رشد و تکامل تاریخ نگاری در اسلام مرهون تلاش و جدیت مورخان در مناطق مختلف اسلامی بود و در این میان تاریخ نگاران عراقی نقش مهم هم در مراحل شکل گیری تاریخ نگاری و هم تکامل شیوه های آن داشتند. ابومخنف ازدی یکی از بزرگترین مورخان عراق در قرن دوم هجری است او از موقعیت برتر قبیله ازد و خاندان مخنف بهره ور بود و با اهتمام فراوان و واقع نگری به ثبت و ضبط رویدادهای تاریخی بخصوص درباره عراقیان و شیعیان و ...

نامه نگاری از دیرباز از جمله ابزارهای ارتباط انسان ها بوده است و ایرانیان باستان نیز از آن آگاه بودند. از جمله کهن ترین شواهد موجود از نامه نگاری در ایران متعلق به دورۀ هخامنشیان است. از دورﮤ اشکانیان نیز آثاری در دست است، اما دورﮤ ساسانی را می توان اوج شکوفایی نامه نگاری در ایران پیش از اسلام دانست. در میان آثار به جای مانده از دورة میانه نیز، نوشته هایی به زبان سغدی به شیوة نامه نگارش شده که ...

تعارض گزارش های آماری در بررسی‎های تاریخی، یکی از مسائل دانش تاریخ و به ویژه تاریخ‎نگاری است. این مسئله زمانی اهمیت خواهد یافت که گزارش های آماری فراوانی از یک رویداد در دسترس باشد. درباره حادثه کربلا، گزارش های آماری فراوانی در منابع یافت می شود. یکی از این گزارش ها، شمار زخم‎های امام حسین علیه السلام است. براساس استقرای نویسنده، حدود چهارده گزارش آماری در این زمینه ثبت شده است که سازگاری آنها...

تاریخ نگاری درباری هم پای شکل گیری حکومت ها در ایران رشد کرده و در برخی دوره ها مانند عصر صفوی تحت تأثیر عوامل مختلف به شکوفایی رسیده و آثار مهمی بر جای گذاشته است. یکی از این مورخان عبدی بیگ شیرازی است که کتاب تکمله الاخبار او یک اثر مهم در حوزه تاریخ نگاری درباری به شمار می‌رود. نویسنده این اثر تحت تأثیر شرایط سیاسی خاص آن دوره کتاب خود را به انجام رسانده البته باورهای دینی و مذهبی نیز در تشد...

هجوم مغولان به ایران یکی از ادوار پرحادثه و سرنوشت ساز در تاریخ کشور ما به شمار می‏آید، این عصر دورانی از انحطاط و ویرانی را در پی داشت که تأثیری گسترده بر ساختار اقتصادی کشور نهاد. از مهم‏ترین پیامد این هجوم تغییرات گسترده جمعیتی در خراسان بود، که این امر زمینه‏ساز کاهش جمعیت مولد گردید، به جز کشتارهای دسته‏جمعی، ویرانی شهرها و روستاها، انهدام و تخریب شبکه‏های آبیاری، بهره‏کشی و بهره برداری از...

قاضی صاعد اندلسی دانشمند و مورخ قرن پنجم هجری در کتاب نامدار خود، التعریف بطبقات الامم، رویکردی خاص به مقولة علم دارد که بر پایة آن می توان این کتاب را در ردة کتب تاریخ علم قرار داد. در این مقاله با معیارهای امروزینِ تاریخ نگاری جایگاه این کتاب در دو حوزة تاریخی و علمی به طور مستقل و با هم بررسی می شود.

در دوره حاکمیت صفویان بر ایران همراه با مهاجرانی که به سرزمین هند رفتند، برخی شاهزادگان از این خاندان نیز به هندوستان و دربار مغولان هند پناه بردند. در بین این گروه از شاهزادگان، فرزندان سلطان حسین میرزا بن بهرام میرزا بن شاه اسماعیل شهرت و اعتبار بیشتری یافتند. پرسش اصلی در پژوهش حاضر تعیین نقش این شاهزادگان در دربار مغولان هند بوده است که نگارنده کوشیده است با بهره گیری از روش تحقیق تاریخی، م...

یکی از موارد و مسائلی که در مکاتب گوناگون تاریخ نگاری اسلامی مورد توجه مورخین مختلف قرار گرفته و سعی بر این شده تا وقایع مختلف براساس آن تفسیر شود مسإله قضا و قدر و مشیت الهی است. نخبگان سیاسی و دیوانی و فرمانروایان در تاریخ سلسله های ایران بنا به مصالح سیاسی و حکومتی از این اندیشه حمایت کرده و سعی در گسترش آن در تمامی زوایای زندگی مردم داشتند. نوشته حاضر به بررسی این مسإله در کتاب ((تاریخ جهان...

نوشتار حاضر با در نظر داشتن نسبت میان مفاهیم «تاریخ»، و «تاریخ نگاری»؛ نقد بیرونی و درونی کتاب «تاریخ نگاری فارسی» اثر «جولی اسکات میثمی» را در دستور کار دارد. میثمی از دیدگاه خویش و مساله‌ای که در سیر تحول تاریخ نگاری فارسی طرح و تبیین کرده است بینش تاریخ نگارانه مورخان عهود سامانی، غزنوی و سلجوقی را مطالعه و تفسیر می‌کند؛ منتها نکته این است که این پژوهشگر عرصه ادبیات و تاریخ، تا چه اندازه توا...