زبان نویسندگان که روشنفکران جامعه هستند، نمایندة زبان جامعه است، لذا نوشته های آنها منبعی درخور برای شناخت محیط، منظر و فرهنگ به شمار می‌رود. این نوشتار درصدد است، نمادهای منظر شهری تهران را در ادبیات معاصر ایران، که به دست نویسندگان ایرانی قلم خورده، شناسایی کرده و مکان‌های خاطره‌ انگیز تهران را در چهار دورة تاریخی معرفی نماید : اول : دوره قاجار و سال‌های اول حکومت رضا شاه؛ دوم : دوره پهلوی؛ س...

بررسی صبغه‌های محلی و اقلیمی در ادبیات یک کشور سبب شناخت دقیق‌تر و نیز آشنایی با خرده فرهنگ‌های آن کشور می‌گردد. یکی از ویژگی‌های کشور ایران تنوع فرهنگی آن است. این تنوع در مظاهر گوناگون فرهنگی جلوه‌گر است. ادبیات یکی از این تجلی‌گاه‌هاست. روشنفکران ایرانی پس از سرخوردگی‌های متعددی که در اثر تغییر و تحولات اجتماعی تجربه کردند، یکی از راه‌های مقابله که با تجدد آمرانه‌ی حکومت پهلوی برگزیدند باز‌گ...

در نیمه‌ی نخست دوره‌ی قاجار و به ویژه، بعد از وقوع جنگ‌های ایران و روس، توجه به ایران در آثار نویسندگان و شاعران آن دوره راه یافت و تأملاتی هرچند سطحی درباره وجوه تمایز «خود» از «دیگری» صورت گرفت.این وجه تمایز و تشخیص از تعریف محدوده‌ی جغرافیایی تا فرهنگ و تاریخ ایران را در برمی‌گرفت.توجه به جغرافیا و تاریخ زمینه‌ای برای مباحث بعدی روشنفکران، و باعث شکل‌گیری دوره‌ای نوین در تاریخ فرهنگی کشور شد...

انقلاب مشروطیت نقطه عطف رویارویی هویتی ایرانیان با مدرنیته است که از آن به عنوان انقلابی برگرفته از مفاهیم مدرن در تمایز با سپهر اندیشه و هویت سنتی یاد می شود. مشروطیت، سرفصلی جدید از تاریخ ایران است که تحولات آن بر تاریخ سیاسی ایران در قرن بیستم سایه افکنده است و بر فرهنگ، اقتصاد و سیاست کشور ما تأثیری غیرقابل انکار نهاده است. یکی از گفتما‌ن‌های هویتی مندرج در گفتمان مشروطه، گفتمان تجددگرائی ا...

ادبیات ایران در دوران انقلاب مشروطیت کاملأ تحت تأثیر تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. این تحولات به نوبه خود ریشه در رفت و آمد نخبگان سیاسی و فکری جامعه ایران به غرب از قبیل سیاحان، بازرگانان، دیپلمات ها، دانشجویان و از سوی دیگر آمد و شد اتباع مغرب زمین به ایران به ویژه در ساحت ایران شناس و یا شرق شناس و بازرگان و نیروی متخصص است. ویزگی مهم ادبیات دوره مشروطه استفاده از زبان محاوره ای و ساد...

چکیده: ایران کشوری است با اقوام گوناگون که این اقوام در درازای تاریخ با هم زندگی کرده و در خوشی ها درکنار هم بوده و ظلم ها و ستم های داخلی و خارجی را با هم به سر برده اند و هویت ایرانی را با هم ساخته اند، و این هویت نیز به قوم خاصی محدود نبوده اما ظهور دولت (شبه) مدرن رضا شاه گسستی در این روند به وجود آورد و مسیری جدید پیش رو ی اقوام گذاشت ؛ این گسست باعث شد اقوام از هویت ایرانی خود فاصله بگیر...

میرزاآقا تبریزی، نخستین نویسنده فارسی زبان ایران است که دست به نگارش نمایشنامه می زند. تبریزی به عنوان یک روشنفکر عصر قاجار، همچون سایر روشنفکران حوزه های دیگر، برای ارتباط بهتر با مردم ناآگاه، و معرفی پدیده ایی مدرن، دست به تلفیق دو عنصر سنت و مدرنیته می زند. بدین ترتیب تبریزی در نوشتن نخستین نمایشنامه های فارسی از یک استراتژی برخوردار است که شامل تلفیق تکنیکهایی از نمایش ایرانی با تاتر غربی ا...

بافت کهن و فرسوده شهر بوکان به عنوان قلب تپندهِ این شهر، در حالی که شامل مجموعه ای از پتانسیل های انسانی- فرهنگی و اجتماعی- تاریخی می باشد، نتوانسته نیازهای انسانی- فرهنگی ساکنان خود را رفع کند و ساکنان از بی هویتی عناصر کالبدی و اجتماعی رنج می برند. حال با روش "جامع مرمت شهری" و رویکرد "انسان گرایانه" و به کمک "فعالیت و کار روشنفکران"، بخصوص روشنفکران محلی، جهت ارتقاء سرمایه اجتماعی در راستای ت...

برآمدن رضاخان یکی از مهمترین حوادث تاریخ معاصر ایران است. عوامل مختلفی را برای این مسئله عنوان کرده‌اند. از دخالت بیگانه تا هرج‌ومرجی که ایران را پس از مشروطه فرا گرفته بود. در این میان باید به نقش روشنفکران اشاره کرد که با پشتیبانی فکری و عملی از رضاخان، نقش مهمی در صعود او به قدرت داشتند. روشنفکران این دوره با دوری از آرمان‌های مشروطه، راه نجات کشور را در ایجاد «دولت مقتدر»، «گسترش ناسیونالیس...

مقالة حاضر درصدد است تا نحوة بازنمایی روشنفکر را در سینمای دهه‌های 1340-1370 توصیف کند و به تفسیر مناسبات اجتماعی این بازنمود بپردازد. ازاین‌رو، با مبنا قرار دادن نظریة "روشنفکران" "گرامشی" و نظریة "بازنمایی"، چهار فیلم با اتخاذ روش "تحلیل روایت"، بررسی شده است تا رابطة هریک از روشنفکران بازنمایی‌شده با بافت اجتماعی خویش مشخص گردد. درنهایت این نتایج حاصل شد که روشنفکران نه به‌صورت مستقل، بلکه د...