اخلاق یکی از سه قسم حکمت عملی است. متکلّمان اسلامی به اقتضای مباحثی چون عدل الهی، وعد و وعید، جبر و اختیار و... به نحوی درگیر این مسأله شده اند وحتی وجه فارق دو نحله کلامی معتزلی و اشعری را می توان در این موضوع دانست. مولانا جلال الدین محمّد بلخی نیز به دلیل آن که یک سنّی حنفی اشعری است؛ قاعدتاً می بایست از دیدگاه متکلمان اشعری در این باب پیروی کند. در این مقاله با ذکر مواضعی از مثنوی معنوی که در آ...

آتش در شعر مولانا در قالب‌های تلمیح، تمثیل، استعاره، نماد، مجاز و غیره حضور یافته است. آتش گاهی «می­سازد» و گاهی «می­سوزاند»؛ انسان را «می­آزماید و می‌گدازد و می­نوازد». آتش را با دو بعد الهی و شیطانی آن در عرفان اسلامی می­بینیم. آتش در اندیشه­های مولانا در مصداق آتش حق و تجلیّات وی، آتش انبیا، آتش مشکلات سیر و سلوک، آتش عشق، آتش طبایع درون، آتش هواهای نفسانی، آتش جهان مادی و علایق آن، آتش جهنم،...

بهاءالدین ولدمعروف به سلطان ولد (623-712ه) فرزند بزرگ و پرورده واقعی مولانا, از لحاظ روحی و جسمی شباهت فوق العاده ای به پدر بزرگوار خود داشت,علاوه براین شباهت ذاتی, وی در زندگی ,عرفان و اندیشه نیز خود را به پدر شبیه ساخت.به همین همانند مولانا دیوان اشعاری به تبعیت از کلیات شمس, معارف به سبک فیه ما فیه وسه مثنوی(ابتدانامه,رباب نامه و انتها نامه) به پیروی از مثنوی مولانا سرود.او در مثنویهای خود ا...

ذهن نسبیّت گرای مولانا، طبیعت و جریانات آن را در قالب تمثیل‌های زیبا و هنرمندانه با زبان شعر به تصویر می‌کشد. نسبیّت در مثنوی به گونه‌ای است که بعضی معتقدند در مثنوی کثرت گرایش مطرح شده است. این دیدگاه مولانا در مثنوی با به کارگیری تصاویر، نمادها و مفاهیم متضاد و تمثیل‌ها و در نگاهی تأویلی بروز و ظهور پیدا کرده است. این پژوهش این موضوع را بررسی می‌کند که نسبیّت در اندیشه­ی این شاعر بزرگ و در اثر ا...

گستره ی اصلی این پژوهش، رصد و بازشناسی مضامین حکیمانه ی ابیات سه دفتر آخر مثنوی مولانا در تطبیق با مضامین حکمی ادب عربی است. با تکیه بر نتایج به دست آمده در این تحقیق، می توان ادّعا نمود که مولانا در پاره ای از ابیات مثنوی، متأثّر از مضامین امثال و حکم و اشعار عربی بوده است. آشنایی مولانا با زبان و فرهنگ عربی و نیز مطالعه ی آثار ادبی برگرفته از این زبان، سبب شده است تا وی در کنار بهره گیری از مضا...

گستره ی اصلی این پژوهش، رصد و بازشناسی مضامین حکیمانه ی ابیات سه دفتر اوّل مثنوی مولانا در تطبیق با مضامین حکمی ادب عربی است. با تکیه بر نتایج به دست آمده در این تحقیق، می توان ادّعا نمود که مولانا در پاره ای از ابیات مثنوی، متأثّر از مضامین امثال و حکم، و اشعار عربی بوده است. آشنایی مولانا با زبان و فرهنگ عربی و نیز مطالعه ی آثار ادبی برگرفته از این زبان، سبب شده است تا وی در کنار بهره گیری از مض...

چکیده به فارسی: عبودیت و بندگی به معنی تسلیم محض بودن در مقابل اراده و مشیّت الهی و توأم با آگاهی از عظمت معبود و به انگیزه ی تقرّب به او است. موضوع این پایان نامه، بررسی عبودیت و بندگی در مثنوی معنوی است. که دو محور شریعت و طریقت را شامل می گردد. شریعت همان راه و طریقی است که به خدا منتهی می شود و اصول و فروع دین و دستورهای اخلاقی را دربرمی گیرد که در این پایان نامه تنها اصول و فروع دین مورد ...

یونگ ساختار ذهن انسان را متشکل از دو لایه ی خودآگاه و ناخودآگاه می دانست. او لایه ی ناخودآگاه را به دو بخش ناخودآگاه فردی و ناخودآگاه جمعی تقسیم کرد. مفهوم ناخودآگاه جمعی از اساسی ترین مفاهیم در مکتب روانشناسی یونگ است و در مطالعات روانکاوانه ی وی از جایگاه خاصی برخوردار است. این لایه از ذهن، عمیق، گسترده و مبهم است و برخلاف خودآگاه که منحصر به هر شخص و همیشه قابل دسترس است، مربوط به جمعی از ان...

یکی از پیچیده ترین مسائل فلسفی و کلامی، مسأله جبر است و اختیار. این مسأله هرگاه با مسائلی دیگر چون «جبر و تفویض»، «خیر و شر»، «حق و تکلیف» و نظایر آن ها گره بخورد، پیچیده تر می شود. مولانا در خلال مثنوی و دیوان شمس تبریزی این مسأله غامض را با چاشنی اندیشه چاره جوی و ذوق سرشار خود شکافته و هرچند پاسخی روشن برای آن نیافته، لیکن به تر از هر متکلمی در این عرصه پر تزاحم ظاهر شده است. این مقاله، نظری...

نظریة فلسفی جهان مثالی که پیش از نظریة عالم مُثُلی افلاطون در اندیشه­های زرتشت و حکمت خسروانی ریشه داشته است، در اندیشة حکیمان و عرفای مسلمان چون مولانا نیز بسیار تأثیرگذار بوده است. این نظریه در زیباشناسی هنری رویکرد خاصی را پدید می­آورد که بر پایة صدور معقول در محسوس و و نزول از وحدت به کثرت مبتنی است و شکلی از ادبیات تمثیلی یا رمزی را به وجود می­آورد که ساختی دوگانه به اثر می­بخشد. در این ساخت...