سیدهادی زرقانی
دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد
[ 1 ] - تبیین ژئوپلیتیک زیست‌محیطی دریای خزر (بررسی منشأ آلودگی و علل‌های ژئوپلیتیکی آن)
ژئوپلیتیک زیست‌محیطی، گفتمانی از ژئوپلیتیک انتقادی است که به مطالعه تغییرات بو‌م‌شناسی و جغرافیای تهدید‌ات زیستی در قالب سیاست‌های امنیتی جهان صنعتی در تخریب محیط زیست و به‌‌طور‌کلی تأثیرات نظام جهانی بر محیط زیست، درقالبگفتما‌ن‌هایسیاسی می‌پردازد. در مطالعات انتقادی محیط زیست، حکومت‌ها وسازما‌ن‌هادراستفاده نامطلوبازمنابعتجدید‌پذیر و تجدیدناپذیر زیستی بیشترین نقش را دارند. ازاین‌حیث شواهد حاکی...
[ 2 ] - جهانمحلی‌سازی: واژه‌ای جدید برای حقیقتی تازه
امروزه رویکرد پیروی از روندهای جهانیشدن به دلیل تناقضات موجود در آن کمتر مورد پذیرش جوامع و کشورها قرارمی‌گیرد. درواقع با تشدید چالش‌هایی چون گسترش فقر، توسعه‌نیافتگی، جرم، آلودگی زیست‌محیطی، نزاع‌های قومی و مذهبی، جنگ و درگیری در مناطق مختلف جهان، نقش و جایگاه بازیگران محلی و بویژه شهرها هم ازلحاظ مکان فعالیت‌های اجرائی و هم ازلحاظ پتانسیل‌های نهفتة نهادها و انجمن‌های جامعه‌مدنی واقع در آنها...
[ 3 ] - شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان در حوضه آبریز هریرود
آب ماده‌ای ضروری برای بقای جوامع است و عبور آن از مرزهای بین‌المللی سبب‌شده تا به عنوان یک عامل مهم در شکل‌دادن به منازعه یا همکاری میان کشورها نقش‌آفرینی کند. یکی از اقدامات بنیادی در تجزیه و تحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رود‌های فرامرزی، شناخت متغیرهایی است که در اهمیت آب‌های فرامرزی برای کشورها نقش دارند. آب هریرود از افغانستان وارد ایران میشود و قرارگرفتن حوضه‌ی آبریز آن در نوار خشک و...
[ 4 ] - دیپلماسی شهری، تحلیل نقش شهرها به عنوان بازیگرجدید عرصه روابط بین‌الملل
همگام با جهانی شدن و با رشد فنآوری اطلاعات و توسعه شبکه‌های ارتباطی، شهرها درفضایی متشکل ازجریانها به بازیگران اصلی حوزه ارتباط واقتصاد جهانی تبدیل شده اند. تمرکز و همگرایی حوزه‌های مختلف درشهرها نشان دهنده حرکت سریع جهان به سمت شهری شدن و توسعه هرچه بیشتر کلانشهرها و تبدیل آنها به شهرهای جهانی و در نهایت جهان شهرها است. دراین فضا، شهرها باارتقاء جایگاه اقتصادی، سیاسی، فن آوری، فرهنگی و زیر ساخ...
[ 5 ] - الگوی حاکم برفرایند پیوستگی و گسستگی سرزمین در ایران ( از صفویه تا انقلاب اسلامی )
فرایند قبض و بسط سرزمینی یکی از موضوعات مهم در جغرافیای سیاسی است که در بررسی تاریخ ایران کمتر به آن پرداخته شده است . نگرش تاریخی صرف در بررسی حکومت های ایران و تحولات سیاسی – اجتماعی آنها مانع توجه به این امر شده است . در این مقاله ضمن بررسی تاریخ پنج سلسله صفویه – افشاریه – زندیه – قاجاریه و پهلوی – الگوی حاکم بر فرایند پیوستگی و گسستگی سرزمین طی دوره های تاریخی مزبور مورد بررسی قرار گرفته ا...
[ 6 ] - بررسی و تحلیل راهبردهای مدیریت مهاجران افغانستانی استان خراسان رضوی با استفاده از مدل SWOT-ANP
موضوع مهاجرت و اقامت اتباع خارجی به‌ویژه مهاجران افغانستانی در ایران و استان خراسان رضوی، از مسائلی است که با وجود برخی آثار مثبت، ناهنجاری‌ها و معضلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی متعددی را در پی داشته است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل راهبردهای برنامه‌ریزی و مدیریت مهاجران افغانستانی استان خراسان رضوی است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. برای تعیین قوتها، ضعفها، فرصت‌ها و تهدیدهای حضور مهاجران ...
