یکی از مباحث مهم خداشناسی، رابطۀ ذات و صفات الهی است. اقوال متعددی در این زمینه بیان شده‌اند که یکی از آنها، نفی صفات از ذات است که از آن به الهیات سلبی تعبیر می‌شود. قاضی سعید قمی از مهم‌ترین چهره‌های مروج این دیدگاه بود. در این نوشتار، نگاهی به الهیات سلبی از منظر قاضی سعید قمی خواهیم داشت. ابتدا به مفهوم‌شناسی نفی صفات می‌پردازیم که سه معنا برای آن بیان شده است که همگی مورد مناقشه‌اند. عجز ا...

چکیده‏ بحث از وجود و اسماء و صفات خداوند متعال و چگونگی پیدایش و خلقت موجودات، أهم مسائل فلسفی است و از جمله بحثهائی است که تمامی فیلسوفان اعم از شرقی و غربی آن را مورد بحث قرار دادهاند. رساله حاضر با ترسیم فضای فکری فیلسوفان یونانی و رومی ماقبل و ما بعد سقراط و همچنین عقاید فلاسفه و متکلمین مسلمان در مسئله خداوند تا ظهور فارابی، نگاه فارابی و سهروردی در وجود و صفات حقتعالی را مورد بررسی قرار...

از آنجا که قرآن کریم منشأ و منبع علوم طبیعی و ماوراء طبیعی است و به قول ابونصر فارابی شامل مصالح دنیوی و اخروی انسان‌هاست و برای درک مفاهیم متعالی آن راهی جز بهره بردن از فقه اللغه(زبان‌شناسی) وجود ندارد، لذا در این پژوهش ابتدا به طور اجمالی به نظریه کارگفت‌های آستین(1962) و تقسیم بندی پنج‌گانه آن‌ها توسط شاگردش جان سرل(1969) پرداخته‌ایم. سپس به نظریه ادب توس...

تبعید یکی از کیفرهای معیّن در حقوق جزایی اسلام است که دارای پیشینه ای تاریخی بوده و قرآن و روایات بر مشروعیّت آن دلالت دارند. در فقه، نفی بلد به معانی متفاوتی ازجمله حبس، اعدام و غرق نمودن در دریا و غیره تعبیر شده است ولی قول مشهور آن به معنای دورکردن یا اخراج فرد از شهر و روانه کردن او به جای دیگر است. تبعید در جرائم خاصی مانند زنای غیرمحصن، محاربه و قوّادی کیفر حدّی بوده و در سایر موارد همچون لوا...

یکی از مباحث مهم در عرصۀ فقه و تفسیر قرآن کریم، موضوع آزادی دین در اسلام است. طبق آیات نفی اکراه، هرکسی در انتخاب دین آزاد است و طبق ظاهر آیات سیف، افراد در انتخاب دین آزاد نیستند. بین آیات سیف و نفی اکراه، یکی از این چهار رابطه برقرار می‌شود: 1. آیات سیف ناسخ آیات نفی اکراهند، بنابراین با نزول این آیات حکم آزادی دین نسخ شده است؛ 2. عکس مورد قبل؛ یعنی با نزول آیات نفی اکراه، مسئلۀ اکراه در دین ...

در این مقاله، به بررسی انتقادی آموزه­های رورتی و گادامر در باب حقیقت از طریق تحلیل پیامدهای نامطلوب معرفتی و سیاسی آن پرداخته می­شود. رورتی حقیقت را نفی می­کند و آن را صرفاً بیانگر ویژگی جمله­ها می­داند. اما گادامر حقیقت را نفی نمی­کند و آن را به مثابه آشکارشدگی، واقعه­ای می­داند که از دل گفت­و­گو آشکار می­گردد و آدمی به مقتضای سنتی که درون آن پرتاب شده است از حقیقت بهره­ا­ی محدود، سیال و تاریخم...

مطالعات بینامتنی یکی از رویکردهای مهمّ در پژوهش‌های ادبی معاصر شناخته می‌شود. طبق نظریة بینامتنیّت‌، هر متن ادبی، بازخوانش و زایشی از آثار ادبی پیشین یا معاصر با خود است. با عنایت به این تعریف، می‌توان تلمیح را یکی از مصادیق بارز بینامتنیّت‌ تلقّی‌کرد. یکی از شاعرانی که به صورت گسترده از این آرایه در شعر خود استفاده کرده،‌ محمّدکاظم کاظمی شاعر پرآوازة مقاومت افغانستان است که در این پژوهش شیوه‌های کا...

نفی ضرورت علّی یکی از موارد جدال اشعری مشربی چون غزالی با فیلسوفان است. وی در مسئلۀ هفدهم کتاب تهافت الفلاسفه دو لازمۀ نامقبول ضرورت علّی (‌‌نفی معجزه و نفی قدرت مطلق خداوند) را مبنای حمله بر مفهوم علیت نزد فیلسوفان از جهات گوناگون قرار می‌دهد. ابن‌رشد در مقام فیلسوفی ارسطویی و مسلمان در تهافت التهافت با چالش‌های غزالی روبه‌رو می‌شود. در این جستار تلاش می‌شود پس از تقریر و تحلیل دقیق دیدگاه غزالی...

دیدگاه اکام دربارة نحوة وجود کلیات به نام نام­گرایی در تاریخ فلسفه مشهور است. نام­گرایی نهضتی نوپدید در عرصة شناخت است که در مقابل واقع­گرایی حداکثری و افراطی مطرح شد و در انتهای قرون وسطی از سوی ویلیام اکام بسط یافت. در این مقاله نامگرایی اکام بررسی و سپس برخی از مهم­ترین مبانی آن خواهیم پرداخت. ایدة «استره اکام» ابزار مناسبی در اختیار او گذاشت تا بتواند بسیاری از موجودات انتزاعی و متافیزیکی ا...

غالب مذاهب فقهی اسلامی صلاحیت و شایستگی زن برای قضاوت را نفی و برخی برای اثبات این نظر به آیه حلیة استناد می کنند. این آیه در نقد عقیده جاهلیت وارد شده است. به این صورت که، کسی که در زر و حریر، تزیین و خودآرایی پرورش یافته و در خصومت غیرمبین است چگونه می تواند فرزند خدا باشد؟ با حمل پرورش زن در حلیة و اشتغال به خودآرایی و غیرمبین بودن در خصومت بر نقص و عیب، از آیه استنباط شده که قرآن شایستگی زن...