با گسترش عرفان و تصوف در ایران و دیگر سرزمین های اسلامی و به تبع آن، نوشته شدن متون عرفانی، رهروان و بزرگان این طریقت به دلیل ابراز پاره ای اندیشه های خاص نکوهش شدند. یکی از مهم ترین این اندیشه ها شاهدبازی است که همواره موجب سرگردانی خوانندگان متون صوفیه شده است. از سویی، متون علم الرّجال و آثار به جای مانده از خود ایشان، گواهی آشکاری است بر این مدعا که آنان از جمله بزرگانی بوده اند که در مراحل ...

یکی از پرسش های بسیار مهم در عرصه هنر پژوهی و بلکه اساسی ترین آن ها پرسش از زیبایی و مبانی آن به عنوان پایه گفتمان هنری و زیبایی شناسانه است. با توجه به اینکه هر مکتبی بنا بر چارچوب فکری خود مبانی ویژه ای برای زیبایی شناسی مطرح می کند در این پژوهش تلاش شده مبانی زیبایی شناسی بر اساس دستگاه عرفان اسلامی استخراج و سازماندهی شوند. از آنجایی که وجود و شناخت زیبایی ارکان و مقوم های اصلی زیبایی شناسی...

امیر خسرو دهلوی به دلیل محل جغرافیایی زندگیش که در خارج از ایران و در هندوستان بوده، آثارش آن سان که باید و شاید مورد توجه و بررسی قرار نگرفته و محققان در نقد های خود به ندرت به آن ها اشاره کرده اند و در هند نیز محققان، اکثراً آثار هندی زبان شاعر را بررسیده اند؛ درحالی که امیر خسرو دهلوی یکی از شاخص های مهم دو ادبیات عظیم مشرق زمین، یعنی فارسی و هندی محسوب می شود و آثارش مفاهیم کلیدی ادبیات کلاس...

موضوع این مقاله طبقه‏بندی نظرات مندرج در تفاسیر عرفانی درباره ماهیت حروف مقطعه و انواع معنایابی از این حروف است. در این مقاله آرای ده مفسر عارف و صوفی [سهل تستری، سلمی، قشیری، میبدی، روزبهان بقلی، عبدالرزاق کاشانی، ملاصدرا، اسماعیل حقی، صفی‌علی‌شاه، و گنابادی] از قرون مختلف، درباره حروف مقطعه قرآن بررسی و یافته‌ها در دو سطح طبقه‌بندی شده است. در سطح نخست انواع یافته‌های آنان درباره ماهیت حروف م...

سهراب سپهری از جمله هنرمندان برجسته¬ی ایرانی است که در ساحت¬های مختلف شعر، نقاشی، اندیشه¬ی شرق و عرفانی کار نموده و حضوری عمیق و اثر بخش در هنر این سرزمین داشته است. آن چه نام سپهری را در حیطه¬ی هنر، از دیگر هنرمندان معاصرش متمایز می¬کند، به کارگیری تفکرات عرفانی و اندیشه¬های متأثر از ذن – بودیسم و کاربرد زبانی نمادین با نگرش و تفسیر خاص او در خلق آثارش می¬باشد. از سویی دیگر، شعرها و نقاشی¬های ...

شعر و غزل حافظ از دیرباز و به ویژه در روزگار ما سخت مورد توجّه و نقد و بررسی و تفسیر قرار گرفته است. تا حدود صد سال پیش کسی در مورد غیر اسلامی بودن و یا رنگ عارفانه نداشتن این اشعار سخنی نگفته است. امّا از هنگامی که دانش پژوهان ایرانی با نقد و تفسیر و دیدگاه غربیان و به ویژه خاورشناسان آشنا شدند، اندک اندک زمزمه‌هایی در این باره بلند شد و گروهی به کلّی ریشه­ی عرفانی-اسلامی شعر حافظ را انکار نموده‌...

توصیف منازل سلوک و اطوار قلب و مکاشفات خلوت، از طریق انوار و الوان در تصوف و عرفان اسلامی، به خصوص در طریقۀ کبرویه، و نقش شیخ در این زمینه دارای اهمیت خاصی است. علاءالدوله سمنانی (659- 736) و سیدمحمد نوربخش (795- 869) دو تن از عارفان مشهور این طریقه به شمار می روند که در آثار خود به این مهم پرداخته اند. سمنانی آنچه را که کبرویه، اطوار سبعۀ قلب می خواند، به لطایف تعبیر کرده و در تقریر خود هریک ا...

برخی از متفکران همانند جواد طباطبایی و عبدالکریم سروش بر عدم ابتنای سقف سیاست بر ستون عرفان تاکید می کنند. در مقابل، برخی جنبشها و دولتهای اسلامی همچون دولت مرعشیان طبرستان، سربداران، دولت اسماعیلی حسن صباح و دولت صفویه ساختار و ماهیتی کاملا عرفانی دارند. در راستای رابطه ایجابی عرفان و سیاست می توان به جنبش اسلام‌گرایی ترکیه اشاره کرد که متاثر آرای عرفانی طریقت نقشبندیه و نورسیه است. این جریان ...

ابن عربی به عنوان موسس عرفان نظری منسجم و مدّون، دارای آراء بکر و مهمی پیرامون معرفت شناسی عرفانی و ارائه سنجه و میزان برای حجیت آن است. براستی مکاشفه از منظر ابن عربی دارای چه ارزش معرفت شناختی است و چگونه ارزیابی می شود؟ فرضیه این نوشته که بر اساس روش تحلیلی توصیفی و بر پایه حکمت متعالیه صورت می گیرد آن است که وجود منبع عرفانی مستقل مورد تائید بوده، مکاشفه حداقل در برخی از مصادیق خود دارای حجی...