[ 7 ] - ارزیابی شاخص های شهر دوستدار سالمند در شهر مشهد با تأکید بر شاخص های فرهنگی- اجتماعی
متفکران علوم انسانی، علوم زیستی و... ، همواره به سالمندی، به‌عنوان آخرین دورة زندگی انسان توجه کردهاند. تعداد افراد سالخوردۀ جوامع روبهازدیاد است و جمعیت‌ها به پیری می‌گرایند. درحالحاضر، جمعیت ایران از نظر ساختاری سالخورده نیست، اما با توجه به عوامل مختلفی چون کاهش میزان موالید و افزایش امید به زندگی، بهنظر می‌رسد که در آینده‌ای نزدیک، جمعیت سالمندان در ایران، بخش شایان توجهی از ساختار جمعی...
[ 8 ] - چالشهای ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام
جهان اسلام بهاصطلاح به سرزمینهایی گفته میشود که بیشینهی مردمان آن پیرو دین اسلام باشند. جهان اسلام در حال حاضر سرزمینی با ترکیبی متنوّع از نظر ویژگی های انسانی و بسترها و شرائط طبیعی را شامل میشود. اگرچه بهلحاظ اشتراک دینی و منابع انسانی و طبیعی، جهان اسلام دارای قابلیّتهای فراوانی برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای در عرصه نظام ژئوپلیتیک جهانی است؛ اما به‌دلیل وجود برخی عوامل و زمینه‌های ...
[ 9 ] - بررسی و سطح‌بندی متغیرهای اقتصادی مؤثر در افزایش وابستگی ژئوپلیتیک جمهوری خودمختار نخجوان به ایران
چکیده وابستگی کشورها به همدیگر، بر وزن ژئوپلیتیک و نوع رفتار آنها در عرصه بین‌المللی تاثیر فراوانی دارد. روابط ایران و جمهوری آذربایجان از ابتدای 1990که این کشور به استقلال رسید، با چالش‌هایی مواجه بوده است. نخجوان به‌عنوان بخشی از کشور آذربایجان، توسط دالان زنگزورمگری ارمنستان از سرزمین مادری جدا افتاده و پس از جنگ قره‌باغ، تنها راه ارتباط زمینی بین نخجوان وآذربایجان، اس...
[ 10 ] - تحلیل نقش و کارکرد مکان‌های نمادین شهرها در تحولات سیاسی مطالعه موردی: میدان التحریر مصر
مکان، بخشی از فضای جغرافیایی و درواقع، بستر شکل‌گیری روابط اجتماعی است. هر مکان با توجه به ویژگی‌ها، کارکردها و تاریخچه آن، دارای هویتی خاص و منحصربه‌فرد است؛ دراین‌میان برخی مکانها به دلیل ویژگیهای خاصی که دارند یا سابقه و تحولات ویژهای که در آنها اتفاق‌افتاده‌است، هویتی نمادین پیدامیکنند و این هویت و جلوه نمادین آنچنان در ذهن و خاطره مردم ماندگار میشود که به‌راحتی از نسلی به نسل دیگر منت...
[ 11 ] - سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام
به مجموعه‌ای از توانایی‌های مادی و معنوی که در قلمرو یک واحد جغرافیایی- سیاسی به‌نام کشور وجوددارد، قدرت ملی گفته‌می‌شود. سنجش و اندازه‌گیری قدرت ملی کشورها به‌منظور تعیین جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک جهانی و مقایسه قدرت کشورها، همواره از دغدغه‌های جغرافی‌دانان سیاسی، دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بوده‌است. ازهمین‌رو، تلاش‌های متعددی از سوی صاحب‌نظران برای سنجش قدرت کشورها در قالب ابد...
[ 12 ] - تحلیل نقش عوامل اجتماعی- فرهنگی در شکل‌گیری دولت محلی در ایران براساس نگرش سیستمی
با توجه به اهمیت روزافزون دولت محلی و کارکرد مؤثر و مقبولیت آن در میان کشورهای جهان، در این پژوهش نقش عوامل اجتماعی-فرهنگی در شکل‌گیری دولت محلی در ایران بررسی شده است. همچنین به‌دلیل نقش مؤثر تفکر سیستمی در حوزه‌های مختلف برنامه‌ریزی و مدیریت، تفکر سیستمی اساس مطالعة حاضر است. نوع پژوهش توصیفی-تحلیلی است و با استنباط از هر دو روش کمی-کیفی صورت گرفته است. در بخش کمی، جامعة آماری صاحب‌نظران بحث ...
[ 13 ] - بررسی و تحلیل جایگاه علم و فنآوری در قدرت ملی
مقدمه: قدرت ملی هر کشور برگرفته از منابع متعددی است که به‌صورت هم‌افزا و در پیوند با یکدیگر، شاکله قدرت یک کشور را می‌سازند؛ علی‌رغم اینکه هر یک از مؤلفه‌های قدرت، نقش مهم و مجزایی در تولید قدرت ملی دارند. اما به نظر می‌رسد؛ در بین آنها، علم و فنآوری از جایگاه و نقش برتری برخوردار است؛ به‌طوری‌که، این عنصر قدرت ضمن داشتن کارکرد مستقل، در تقویت سایر ابعاد قدرت ملی نیز مؤثر است. اهداف: هدف این ...
