در ایران باستان بنا بر سنتی دیرینه جامعه به سه یا چهار طبقه تقسیم می‌شد. صاحب‌نظران بر این باورند که این میراث مشترک به دوران هندواروپایی برمی‌گردد که رد پای آن را می‌توانیم در جوامع و باورهای اقوام هندواروپایی بیابیم. بررسی منابع حاکی از وجود طبقات مختلفی در جامعه ایران باستان بوده است ازجمله‌ی این طبقات روحانیون، جنگجویان، دبیران، کشاورزان و صنعتگران بوده است. اما موضوعی که مهم است، اینکه آیا...

امروزه به تأثیر از عصر نوگرایی، نویسندگان در رمان‌هایشان صرفاً به بازروایی اساطیر گذشته نمی‌پردازند، بلکه از آن‌ها الهام می‌گیرند، ساختارشان را دگرگون می‌کنند و با اساطیر دیگر درمی‌آمیزند. نویسندگان در ارتباط بینامتنی با اسطوره‌ها، هم به الگوی خدایان و قهرمانان نخستین دست می‌یابند و هم در برخورد با مضامین اسطوره‌ای، آن‌ها را به دلخواه تغییر می‌دهند و از اسطوره‌ای به اسطورة دیگر می‌پیوندند. نگارن...

بشر اولیه با خدای خود ارتباطی نزدیک داشت و وی را از طبیعت می‌شمرد؛ بنابراین در محاکمی که عقل را در آن راهی نبود، با بینشی اساطیری، عوامل طبیعی را داوران آزمونی قرار می‌داد و این داوری را شمولی از داوری خدایان می‌دانست. در ایران باستان، به‌مثابه یکی از کهن‌ترین تمدن‌های جهان، این داوری‌ها همچون دیگر تمدن‌ها متداول بود. آن‌چنان‌که در محاکم پیچیده این سرزمین، این‌گونه داوری‌ها معمولاً به مدد قدرت ت...

آدمیان از دیرباز، خاستگاه و گوهر خود را برتر از عالم مادی موجود می‌دانسته‌‌اند. اعتقاد به این باور که نیاکان بشر جایگاهی بهشتی داشته و در نتیجه گناه، به این خاکدان درافتاده‌اند، در غالب اسطوره‌ها و ادیان کهن بازتاب دارد و یکی از عناصر اصلی انسان‌شناسی ادیان قدیم و زنده را تشکیل می‌دهد. این مقاله به مرور و تحلیل داستان آفرینش، ویژگی‌های نخستین زیستگاه آدم و حوا (عدن) و علت هبوط آنان در کتاب مقدس...

مغان در دربار پادشاهان، مراسم یزش و نیایش را به جای می‌آوردند؛ اجرای مراسم قربانی، بدون حضور آنان امکان‌پذیر نبود؛ چراکه مغان را تنها راه ارتباط با خدایان می‌دانستند. مساله مقاله حاضر بررسی مراسم قربانی و آیینی دوره هخامنشیان و تاثیر آن در افزایش قدرت و نفوذ مغان در ایران باستان است. از این‌رو، پژوهش حاضر با استفاده از بررسی تطبیقی تلاش دارد براساس نوشته‌های کلاسیک و الواح باروی تخت جمشید به ای...

در این پژوهش ابتدا به تاریخ و جغرافیای عیلام به طور کلی پرداخته شده است. پس از معرفی مختصر دوره عیلامی میانه، شیلهک-اینشوشینک معرفی می شود. سپس ویژگی های دینی عیلام بر اساس نوشته های این پادشاه مورد مطالعه قرار می گیرد. خدایان و پرستشگاه های عیلامی مذکور در نوشته های شیلهک-اینشوشینک و خویشکاری و ویژگی های هر یک از ایشان بخش عمد? این پژوهش را شکل می دهد. هنگام گفتگو دربار? ایزدان، ریشه شناسی نا...

دو حماسه ی بزرگ ادبیات جهان یعنی حماسه ی هومری که شامل ایلیاد و اودیسه است و حماسه ی فردوسی یعنی شاهنامه، دارای وجوه افتراق و اشتراک  بسیاری است که با توجّه به اهمیّت شخصیّت پردازی در حماسه، مقاله ی حاضر به نقد این دو حماسه از نظر شخصیّت پردازی اختصاص دارد. در بخش اوّل به شیوه ی رفتار اجتماعی پهلوانان در دو حماسه که شباهتهای فراوانی به یکدیگر دارند ، پرداخته شده است. اهمیّت و تأثیر شخصیّت خدایان  در ح...

یکی ‌از هنرهای تزیینی ‌دورۀ اشکانی نقاشی‌دیواری است که آثار آن از چند محوطۀ کلیدی مانند دورا‌اروپوس به‌دست آمده است. این نقاشی‌ها در ‌خانه‌های خصوصی و پرستشگاه‌های شهر اجرا شده است. پرسش اساسی این پژوهش بررسی سبک و تأثیر و تأثرات فرهنگی نقاشی‌های پرستشگاه خدایان پالمیری، مهرابه، کلیسا‌ و ‌کنیسه است. در ‌این پژوهش با استفاده از‌ روش ‌کتابخانه‌ای به بررسی توصیفی- تطبیقی سبک نقاشی‌ها پرداخته شده ا...

شواهد زیادی در شاهنامه و متون دورۀ میانه وجود دارد که نشان می‌دهد گیو، پهلوان بزرگ شاهنامه سرشتی ایزدینه دارد و ریشه‌های او به عصر کهن هندوایرانی باز می‌گردد. ویو، ایزد باد، از خدایان ارتشتار هندوایرانی است که در فرهنگ ایرانی دو پاره شد و پارۀ نیک آن وایِ وه نام گرفت. در برخی از داستان‌های شاهنامه که گیو در آنها نقش اصلی دارد مانند آوردن کیخسرو از توران به ایران، تسخیر دژ بهمن و نبرد کاس‌رود نشا...

سیاره زهره در افسانه های دوران باستان به نام الهه زیبایی نامگذاری شده است؛ البته در اقوام مختلف نامهای مخصوصی بر آن نهادند. یونانیان باستان آن را به نام آفرودیت، خدای باروری و حاصل خیزی می ­نامیدند. برای بابلی­ ها این سیاره معشوقه خدایان و الهه عشق و باروری و جنگ بود. چینی ­ها نیز آن را یک نقطه سفید زیبا می­ دانستند. با این تفاسیر این طور نتیجه می­ گیریم که زهره از آغاز تمدن، سمبل عشق و زیبایی ...