یکی از رویکردهایی که برای بررسی محتوای متون تصویریِ غالبا غربی سودمند می‌باشد رویکرد آیکونولوژی (= شمایل شناسی) است. با در نظر گرفتن پاره‌ای از ویژگی‌هایِ خاص نگارگری ایرانی، این رویکرد برای مطالعه برخی نگاره‌های ایرانی نیز مناسب است. از نگاره‌های مربوط به داستان عاشقانه لیلی و مجنون، اثر منظوم نظامی‌گنجوی (۱۲۱۱ـ۱۱۴۱م./۶۰۸ـ۵۳۵ ه.ق)، می‌توان به عنوان متون تصویری یاد کرد که رویکرد آیکونولوژی برای ب...

برای درک معنایی تصاویر کهن، نیاز به شناخت مؤلفه‌های نمادینی است که زمانی چون زبان کلامی، معنایی مشخص در فرهنگ‌های کهن داشتند و به نوعی بازنمایی باورهای اسطوره‌ای بودند. در این باره، آیکونولوژی[1] می‌کوشد با ارائه روشی علمی در تفسیر تصاویر، معنای این مؤلفه‌ها را روشن کند و بر اساس تحلیل و رده‌بندی آیکونوگرافیک آنها، به ارزش‌های نمادین فرهنگی دست یابد. مؤلفه‌های نمادین در نظام نمادین زبانی، خود ر...

برخی آثار باستانی، حامل ارزش ها و پیام های نهادینه ایست که بر اساس باورها و اعتقادات بشر کهن، در قالب آثار هنری و در تار و پود نقش های آن ها، تجسم یافته اند و برای درک معنایی این نقوش کهن، نیاز به شناخت مؤلفه های نمادینی است که زمانی، چون زبان کلامی، معنایی مشخص در فرهنگ های کهن داشتند و به نوعی بازنمودی از باورهای اسطوره ای بودند. در این راستا آیکونولوژی می کوشد تا مؤلفه های نمادین را که به صو...

مکرمه قنبری (????- ????) نقاش خود آموخته مازندرانی بوده است، که نقاشی را در آستانه هفتاد سالگی هنگامی که بر اثر فروش گاوش به بستر بیماری افتاد، آغاز کرد. ماحصل زندگی او که سراسر آکنده از درد و رنج می باشد تعدادی نقاشی است که اغلب با برداشت از ریشه های اصیل هنر بومی، به تصویر کشیده شده بود. مکرمه به دور از هرگونه امکانات، آموزش و آشنایی با اصول طراحی و نقاشی، کار خود را آغاز کرده بود. آثار خام د...

چکیده: تلقیِ انسان کهن از جهان پیرامون، نمادین است که با اوّلین شیوه رویکرد و تفکّر درباره جهان، یعنی اندیشه اسطوره ای آغاز می گردد. اسطوره و نماد، هم زمان متولّد می شوند و دارای خاستگاه مشترکی هستند. بررسیِ نمادهای تصویری (آیکون= شمایل) با پژوهش های جدید در عرصه تاریخ هنر، از نیمه دوم قرن بیستم میلادی، تحوّلات چشمگیری داشته است، و تحت دو عنوانِ تصویرنگاری یا شمایل نگاری (آیکونوگرافی) و نمادشناسی یا ...

سکه ها اسناد مکتوبی هستند که بسیاری از مسائل مبهم تاریخ را در خود جای داده اند. این فلزات منقوش مانند کتابی سرشار از اطلاعات تاریخی، فرهنگی، مذهبی و اسطوره ای هستند که پرداختن به تصاویر موجود بر روی آنها دریچه ای رو به اعصار گذشته را به روی دنیای معاصر می گشاید. در میان دوران مختلف پادشاهی، عصر ساسانی از اهمیت خاصی برخوردار است. سکه های این عصر نشانگر دوران طولانی سلطنت پادشاهان و نوع فرهنگ و م...

نسخه های خطی «جامع التواریخ» و «مزامیرنامه ملکه مِری»، دو گروه نگارگری شاخص و مهم در هنر اوایل قرن ?ه.ق/??م. در جهان هنر اسلامی و مسیحیت هستند. نگاره های مکتب تبریز ایلخانی به ویژه «جامع التواریخ» همچنین «مزامیرنامه ملکه مری»، هر دو سکویی برای صعود نگارگری روایی به اوج در مکاتب هنری بعد از خودشان بودند. این پژوهش با هدف معرفی نظام منسجم پانوفسکی، تفسیر آثار هنری با رویکرد آیکونوگرافی و آیکونولوژ...

در این مقاله سعی خواهد شد تا به معرفی یک شیء که در مراسم مردمی عاشورا مورد استفاده قرار می گیرد، معرفی شود. این شئی یک طاووس مسی با دُمی افشان است که در وسط سینه خود آیین های در بر دارد. این طاووس مسی از نظر فرمی همچنین می تواند یادآور پنجه یک دست باز باشد. در کنار پای این طاووس، یک شیر مینیاتوری قرار دارد، گو اینکه در حال پاسداری از این طاووس است. این مجسه مسی، شامل عناصری است که در باورهای شیع...

منظومه‌ی حماسی - مذهبی خاوران‌نامه‌ی ابن حسام خوسفی، در سال 830 ه.ق سروده و تصاویر و تذهیب نسخه، کار «فرهاد نقاش» دانسته شده است. نگارگر با به تصویر درآوردن این اثر ادبی، دایره دلالت‌های آن را گسترش داده و لایه‌های معنایی جدیدی بر آن افزوده است. مسئله‌ای که مطرح می‌شود این است که چه لایه‌های معنایی آشکار و پنهانی در نگاره‌های خاوران‌نامه وجود دارد. از این‌رو ضروری می‌نماید که این گنجینه‌ی هنری ...

بیانمسئله: داستان عشق لیلی و مجنون حدیث دو دلداده است که علاوه بر شعر، در نگارگری ایرانی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و همواره حوادث گوناگون آن، در مکاتب مختلف نگارگری ایرانی نقاشی شده است. بر اساس مطالعات انجا‌م‌شده، صحنۀ لیلی و مجنون در مکتب‌خانه، برای نخستین‌بار در بشقاب سفالی سلجوقی ترسیم شده و پس از آن، در مکاتب مختلفی همچون هرات و شیراز و... بارها ت...