان علمی است که از ذات اسماء و صفات خداوند بحث می‌کند و اینکه چگونه سالک از شناخت اسماء و صفات خداوند به ذات الهی رهنمون میشود و نیز طریقه‌ای است که در آن دل از ناپاکی‌ها تصفیه و از اخلاق طبیعی دور میشود و صفات بشری در آن از میان میرود. صوفی از خواهش‌های نفسانی اجتناب می‌ورزد و به صفات روحانی نزدیک میشود و در نهایت به علوم حقیقی و باطنی دست می‌یابد. صوفیان باطن‌گروی را بر ظاهر‌گروی، رشد ...
[ 14 ] - بررسی وامگیریهای قرآنی در رباعیات بابا افضل کاشانی
در اشعار بابا افضل، سایۀ پررنگ الفاظ و معانی قرآن کریم به وضوح دیده می شود؛ ،« کُلُّ منْ علَیها فَا نٍ » و نیز عباراتی قرآنی مانند ،« ربنا ظلمنا » ،« أطعنا » ،« سمعنا » واژههایی چون و...، رباعیات وی را در اوج اعتلا قرار داده است . همچنین «لا قُوهَ إِلاَّ بِاللَّه » ،«کُلُّ شَیء هالک» « تغییرناپذیری زمان مرگ » ،« شقّ القمر » ،« هبوط انسان » ،« بار امانت » مضامین بینظیر قرآنی چون و... به رباعیات او حیات و جاودانگی ب...
[ 19 ] - کاربرد نمادین رنگ‌ها در قرآن کریم
قرآن کریم کلام راستین الهی، علاوه بر اینکه یک مجموعه کامل از پیامهای دینی- عقیدتی است، در زمره کتابهای غنی ادبی نیز محسوب میگردد. این کتاب الهی دارای تصویرهایی با خیالی گسترده و عمیق بوده که در گستره خیال آنها، عناصری چون تشبیه، استعاره، موسیقی، حسآمیزی، رنگ و ... نقش اساسی دارند. یکی از ارکان و عناصر مؤثر در زیبایی ادبی این تصویرها، استفاده از رنگ میباشد؛ هرچند تنوع و گوناگونی رنگ‌ها در ...
[ 20 ] - اثرپذیری شعر و نثر امام شافعی از سخنان امام علی (ع)
بر اساس نظریه بینامتنیت، هر متن ادبی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و باز خوانشی از آثار ادبی پیش از خود یا معاصر با خود است. نهج البلاغه از هنگام ظهور تاکنون ، همواره به عنوان یکی از منابع مهم و کلیدی ادبای عرب به شمار میرود. محمد بن ادریس شافعی از عالمان و فقیهان قرن دوم هجری و پیشوای مذهب شافعی است که بسیاری از مفاهیم حکمی و اخلاقی را به لباس نظم درآورده است. وی با توجه به عشق و ارادتش به علی (ع) ...
[ 21 ] - وحدت؛ گفتمانی در بستر ادبیات پایداری؛ با تأملی در شعر معاصر فارسی و عربی
دعوت به وحدت و انسجام ملی، از درونمایههای اصلی در ادب پایداری است. از همین رو، یکی از گفتمانهای مورد توجه در میان شاعران بیداری اسلامی در شعر معاصر فارسی و عربی، موضوع اتحاد و دعوت همگانی به همبستگی و تشکیل صف واحد در برابر دشمنان است. این مقوله مهم سیاسی- اجتماعی که سرچشمههای اصلی آن، رهنمودهای قرآن کریم و احادیث نبوی(ص) است، در دوره معاصر و در سرودههای شاعران دو زبان، بازتاب گستردهای دار...
[ 22 ] - تحلیلِ روان شناختیِ هجویاتِ حُطیئه بر اساسِ نظریة «آدلر» و «هورنای»
ویژگیهای خاصِّ ادبیّات و زمینههای بسیار گستردۀ آن، موجب شده که این رشته با سایرِ رشتههای علوم انسانی در ارتباطِ تنگاتنگ قرار گیرد. در این میان، روانشناسی به عنوانِ یکی از شاخههای علوم انسانی در بسیاری از زمینهها با ادبیات تناسبِ موضوعی دارد، و ضرورتِ انجامِ پژوهشهای مشترک، میانِ این دو مقوله، احساس میگردد. در این رابطه، هجا یکی از فنون شعری است که شاعر برای تسلّی دادن به آشفتگیهای درونیِ خود میسُر...
[ 23 ] - بررسی تطبیقی غم غربت در شعر بدرشاکرسیاب و منوچهر آتشی
واژة «نوستالژی» که در زبان فارسی با تعبیر «غم غربت» از آن یاد میکنند، به مفهوم احساس غم و حسرت برای خاطرات از دست رفتة گذشته است که فرد با یادآوری آن، دچار غم و اندوه میشود و نوعی دلتنگی بر او سایه میافکند. عواملی گوناگون همچون روزهای خوش دوران کودکی، تبعید یا مهاجرت، وضعیت ناگوار سیاسی و اجتماعی، وضعیت دشوار زندگی و ...، از زمینههای به وجود آمدن احساس غم در وجود آدمی است. بدر شاکر سی...
[ 24 ] - بن مایه های پایداری در دیوان «ابوسلمی»؛ شاعر معاصر فلسطینی
یکی از شاعران متعهد فلسطینی که زمزمههای مقاومت را در لابهلای دیوان خود، به شیوههای متفاوتی سروده، «عبدالکریم الکرمی» مشهور به «ابوسلمی» است. این شاعر گمنام معاصر که زبانِ اشعارش را وقفِ آرمانهای والای خود و سرزمینش نمود، در سرودههای خویش، زیباترین نواها را در دفاع از وطن خویش نواخته است و عشق به فلسطین، تار و پود وجود شاعر را دربرگرفته است. در دکترین سیاسی «ابوسلمی»، مبارزه تنها راهِ رسیدن به...
نویسندگان همکار