[ 14 ] - تحلیل ملاحظات پدافند غیرعامل در زیرساخت‌های شهری با تأکید بر زیرساخت آب
در عصر حاضر شهرها مهم‌ترین مراکز سکونت‌گاهی بشر محسوب می‌شوند و ازاین‌رو شاهد تمرکز زیاد جمعیت، سرمایه، مراکز، تأسیسات و... در آنها هستیم. تمرکز و تراکم جمعیت، سرمایه و مراکز و تأسیسات مختلف در شهرها ضمن اینکه دربردارنده آثار و پیامدهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی است، ازنظر دفاعی-امنیتی آنها را به اهدافی استراتژیک در جنگ و حملات نظامی و تروریستی تبدیل نموده است. تجربه جنگ‌های...
[ 15 ] - بررسی و سطح‌بندی متغیرهای اقتصادی مؤثر در افزایش وابستگی ژئوپلیتیک جمهوری خودمختار نخجوان به ایران
چکیده وابستگی کشورها به همدیگر، بر وزن ژئوپلیتیک و نوع رفتار آنها در عرصه بین‌المللی تاثیر فراوانی دارد. روابط ایران و جمهوری آذربایجان از ابتدای 1990که این کشور به استقلال رسید، با چالش‌هایی مواجه بوده است. نخجوان به‌عنوان بخشی از کشور آذربایجان، توسط دالان زنگزورمگری ارمنستان از سرزمین مادری جدا افتاده و پس از جنگ قره‌باغ، تنها راه ارتباط زمینی بین نخجوان وآذربایجان، اس...
[ 16 ] - تحلیل بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام در دهه گذشته (مطالعه موردی جنوب غرب آسیا و شمال افریقا)
هدف: جهان اسلام در شرایط کنونی از بحران‌های مختلفی رنج می‌برد و اگر فضای غالب استراتژیک مسلط بر جهان اسلام را فضایی بی‌ثبات و نامناسب از نظر شاخص‌های توسعه پایدار بدانیم سخنی به‌گزاف نگفته‌ایم. هدف این پژوهش ارائه یک مدل بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام را در قالب بحران‌های درون‌کشوری و بین‌کشوری در دو سطح بین کشورهای جهان اسلام و سایر کشورها است. روش:<...
[ 17 ] - IdentifyiIdentifying and Analyzing the Effects of Variables and Indicators Effectively on the Strategic Importance of Harirud for Iran with the Interaction Impact Analysis Approach
One of the problems in analyzing hydro-political relations in the system of international rivers is that the same factors can create a wide range of conflict or cooperation, and even an identical variable may play a different role in relation to other variables in each coastal country; Therefore, the recognition of the variables and the role that each variable has in developing a pattern of ana...
[ 18 ] - واکاوی زمینه‌های تهدید «قلمروی مؤثر ملّی» در ایران از منظر شکاف‌های قومی (مورد پژوهی: بلوچ‌ها)
«قلمروی موثر ملی» ناظر بر این حقیقت است که ممکن است میان سراسر قلمرو(حقوقی) و منطقه‌ای که به طور مؤثری تحت کنترل دولت است (یعنی قلمروی واقعی) تطابقی وجود نداشته باشد. در‌اینجا مفهوم حاکمیت دولت بر قلمرو انحصاری، اصلی‌ترین مسئله‌ی مورد سوال است. ادعای این مقاله چنین است؛ به واسطه ضعف در نظارت مطلوب دولت در مناطق پیرامونی (قومی)، قلمروی موثر ملی، از ناحیه حاکمیت حقیقی دولت و به‌تبع آن گسست‌های ق...
[ 19 ] - حکمرانی خوب در دولت‌های محلی: تمرکز‌زدایی
امروزه حکمرانی خوب در مقیاس وسیعی از سطح محلی تا بین‌المللی به‌کار برده میشود. در این بین سطح محلی داری اهمیت ویژهای است. با توجه به مشخصه‌هایی چون اصل تمرکز‌زدایی، ساختار دموکراتیک، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری محلی‌‌گرا و مردم‌نهاد، افزایش نقش نهادهای غیر‌دولتی و جامعه مدنی، توجه به منافع عام مردم، توزیع فرصت‌ها و برقراری عدالت اجتماعی و جغرافیایی، افزایش اثر‌بخشی و کارآیی و در نهایت بهره‌مندی...
[ 20 ] - Investigation and evaluation of economic variables affecting the national power of countries
The national strength of algebraic aggregation is a large number of positive and negative factors that are composed of numerous sources and resources. One of the important sources of national power in the world today and in the post-Cold War period is economic power, which is itself the bedrock of other superstructures, such as political, military, and so on. This research uses descriptive-anal...
نویسندگان همکار