صمد سامانیان
استادیار پژوهش هنر دانشگاه هنر تهران
[ 1 ] - آشنایی با گوروهای آئین سیک
در کشور هندوستان و در طول قرن‌های متمادی، تنوعی از ادیان و آئین‌های بشری، برای پاسخگویی به نیازهای معنوی، به‌کار می‌رفته و مذهب به‌طور قابل ملاحظه‌ای در امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی سکنه ی این منطقه ظهور و نفوذ داشته است. با نگاهی به این ادیان می‌توان دریافت، ویژگی قابل ملاحظه ی آن ها تأثیر و تأثّر از یکدیگر است. «سیکهیزم» به مثابه ی یکی از مصادیق این امر، عصاره ی معنویت اسلام و هندو به‌شمار م...
[ 2 ] - مکان‌یابی تولید سفال‌های دوره اسلامی گنجینه نارنجستان قوام شیراز با تطبیق نمونه‌های مشابه (نمونه موردی: 10 سفال)*
گرد آوردن آثار بازماندۀ نیاکانمان در گنجینه‌ها و موزه‌ها ادای دینی است بدانچه آنها به آن همت گمارده‌اند. در این میان محل ساخت برخی آثار گردآوری شده در گنجینه‌ها - به دلیل گرفتن این آثار از قاچاقچیان اشیاء تاریخی و یا مواردی از این دست- نامعلوم است. برخی آثار موجود در گنجینه نارنجستان قوام شیراز از این دست است که تعدادی از آنها سفال‌های دوره اسلامی است. این پژوهش بر آن است تا به این سئوال پاسخ گ...
[ 3 ] - جنبش مینگی و معیارهای زیبایی آن، در سفال ژاپن
مینگی جنبش پیشههای هنرمندانی است که به ساخت اشیاء معمولی(دستساز- بومی) میپردازند. این جنبش توسط یاناگی سوئتسو و همکارانش، در فواصل سالهای 1920-1930، جهت حفظ آثار دستی در جریان مدرنیزاسیون ژاپن پایهگذاری شد. جنبش مینگی، درهنر- صنعت سفال و سرامیک در دنیا بسیار شناخته شده است، اما در ایران، ناشناخته مانده است. این مقاله ضمن شرح جنبش مینگی و نحوهی شکلگیری آن، درصدد است معیارهای زیبایی آن را ...
[ 4 ] - بررسی مضامین تصویری کاشی های نقش برجسته موجود در تالار اصلی کاخ موزه گلستان*
چکیده کاشیهای نقش برجسته تصویری، گروه نسبتاً بزرگی از کاشیهای دوره قاجار را تشکیل میدهد که تعدادی بسیاری از این کاشیها در سرسرای تالار اصلی کاخ موزه گلستان به کار رفته است. مطالعه و بررسی این آثار، روشنگر بسیاری از نکات و مسایل مربوط به هنر دوره قاجار میباشد. همچنین پدیده تصویرگری در کاشیهای نقش برجسته قاجار، به عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و هنری این دوره وابسته است. در این مقاله، به ت...
[ 5 ] - شناخت و جستجوی نقش زنجیره خمپا و جایگاه آن در تمدن‌های باستان*
چکیده یکی از راه‌های ارتباط با فرهنگ و هنر اقوام مختلف، شناخت باورها و اعتقادات آنهاست. در بسیاری از موارد، این باورها در قالب نقش بر روی آثار هنری و اشیاء تاریخی فرهنگی ظاهر می‌شوند. از این رو، شناخت این نقوش اهمیت به سزایی پیدا می‌کند. نقش زنجیره‌ی خمپا یکی از نقوشی است که در بین فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در طول تاریخ بر روی آثار به عنوان یک آرایه‌ی تزیینی و نمادین به‌کاررفته است. هدف کلی این پژوهش،...
[ 6 ] - نقش و مفهوم اژدها در بافته های ایران و چین با تأکید بر دوره صفوی ایران و اواخر دوره مینگ و اوایل چینگ چین
The Iranian textures in the Safavid era are associated with some phenomena such as symbolism and myth. These textures contain some motifs that indicate the beliefs and ideas of the Iranian people, and these motifs have preserved the concepts over time. The dragon is one of these symbolic motifs whose presence can be traced back to the oldest literary sources in Iran's history. Dragon is referre...
[ 7 ] - اژدها در اسطوره‌ها وفرهنگ ایران و چین
اسطوره‌ها جلوه‌هایی از فرهنگ یک ملت و به تعبیری، خاستگاه هنر و ادبیات هستند. درواقع، فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی ریشه در اسطوره‌های آن ملت دارد. وقتی سخن از اسطوره به میان می‌آید، در باور همگان، موجودات عجیب اسطوره‌ای از جمله اژدها نمایان می‌شوند.اژدها در بسیاری از باورهایاسطوره‌ای و فرهنگی چینیان حضوری جدی دارد. هدف نگارندگان این نوشتار بررسی جایگاه و مفاهیم اژدها در اسطوره‌های ایران و چین و د...
