جایگاه عقل در فقه و اصول فقه همواره مورد اختلاف فقها بوده و در مذاهب مختلف اسلام به طرق مختلف با آن برخورد شده است. هدف فقه و احکام اسلامی نه راکد کردن زندگی و ایجاد فضای جامد و صامت ، بلکه جهت دادن به زندگی، پویایی، تازگی و نواند یشی است. تغییر در احکام فقه اسلامی هم عقلا" و هم شرعا" امری لازم و ضروری است. یکی از امتیازات اسلام و به ویژه مذهب شیعه، پویایی اجتهاد بر اساس زمان و مکان لازم است. ا...

یکی از مبانی استنباط احکام فقهی، عقل است. اگر حکم شرعی در کتاب، سنت و اجماع نباشد، به حکم عقل می‏توان حکم شرعی را استخراج و استنباط کرد؛ زیرا عقل، پیامبر باطنی است و در عصر غیبت ولی خدا می تواند در حوزه فردی و جمعی بر اساس ملاکاتی، احکام مقتضی صادر نماید. از جمله این ملاکات، دگردیسی یا پیدایش موضوعات و تحولات زیر ساخت های جامعه اسلامی است. در قرآن کریم نصی در مورد نابرابری دیه مرد و زن نیامده و...

یکی از ارکان شناخت موضوعات احکام فقهی‌‌، متصدی تشخیص آنهاست. معروف است که تشخیص موضوع، کار فقیه نیست. این مقاله ضمن ردّ این ادعای کلی و اجمالی‌‌، در زمینۀ شناخت موضوعات احکام فقهی به بررسی و کشف جایگاه و مسئولیت‌های «فقیه»‌‌، «مکلّف» و «کارشناس» و تقسیم کار آنها پرداخته و مسئولیت هرکدام از آنان را تعیین کرده است. با بررسی این سه جایگاه تشخیص موضوعات احکام فقهی‌‌، روشن شد که قلمرو مسئولیت فقیه در ...

سقط جنین در تمام ادوار وزمان هاعملی حرام بوده که ادله شرعی ومواد قانونی برآن دلالت دارد.حرمت سقط جنین از احکام اولیه ومسلمی است که امکان تغییر این حکم ،به حکم ثانویه در شرایط خاص وجود دارد.بنابراین در صورتی که شرایط اضطراری بوجود آید حکم اولیه(حرمت)به حکم ثانویه(جواز)تبدیل می شود مثلا اگر ادامه بارداری برای مادر خطر جانی داشته باشد مادر می تواند جنین را سقط کند واین عمل تا زمانی دارای مجوز شرعی...

فضایل عقلانی‌ در فرایند استنباط حکم و در مقام باورمندی و افتاء از مسائل مهمی هستند که فقیهان و مجتهدان می‌بایست به تحصیل آنها بپردازند. بدون تردید فقدان این فضیلت‌ها، موجب نقصان وجاهت و اعتبار ثمره عملیات فقاهت است. پیش‌فرض ما این است که عالمان دین همچون دیگر اندیشه‌ورزان به صورت آشکار و پنهان دستخوش آفت‌ها و آسیب‌های اخلاقی‌ هستند. فضائل متعددی از جمله گشودگی ذهنی، پشتکار فکری، دقت و تمرکز، تو...

تمام نظامهای حقوقی و قضائی، از جمله نظام قضائی جمهوری اسلامی ایران، تجدید نظر در احکام را پذیرفته اند، اما بر اساس موازین فقهی، رسیدگی مجدّد و ردّ و نقض حکم قاضی به عنوان حکم اولیّه، جایز نبوده و حرام است ، چرا که دقّت و احتیاطی که شرع مقّدس در انتخاب قاضی به عمل آورده و شرائط سنگینی را که در شخص قاضی لازم الرّعایه دانسته که اهّم آنها را اجتهاد مطلق و کمال عدالت شمرده است، جایی برای تردید در حکم قاضی ...

در این پژوهش با بیان ماهیت ارتداداز نظر لغوی و اصطلاحی و کابردهای آن در قرآن و روایات، مفهوم ارتداد از دیدگاه امامیه روشن شده است. در ادامه به بیان جایگاه بحث در تاریخ و پیشینه تاریخی از منظر ادیان الهی و انسانی به راهکارهای مقابله پردخته شده است. بعد در موجبات ارتداد به عوامل اصلی جرم اشاره کرده است. در بحث انواع ارتداد در فقه امامیه رسیدگی کرده است. در ادامه شرایط تحقق ارتداد ، احکام ارتداد، ...

یکی از موارد اختلاف بین مذاهب، تعدی از نص و تنقیح مناط است اهل سنت آن را تحت عناوین قیاس، استحسان ، عرف، عادت، و... بحث کرده اند اگر چه علمای اصولی شیعه خصوصا علمای قدیم آن را مستقلا مورد بحث قرار نداده اند اما در ضمن بحث حجیت عقل و استصحاب و مفاهیم اجمالا به این پرداخته اند. در استنباط احکام اول باید سراغ متون دینی رفت واولین وظیفه یک مستنبط سعی تمام برای فهمیدن متون دینی و نصوص است اینجا مستن...

رساله حاضر تشکیل شده از یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه می باشد. در مقدمه طرح تحقیق که شامل عنوان های : بیان مسئله، سوال اصلی و سوال های فرعی تحقیق، فرضیه، فایده، اهمیت و ضرورت تحقیق، روش گردآوری اطلاعات و انجام آن و سازماندهی پژوهش مورد بحث قرار گرفته است. فصل اول با عنوان مفاهیم و کلیات، بحث از مهم مصلحت و واژه های همسو با آن درمیان گذاشته شده، که مصلحت به معنای منفعت و سود دنیوی و اخروی در نظر...

در این پژوهش مجازات انواع قتل در شریعت اسلام و حقوق اسلامی، برگرفته از فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی بررسی گردیده است. نوشتار حاضر در چهار بخش سامان یافته است: در بخش اوّل واژگان کلیدی از قبیل جُرم، مجازات، تعزیر، قصاص و قتل، مفهوم شناسی و معانی لغوی و اصطلاحی آن ها ذکر شده است. در بخش دوم ضمن ارائه تعریفی فقهی، قرآنی، روایی و حقوقی از قتل، به بحث درباره ارکان قتل عمد پرداخته شده و شرایط تحقّق ...