[ 8 ] - بازشناسی سفال بومی ایران با رویکرد بوم‌شناسی فرهنگی
شناخت پدید‌ه‌های بومی با درک فعالیت‌های انسان در محیط پیرامونش امکانپذیر است در این میان نمودهای مادی فرهنگ از به دلیل برطرف کردن نیازهای مختلف از جایگاه ویژهای برخوردارند. آنها اندیشه‌ها را از طریق عینیت‌بخشی انتقال می‌دهند و پنداره‌های غیرمادی را به شیوه‌های مادی نمایان می‌کنند. در میان دستساختههای فرهنگی، سفالینهها دارای اهمیت خاصی هستند. این مقاله جهت بازشناسی سفال بومی ایران با ...
[ 9 ] - نسبت رؤیت‌پذیری با قدرت در اندیشۀ فوکو
«رؤیت‌پذیری» بهعنوان یکی از مؤلفههای اصلی تحلیلهای فوکو جایگاه ویژهای در اندیشۀ وی دارد. تأکید او بر رؤیت‌پذیری به عنوان یکی از عوامل اصلی در شکلگیری علوم، و همچنین یکی از تکنولوژیهای قدرت، نشان دهندۀ این اهمیت است. استناد بر توصیفات تجسمی در تحلیلهای فوکو سبب شده است که بسیاری از مفسران وی را فیلسوفی دیداری بدانند، ولی از دیگر سو، افشاگری او درباره جایگاه نگاه در اعمال قدرت، برخی دیگر ر...
[ 10 ] - سنجش تاریخی و تطبیقی ویژگی‌های فنی و نقش پردازی دَرهای چوبی موزه بزرگ خراسان
در میان آثار تاریخی چوبی مجموعه حرم رضوی، درهایی وجود داشته که با اجرای طرح گسترش و توسعه حرم، در دوره معاصر به انبار سازمان میراث فرهنگی خراسان در آرامگاه فردوسی منتقل شده است. این درها، در اثر آتش‌سوزی انبار، در سال 1391 و سوختن قسمتی از آنها، به مجموعه مصلی و در طی سال اخیر به مخزن موزه بزرگ خراسان راه یافته است. بررسی‌ها نشان از آن دارد که از چهار دَرِ مورد مطالعه، یک دَر، دارای کتیبهٔ شعر بوده...
[ 11 ] - بررسی زمینه‌ها و ساختار تزیینات هندسی در آثار هنری ایران دوره سلجوقی
نقوش درهم‌بافتۀ هندسی، وجه مشترک بسیاری از تزیینات عصر سلجوقی است که هرچند در برخی از تألیفات مورخان هنر اسلامی بهعنوان ویژگیِ هنر این عصر مورد تأکید قرار گرفته است، غالباً به دلیل تمرکز این منابع بر توصیفی کلی، بهره‌گیری از آنها به منظور شناخت دقیق ویژگی‌های این ساختار هندسی و درک تفاوت آن با اسلوب‌های به‌کار رفته در دیگر ادوار تاریخی را دشوار می‌سازد. از این رو، شناخت و تبیین ویژگی‌ها و جست...
[ 12 ] - بررسی اثر تخریبی پوسیدگی نرم بر روی درِچوبی تاریخی، ازگونه چنار واقع درسرداب محراب کلیسای بیت اللحم اصفهان
چوب از جمله مواد خامی است که در بنای تاریخی کلیسای بیت اللحم اصفهان به کار رفته است. بر رویمحراب این کلیسا درِچوبی قرار گرفته است که به سرداب محراب باز می شود. این درِ چوبی از گونهچنار می باشد،که آسیب پوسیدگی نرم توسط قارچ ها منجر به کاهش استحکام آن شده است. هدف اینپژوهش، بررسی تاثیرات مخرب عامل پوسیدگی نرم در کاهش مقاومت درِچوبی تاریخی از جنس چنار واقعدرسرداب محراب کلیسای ...
[ 13 ] - بررسی تطبیقی طرح و نقش منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان
در صنایع دستی، نقوش همواره جایگاه خاصی داشته‌اند؛ از آثار منقوش بر سفالینه‌های تمدن‌های کهن گرفته تا دستساختههای امروزین. در این میان، مطالعه تطبیقی نقوش منبرها و روابط بین آنها، علاوه بر شناسایی ارزش این آثار، زمینه‌ساز پژوهش‌های دیگر نیز خواهد بود. این پژوهش بر آن است تا چگونگی و میزان ارتباط بین طرح‌ها و نقوش منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان را ـ که در قرن هشتم هجری ساخته شده ...
[ 14 ] - نقش رسالۀ هندسۀ عملی بوزجانی در شکلگیری تزیینات هندسی آثار دورۀ سلجوقی
مقالۀ پیش رو با هدف شناخت چگونگی تأثیر رسالۀ «هندسۀ عملی» بوزجانی بر شکلگیری نونگاره‌های هندسۀ پرگاری، در هنر و معماری سلجوقی نوشته شده است. گام نخست این پژوهش مطالعۀ جایگاه این رساله در سنت رساله‌های هندسۀ عملی است. این پژوهش در گام بعد، ساختار تزیینات هندسی تا زمان پدید آمدن رساله را مورد بررسی قرار داده و به روند شکلگیری و سیر تکامل سبک نوین برآمده از ساختار هندسۀ پرگاری پرداخته است که هم...
نویسندگان همکار